سیاست انفعالی کابینه سفارشی

مهدیه بهارمست– یک‌سال از ریاست‌جمهوری مسعود پزشکیان می‌گذرد. این یک سال نه‌تنها برای دولت چهاردهم بلکه برای مردم هم به اندازه یک قرن گذشته است. از همان روز اول تحلیف تا به امروز مملو از اتفاقات عجیب و غریبی بود؛ از ترور شهید اسماعیل هنیه گرفته تا جنگ ۱۲‌روزه‌ای که جان بیش از هزار ایرانی را ستاند. رخدادهایی که باید سال‌ها می‌گذشت اما یک‌ساله همه را دگرگون کرد. به گواه برخی‌ها پزشکیان بدشانس‌ترین رییس‌جمهور و مدیر اجرایی کشور بود؛ مدیری که با شعار وفاق ملی برای تزریق آرامش به جامعه آمد اما بستر رخدادها و حوادث کشور به سمتی رفت که فشارهای انباشت شده فراوانی را پشت سر گذاشت. به نظر برخی‌ها باید به چنین رییس‌جمهوری خسته نباشید گفت زیرا در سخت‌ترین شرایط و بحران‌های تاریخ پس از انقلاب آمد و مدیریت مناسبی کرد. البته به جای مدیریت مناسب می‌توان گفت مدیریت خنثایی‌ داشته بنابراین گزاف نیست اگر گفته شود او در این مدت به جای اصرار بر دیده شدن در اصطلاح فوتبالی‌ها در حال بازی بدون توپ و جاگیری‌های مناسب و موقعیت‌شناسی و کاهش تنش بوده است. در نهایت مهم‌ترین اقدام اجتماعی و عمومی رییس‌جمهور پزشکیان در این یک‌سال تن ندادن به قانون حجاب و عفاف بوده که می‌توانست جامعه ایران را درگیر دور دیگری از تنش و حتی شدید‌تر از ۱۴۰۱ کند و بی‌شک در آن صورت هرگز شاهد انسجام و همبستگی ملی از جنس این ۱۲‌روز نمی‌بودیم، اگرچه انتقادهایی نیز به او وارد است. وقتی خردادماه لایحه «حفظ کرامت و حمایت از زنان در برابر خشونت» را در میانه بررسی‌های مجلس از دستور کار خارج کرد و دلیل آن را «تحریف محتوایی» از سوی مجلس بیان کرد؛ لایحه‌ای که بیش از هفت ساله خاک می‌خورد، واکنش‌های بسیاری نسبت به عملکرد پزشکیان در رسانه‌ها مطرح شد چراکه پس‌گیری لایحه بدون ارائه جایگزین حقوقی دستاوردی محسوب نمی‌شود. از قضا در زمانی که زنان بیش از همیشه نیاز به حمایت قانونی داشتند، دولت میدان را خالی کرد بنابراین وقتی چند روز پیش سخنگوی دولت دستاورد پزشکیان درحوزه اجتماعی را ملموس دانست، آن هم در شرایطی که هر روز فهرست قربانیان خشونت خانگی، زن‌کشی و… بلندتر می‌شود، سخن از دستاورد ملموس بسیار مضحک است. هنوز چهلم الهه حسین‌نژاد ۲۴‌ساله که با چهار ضربه چاقو جان باخت نیامده است که فاطمه مهاجرانی از دستاورد ملموس سخن می‌گوید. از دیگر شعارهای انتخاباتی پزشکیان حقوق برابر و فرصت‌های عادلانه برای زنان بود که تاکنون هم این قضیه اجرایی نشده است. پزشکیان در بخشی از بیانیه خود برای زنان و دختران نیز این وعده را داده بود که «بر این باورم که زنان نیمی از سرمایه انسانی فکری و تخصصی کشور هستند و باید از حقوق برابر و فرصت‌های عادلانه برخوردار باشند. هدف کلان و بلندمدت دولت من ارتقای موقعیت و جایگاه زنان در خانواده و اجتماع تقویت بنیان و پایداری خانواده توسعه و ارتقای سرمایه اجتماعی زنان و خانواده و رفع موانع فراروی زنان برای مشارکت فعال در تمامی عرصه‌های توسعه کشور است.» او در بخش دیگری از این بیانیه مطرح کرد: «من متعهد می‌شوم که از همه ظرفیت‌هایی که قانون اساسی در اختیار من گذاشته است با بهره‌مندی از ظرفیت‌های علمی تخصصی و تجربی جامعه دانشگاهی جامعه مدنی و مشغله‌های بومی برای حل مسائل و خانواده بهره گیرم.» این در حالی بود که پزشکیان با وجود زنان توانمند و متخصص از افرادی در کابینه خود استفاده کرد که توانایی لازم را برای تکیه بر کرسی مدیریت نداشتند. در این خصوص هم منتقدان آن را وفاق بین‌الجناحین می‌دانند نه وفاق ملی.

کم و کاستی‌های دولتی

در همین راستا پروانه سلحشوری، نماینده ادوار مجلس درخصوص کارنامه یک‌ساله مسعود پزشکیان به «جهان صنعت» گفت: شعار وفاق آقای پزشکیان در حالی برای چیدمان و کسب رای کابینه مورد استفاده قرار گرفت که زنان از آن حذف شدند. این در حالی است که به نظر می‌رسد این اتفاق در انتها موفق نشود زیرا طیف وسیعی از افراد با نگرش‌های مختلف بر سر کار آمدند که حالا دچار ضعف مدیریتی شدند. وزرای ایشان به خصوص وزیر ناترازی‌ها یا همان وزیر نیرو و حتی وزیر صمت تاکنون عملکرد خوبی نداشتند. به نظر می‌رسد وزرایی انتخاب شدند که تا شب قبل اطلاعی از آن نداشتند. دولت پزشکیان با این کابینه مردود شد. وقتی چیدمان کابینه سفارشی یا رفاقتی باشد، وضعیت بهتر از این نمی‌شود. در اصل رفاقت، رفقا منجر به این چیدمان شده است. انتخاب‌های سفارشی منجر به فراموشی تخصص در مدیریت شد. وقتی برخلاف شعارهای انتخاباتی تخصص ملاک قرار نمی‌گیرد، به دولت ضربه خورده می‌شود. اگر دکتر پزشکیان به همین رویه ادامه دهد، قطعا ضربه مهلکی نه‌تنها به دولت و پزشکیان وارد می‌شود بلکه جامعه نیز در خطر است. وی افزود: با اینکه من منتقد دولت چهاردهم هستم اما زحمات ایشان را نادیده نمی‌گیرم. دکتر پزشکیان در مقابل اجرای قانون عفاف و حجاب تا این لحظه مقاومت کردند. در خصوص فیلترینگ هم ایرادهای وجود دارد زیرا رفع فیلتر واتساپ و گوگل‌پلی مشکلی از مردم حل نکرد. البته که با وجود اینترنت‌های ضعیف همچنان مشکلاتی وجود دارد و همچنان فیلترشکن‌ها باید باز باشد تا وارد دیگر فضاهای مجازی مانند توئیتر یا یوتیوب شد بنابراین رفع فیلتر این دو گره‌ای از کسب‌و‌کارها باز نکرده است. دولت در این‌باره تنها نشان داده که تلاش خودش را انجام می‌دهد. سلحشوری با اشاره به خط قرمزی‌ها بیان کرد: از سوی دیگر به طور کلی ورود به حوزه زنان، خط قرمز‌هایی دارد که پیش بردن طرح‌های مختلف در این زمینه کار راحتی نیست اما آقای پزشکیان در همان روزهای اول ریاست خود مقابل اجرایی شدن طرح عفاف و حجاب ایستادگی کرد. همین موضوع هم منجر به محبوبیت او در میان جامعه و حتی ایجاد وفاق میان ملت و دولت بود. البته که معاونت امور زنان نیز در این برهه از چندان قدرت عملیاتی برخوردار نیست ولی ایستادگی ایشان در برابر برخی رویدادها نقش اساسی در جامعه ایجاد کرده است. این عضو فراکسیون زنان مجلس یازدهم در مقایسه با دولت روحانی اظهار کرد: اگر این دولت را با دولت آقای روحانی مقایسه کنیم، به مراتب این معاونت عملکرد ضعیفی داشته است. حالا مشخص نیست، این سیاست دولت بوده یا این طرح را نمادین کرده است. در مورد حوزه حجاب از نظر من فشار اجتماعی بیشتر تاثیرگذار بود. در واقع یک همکاری بین جامعه و دولت در این خصوص به وجود آمد و نمی‌شود همه را به پای دولت نوشت. عملکرد دولت در این زمینه بیشتر اینگونه است که خواسته همه طرف را راضی نگه دارد. او ادامه داد: حضور زنان در تصمیم‌گیری‌ها را اگر بخواهیم اشاره کنیم، دولت آقای پزشکیان یک وزیر و سخنگوی زن را بر سر کار آورده که به نظر می‌رسد از زنان بیشتری استفاده کرده است اما باوجود این به‌کارگیری زنان، استفاده از زنان توانمند اتفاق نیفتاده است. خانم فرزانه صادق هم‌‌اکنون وزارتخانه سختی را مدیریت می‌کند و با وجود فشارها و چالش‌هایی که داشته، همچنان سیاست‌های خودش را پیش می‌برد اما از طرفی اگر به بخش دیگر بنگریم، ضعف‌ها و کاستی‌ها خودشان را نشان می‌دهند. آقای پزشکیان در استفاده از زنان دست بازی داشتند، مثلا می‌توانستند از خانم ملاوردی یا دیگر زنان توانمند و موفق استفاده کنند اما این کار صورت نگرفت. انتظاری که ما از دولت آقای پزشکیان داشتیم این بود که در هدایت دانشگاه‌ها از بانوان استفاده شود که متاسفانه این اتفاق رخ نداده است. در بیشتر این دانشگاه‌ها زنان بسیار موفقی در زمینه‌های مختلف مثل سیاسی،علمی، اجتماعی و… وجود دارند که می‌توان از آنها بهره برد. ریاست زنان بر دانشگاه‌ها به نوعی یک انتظار حداقلی بود که تاکنون انجام نشده است. با وجود همه اینها کوتاهی‌های زیادی در حوزه زنان صورت گرفته است.سلحشوری در پایان متذکر شد: وقتی در جامعه‌ای سطح رویکرد به زنان جنس دوم باشد، افزایش سهم مدیریتی هم در حد مطالبه‌گری باقی می‌ماند. از سوی دیگر برای استانداری شورای تامین تشکیل می‌شود و در آن نهادهای نظامی و سیاسی زیادی دخیل هستند. شاید آقای پزشکیان خواهان این امر باشند اما مقاومت‌های زیادی در این‌باره وجود دارد. همانطور که برای انتصاب زنان در سمت وزیر مقاومت زیاد بود، در این خصوص هم مقاومت‌های فراوانی وجود دارد. وقتی یکی از سخت‌ترین سمت‌ها یعنی وزارت راه‌و‌شهرسازی به دست یک زن سپرده می‌شود، چرا نباید وزارت بهداشت یا آموزش‌وپرورش و حتی علوم و ارشاد به یک زن سپرده شود. این در حالی است که به نظرم در برخی وزارتخانه‌ها مانند بهداشت و آموزش‌و‌پرورش باید یک زن مدیریت آن را به دست بگیرد اما  نگاه کلی بر ارتقای زنان در جایگاه‌های مدیریتی نیست، حوزه توانمندسازی زنان مشارکت زنان در سطح قدرت و اقتصاد بسیار تعیین‌کننده است. وقتی بحث شکاف جنسیتی را بررسی می‌کنیم، جایگاه ایران در جدول سه تای آخر است بنابراین ایران از لحاظ شاخص شکاف جنسیتی در حوزه سیاست و اقتصاد آخر است. این روزها عربستان از ما جلو زده،حتی سوریه هم پس از سقوط اسد و با تشکیل دولت جدید عرصه را برای زنان بازتر کرده است.