هراس هرمز
جهان صنعت– در پی حملات نظامی آمریکا به تاسیسات هسته‌ای ایران و گسترش تنش‌ها میان تهران و تل‌آویو، بار دیگر تنگه هرمز به کانون توجه تحلیلگران و بازارهای جهانی بازگشته است. اظهارات اخیر یک مقام ارشد روسیه درباره خطرات احتمالی بسته شدن این آبراه راهبردی، نگرانی‌ها را نسبت به وقوع یک «شوک جهانی نفت» تشدید کرده است.
کیریل دمیتریف، مدیرعامل صندوق سرمایه‌گذاری مستقیم روسیه (RDIF) و نماینده ویژه ولادیمیر پوتین در امور همکاری‌های اقتصادی بین‌المللی، با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی ایکس هشدار داد: «اگر تنگه هرمز بسته شود، هیچ‌کس از تبعات آن در امان نخواهد ماند، حتی آمریکا.» وی تاکید کرد که نفت کالایی با قیمت‌گذاری جهانی است و بسته شدن این مسیر راهبردی، باعث جهش شدید قیمت‌ها در بازارهای بین‌المللی و افزایش هزینه سوخت در کشورهای مصرف‌کننده خواهد شد.
او هشدار داده که هیچ‌کسی از این اقدام مصون نخواهد ماند.
در نخستین ساعات پس از اعلام حمله موفق آمریکا به سه سایت هسته‌ای ایران، بازار نفت به‌شدت واکنش نشان داد. قیمت نفت خام برنت برای تحویل در آگوست ۲۰۲۵ در بازار لندن برای نخستین بار از ژانویه، از مرز ۸۱دلار در هر بشکه عبور کرد. این افزایش ناگهانی در شرایطی رخ داد که هنوز جریان فیزیکی نفت از تنگه هرمز مختل نشده اما بازارها به احتمال تشدید درگیری‌ها واکنش پیش‌دستانه نشان دادند.
موسسه «اکسفورد اکانومیکس» سه سناریوی محتمل را برای آینده بازار نفت شامل، تداوم آرامش نسبی، توقف صادرات نفت ایران و انسداد کامل تنگه هرمز به تصویر کشیده است.
در شدیدترین سناریو، بهای نفت می‌تواند تا مرز ۱۳۰دلار در هر بشکه نیز پیش برود؛ سطحی که نه‌تنها فشار مضاعفی بر اقتصادهای نوظهور وارد می‌کند، بلکه کشورهای توسعه‌یافته را نیز با تورم بی‌سابقه‌ای مواجه خواهد کرد.
تحلیلگران بازار نفت می‌گویند در صورت وقوع درگیری گسترده و بسته شدن تنگه هرمز، قیمت نفت می‌تواند به بیش از ۱۵۰دلار در هر بشکه برسد، همچنین بازارهای مالی دچار شوک شدید خواهند شد و اقتصاد جهانی که هنوز از تبعات پاندمی کووید-۱۹ و جنگ اوکراین- روسیه رهایی نیافته، ممکن است وارد رکود جدیدی شود. در کنار آن، هزینه‌های حمل‌ونقل دریایی افزایش یافته و زنجیره‌های تامین کالا نیز مختل خواهند شد.
تنگه هرمز؛ شاهرگ حیاتی انرژی جهان
تنگه هرمز محل عبور روزانه حدود ۲۰میلیون بشکه نفت است که بخش عمده آن به مقصد آسیا، اروپا و ایالات متحده ارسال می‌شود. هرگونه اختلال در این مسیر، نه‌تنها کشورهای صادرکننده منطقه خلیج‌فارس را تحت تاثیر قرار می‌دهد، بلکه واردکنندگان بزرگی چون چین، هند، ژاپن، کره جنوبی و حتی آمریکا را نیز با چالش تامین انرژی روبه‌رو خواهد کرد.
این کشورها نگرانند که با بروز جنگ، صادرات نفت از خلیج‌فارس به طور ناگهانی متوقف شود و قیمت‌ها به شدت افزایش یابد. برخی کشورها تلاش کرده‌اند با ایجاد ذخایر استراتژیک انرژی یا تنوع‌بخشی به منابع واردات، اثرات احتمالی را کاهش دهند اما واقعیت این است که جایگزینی برای نفت عبوری از تنگه هرمز در کوتاه‌مدت وجود ندارد.
این گذرگاه باریک که عرض آن در تنگ‌ترین بخش به ۳۳کیلومتر می‌رسد، بارها در کانون تهدیدهای ایران قرار گرفته است. جمهوری اسلامی در واکنش به فشارهای نظامی و تحریم‌های اقتصادی، در مواردی تهدید به بستن تنگه کرده و آن را ابزاری برای مقابله با فشارهای غربی دانسته است.
پس از حمله نظامی اخیر ایالات متحده به تاسیسات هسته‌ای ایران، بازارهای مالی بین‌المللی دچار نوسان شدند. در حالی که بازار رمزارزها افت کرد- با کاهش ۵درصدی اتریوم و یک درصدی بیت‌کوین- بازارهای بورس واکنش محدودی نشان دادند. در مقابل، سرمایه‌گذاران به‌سوی دارایی‌های امن‌تری چون طلا و دلار حرکت کردند؛ نشانه‌ای از افزایش ریسک‌گریزی در فضای اقتصادی بین‌المللی.
رویترز در گزارشی تحلیلی با عنوان «هجوم به دارایی‌های امن پس از حمله آمریکا به ایران» نوشت که سرمایه‌گذاران در حال بازنگری سبدهای دارایی خود هستند. در این گزارش آمده که «نفت دوباره به مرکز توجه بازگشته و ممکن است دوره‌ای از بی‌ثباتی اقتصادی جهانی در پیش باشد».
مسیر آینده مبهم و پرخطر است
مارک اسپایندل، مدیر سرمایه‌گذاری شرکت Potomac River Capital می‌گوید که بازار هفته را با شوک آغاز کرده و مسیر صعودی قیمت نفت می‌تواند ادامه‌دار باشد. در مقابل، جیمی ککس تحلیلگر دیگر معتقد است که اگر حملات محدود باقی بمانند و ایران به مسیر دیپلماسی بازگردد، امکان بازگشت ثبات نسبی در بازارها وجود دارد.
با این حال، شرایط ژئوپلیتیکی به‌گونه‌ای است که هرگونه اشتباه محاسباتی می‌تواند به بسته شدن تنگه هرمز منجر شود؛ اتفاقی که پیامدهای آن نه‌تنها منطقه، بلکه اقتصاد جهانی را نیز دچار اختلال خواهد کرد.
تنگه هرمز که محل عبور روزانه حدود ۲۰میلیون بشکه نفت است، به‌عنوان نقطه حساس مورد توجه بازار باقی مانده است. اگرچه هنوز جریان نفت در این مسیر مختل نشده اما تحلیلگران هشدار می‌دهند که هرگونه انسداد می‌تواند فشار قیمتی سنگینی به بازار وارد کند.
رویترز در گزارشی می‌نویسد که سرمایه‌گذاران اکنون به‌سوی دارایی‌های امن‌تری چون طلا و دلار رفته‌اند و بازنگری ریسک دارایی‌ها به‌شدت در حال انجام است. با افزایش ریسک ژئوپلیتیکی، نفت دوباره به مرکز توجه بازگشته و ممکن است دوره جدیدی از بی‌ثباتی اقتصادی در پیش باشد، مگر آنکه تنش‌ها به‌زودی فروکش کنند.
در شرایطی که ایران، اسرائیل و ایالات متحده به‌سمت تقابل نظامی گام برمی‌دارند، تنگه هرمز به نماد شکنندگی امنیت انرژی جهان تبدیل شده است. هشدار مقام روسی تنها یک تحلیل سیاسی نیست، بلکه انعکاسی از نگرانی عمیق بازیگران اقتصادی جهانی از بحرانی است که می‌تواند آینده اقتصاد بین‌الملل را به‌طور جدی تهدید کند. اکنون نگاه‌ها به خاورمیانه دوخته شده است؛ جایی که می‌تواند بستر وقوع یکی از مهم‌ترین بحران‌های انرژی در دهه‌های اخیر باشد.
