ساماندهی اتباع خارجی یک ضرورت انسانی و اقتصادی 

آرمان خالقی، دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت ایران

صنعت و بازار کار ایران سال‌هاست که با حضور اتباع خارجی، به‌‌ویژه مهاجران افغانستانی عجین شده است. این نیروی کار اگرچه همواره به‌ عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از چرخه تولید و خدمات در کشور نقش ایفا کرده اما متاسفانه در بسیاری از موارد، خارج از چارچوب‌های قانونی و انسانی، از این نیروی انسانی بهره گرفته شده است. نیروی کار سیاه، بدون بیمه، با دستمزدهای ناچیز و شرایط کاری سخت نه‌تنها حقوق این افراد را نقض کرده بلکه بازار کار را نیز دچار اختلال و از حالت یک بازار رقابتی سالم خارج کرده است.

نگاه انسانی اولین اصل در برخورد با مهاجران 

در مواجهه با اتباع خارجی باید پیش از هر چیز کرامت انسانی را در نظر گرفت. رفتاری که انتظار داریم اگر روزی خود به عنوان مهاجر در کشوری دیگر زندگی کردیم با ما همانگونه رفتار شود؛ رفتاری در شأن یک انسان. این نگاه نه‌‌تنها یک الزام اخلاقی بلکه پایه‌ای برای ساماندهی درست این پدیده است. بسیاری از این افراد سال‌هاست در ایران زندگی می‌کنند و بخشی از جامعه کارگری کشور محسوب می‌شوند بنابراین برخورد قهری و یک‌جانبه نه‌تنها مشکلات را حل نمی‌کند بلکه می‌تواند خلأهای بزرگی در بازار کار ایجاد کند که پیامدهای منفی به همراه داشته باشد.

نیاز بازار کار به نیروی خارجی؛ واقعیتی انکارناپذیر 

در ۱۶ تا ۱۷ استان کشور اتباع خارجی در مشاغلی مانند کشاورزی، ساختمان و صنایع کوچک مشغول به کار هستند. تجربه نشان داده که حذف ناگهانی این نیروها می‌تواند به کاهش تولید، افزایش هزینه‌ها و مختل شدن کار کارگاه‌ها منجر شود اما مشکل اصلی اینجاست که این نیروها غالبا به‌صورت غیررسمی و بدون حمایت‌های قانونی به کار گرفته شده‌اند. این موضوع نه‌تنها به ضرر کارگران خارجی است بلکه به کارگران ایرانی نیز لطمه می‌زند چراکه کارفرمایان ترجیح می‌دهند به جای استخدام نیروی ایرانی با حقوق و بیمه کامل، از نیروی خارجی ارزان‌تر استفاده کنند.

راهکار: شناسه‌دار کردن، آموزش و جذب قانونی

طرح ساماندهی اتباع خارجی که پیش از این و قبل از وقوع جنگ ۱۲‌روزه با همکاری سازمان مهاجرت، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و خانه صنعت، معدن و تجارت ایران در دستور کار قرار داشت که این طرح می‌تواند راه‌حلی مناسب و پایدار برای حل این چالش باشد. در این طرح مهاجران به‌صورت قانونی ثبت‌نام می‌شوند، تحت پوشش بیمه قرار می‌گیرند و از حداقل حقوق و امنیت شغلی برخوردار می‌شوند و به عبارتی هویت پیدا می‌کنند و تحت این هویت مشخص می‌توانند در ایران کار کنند.

برنامه‌ریزی برای آموزش مهارت‌های تخصص به آنها، هم در ایران و هم در کشور مبدا (مانند افغانستان)، نیز می‌تواند کیفیت نیروی کار را افزایش دهد.

ساماندهی اتباع خارجی نه‌تنها یک اقدام انسانی بلکه ضرورتی اقتصادی برای ایران و بازار کار به‌شمار می‌رود، از این‌رو با مدیریت درست می‌توان از این نیروی کار به‌ عنوان فرصتی برای رشد صنعت و کاهش هزینه‌های تولید استفاده کرد، بدون آنکه حقوق کارگران ایرانی نادیده گرفته شود. این مسیر هرچند دشوار اما تنها راه رسیدن به تعادلی پایدار در بازار کار است که نیاز به ساماندهی به صورت قانونی دارد.