رکن چهارم دموکراسی زیر تیغ

هما میرزایی– هرروز از جنگ که می‌گذشت، تشنگی مردم برای دنبال‌کردن اخبار دقیق و لحظه‌ای بیشتر می‌شد. رسانه‌های داخلی و خارجی برای رساندن خبر به مردم با یکدیگر رقابت تنگاتنگی داشتند و در این بین خبرهایی ضدونقیض و جانبدارانه بود که دست به دست می‌شد. در این میان، خبرنگاران برخی رسانه‌های داخلی و مستقل با وجود تمام محدودیت‌ها سعی داشتند تازه‌ترین و صحیح‌ترین اخبار را به گوش مردم نگران و منتظر برسانند.

درست در روزهای اوج جنگ که بسیاری از شهروندان از تهران خارج شده بودند، برخی خبرنگاران به ناچار در دفاتر رسانه خود حاضر می‌شدند و گزارش می‌نوشتند؛ گاهی با چاشنی صدای انفجار، پهپاد و پدافند.

برخی رسانه‌ها نیز با دورکاری خبرنگاران خود موافقت کردند؛ خبرنگارانی که وقتی به سر کار برگشتند، با یک جمله دردناک روبه‌رو شدند: دیگر نیازی به حضور شما نداریم. بعضی دیگر از صاحبان رسانه این جمله را نه مستقیم بلکه در لفافه بیان کردند: فعلا نیایید اما این به معنی اخراج نیست، فعلا کاری نیست که انجام دهید.

در نهایت خبرنگارانی ماندند که به یکباره و آن‌هم در سخت‌ترین شرایط از کار بیکار شدند. خبرنگارانی که در بحرانی‌ترین روزهای سال‌های اخیر و با سخت‌ترین دسترسی به اینترنت و اخبار، چراغ خبررسانی و تولید محتوای خبری را روشن نگاه داشتند اما بی‌رحمانه از کار بیکار شدند.

خبرنگاری مستقل روزبه‌روز سخت‌تر می‌شود. خبرنگارانی که به عشق خبررسانی و کار مطبوعاتی وارد این حرفه شدند و تمام سختی‌های این رشته از حقوق و مزایای اندک تا قرار گرفتن تحت نظارت مداوم را به جان خریدند، حالا ناچارند به مشاغل دیگر رو بیاورند. حمایتی برای آنهایی که اخراج شده‌اند، وجود ندارد و آنهایی هم که مانده‌اند تحت خطر کار می‌کنند. در چنین بحران‌هایی است که عیار نهادهایی مانند انجمن صنفی روزنامه‌نگاران و وزارت ارشاد مشخص می‌شود. به‌نظر می‌رسد با شرایطی‌که رسانه‌ها، پایگاه‌های خبری، روزنامه‌ها و به‌طور کلی مطبوعات با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، باید منتظر اتفاقات اینچنینی بیشتری نیز بود.

ابداع اصطلاحات جدید برای توجیه اخراج خبرنگاران

یکی از این خبرنگاران اخراج‌شده در صفحه شخصی خود در توئیتر از «تعلیق موقت» نوشته است: معنی این حرف اخراج است. نه نامه رسمی اخراج به من داده‌اند و نه پاسخ رسمی. یکی دیگر از خبرنگاران شامل تعدیل نیرو نیز می‌نویسد: به ما گفتند فعلا و تا اطلاع ثانوی کار نکنید. «تعلیق موقت» چه معنایی می‌دهد؟ یعنی نه اخراج، نه دریافت حقوق و نه انجام کار. حمید حاج‌اسماعیلی، کارشناس بازار کار در این‌باره به «جهان‌صنعت‌نیوز» می‌گوید: جایگاه رسانه به‌عنوان رکن چهارم دموکراسی در ایران مغفول مانده است. رسانه‌ها در بسیاری از کشورهای پیشرفته به‌دلیل عدم وابستگی به نهادهای قدرت، فلسفه هویتی خود را حفظ کرده و با انعکاس اخبار صحیح و حقیقی جایگاه بالایی دارند. اهمیت کار رسانه در زمان بحران‌هایی مانند جنگ است که بیش از پیش مشخص می‌شود. در ایران، معضلات اقتصادی باعث می‌شود گاهی رسانه‌ها برای از دست ندادن توانایی پرداخت حقوق و دستمزد ناچار به تاثیرپذیری از منابع قدرت باشند. شرایطی که در نتیجه جنگ ۱۲روزه به وجود آمد، هرگز مجوزی برای از کار بیکار کردن خبرنگاران نیست چراکه نیاز به حضور این قشر بیشتر نیز شده است. در حال حاضر اهمیت انعکاس اخبار و آگاهی‌بخشی به جامعه از هر زمانی بیشتر شده است. بنابراین درست در همین شرایط است که وزارت ارشاد موظف می‌شود حمایت‌های لازم را از قشر خبرنگار انجام دهد. وقتی کارکنان رسانه و خبرنگاران در خطر تعدیل نیرو تحت فشار سانسور خبری قرار دارند، نمی‌توانند واقعیت‌ها را به‌درستی منعکس کنند.

آزمون بزرگ وزارت ارشاد

این مشکلات همواره و در تمامی بخش‌های مختلف بازار کار وجود داشته‌اند و کسی برای برطرف کردن‌شان تلاش نکرده است.

اتفاقا الان که بحث همبستگی ملی میان ایرانیان جدی و پررنگ شده، فرصت بسیار خوبی است که دولت حمایت‌‌های قانونی از تمامی اقشار جامعه را در عمل ثابت کند. در حقیقت، زمان آزمون بزرگ وزارت ارشاد برای به‌کارگیری قوانین حمایتی از خبرنگاران فرا رسیده است.

رسانه‌های مستقل؛ نیاز دموکراسی و تامین‌کننده منافع ملی

در شرایط بحرانی فعلی، دولت بسته‌های حمایتی متنوعی را برای حمایت از مشاغل و کسب‌وکارها و افزایش سرمایه در گردش آنها و تخفیفات و تسهیلات مالیاتی تصویب کرده است. به نظر من این بسته‌ها کفایت لازم را ندارند. چه‌بسا در شرایط فعلی بخش‌های خبری اولویت بیشتری نسبت‌به سایر کسب‌وکارها دارند. دولت و وزارت ارشاد موظف است در چنین شرایطی از رسانه‌های خصوصی حمایت کند؛ چطور رسانه‌های وابسته به دولت بدون هیچ دغدغه‌ای مشغول به کار هستند؟ اما رسانه‌های خصوصی که اتفاقا مقبولیت بیشتری میان مردم دارند، باید با چنین مشکلاتی مواجه شوند. وجود چنین رسانه‌های مستقلی نیاز یک کشور دموکراتیک است و منافع ملی را تامین می‌کند بنابراین وزارت ارشاد باید حمایتی همه‌جانبه هم از رسانه و هم از کارکنان و خبرنگاران آن داشته باشد.

لزوم برقراری بیمه بیکاری

در چنین شرایطی باید به بحث بیمه بیکاری هم اهمیت ویژه‌ای داده شود؛ وزارت ارشاد و وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی باید به‌طور جدی به این بحث ورود کنند تا از وارد آمدن آسیب‌های بیشتر به خبرنگاران جلوگیری کنند.