تدابیر امنیتی در سایه جنگ!

جهان صنعت– در پی تجاوز نظامی آشکار اسرائیل به خاک ایران و حمله اشغالگران صهیونیست به زیرساخت‌های هسته‌ای، نظامی و برخی مناطق مسکونی کشورمان که طی روزهای اخیر آغاز شد، کشور در وضعیت هشدار امنیت سایبری قرار گرفته و محدودیت‌های موقتی بر دسترسی به اینترنت بین‌المللی اعمال شده است. این اقدام با تصمیم مراجع ذی‌صلاح و به‌منظور حفاظت از زیرساخت‌های حیاتی کشور و مقابله با تهدیدات سایبری در شرایط بحرانی صورت گرفته است. این در حالی است که امکان دسترسی کاربران به سرویس‌های داخلی همچنان فراهم است و محدودیت‌های موجود سبب اختلال جدی در زندگی روزمره کاربران نخواهد شد.

دلایل محدودیت‌های اینترنت بین‌الملل در ایران

با آغاز تجاوز رژیم اشغالگر قدس به جمهوری اسلامی ایران، گزارش‌ها حاکی از افزایش چشمگیر تلاش نیروهای سایبری دشمن برای حمله به زیرساخت‌های ارتباطی و نظامی کشور است. در همین راستا، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران اعلام کرد که این محدودیت‌ها به‌دلیل «سوءاستفاده رژیم صهیونیستی از شبکه‌های ارتباطی برای اهداف نظامی» اعمال شده است. بنابراین اقدام مذکور در راستای حفاظت از سامانه‌های حساس کشور در برابر نفوذ سایبری و حفظ عملکرد زیرساخت‌های حیاتی صورت گرفته است. سازمان بین‌المللی «NetBlocks» نیز گزارش داد که از تاریخ ۲۸خرداد ۱۴۰۴، دسترسی اکثریت قریب به اتفاق جمعیت ایران به اینترنت بین‌المللی قطع شده است. به عقیده کارشناسان و از منظر راهبردی، این محدودیت‌ها پاسخی به تجاوزات نظامی و سایبری رژیم صهیونیستی است که با هدف تضعیف امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران انجام می‌شود. در چنین شرایطی، حملات سایبری، مانند تلاش برای هک شبکه‌های صداوسیما، حمله سایبری به زیرساخت بانک سپه و تهاجم اخیر به حساب‌های کاربری صرافی رمزارز نوبیتکس، بیانگر تلاش دشمن برای اخلال در جریان اطلاعات و ایجاد ناامنی روانی در جامعه است.

از همین رو، محدود کردن دسترسی به اینترنت بین‌المللی به‌عنوان یک سپر دفاعی برای جلوگیری از نشت اطلاعات حساس و مدیریت تهدیدات سایبری عمل می‌کند. علاوه بر این، بسیاری از نهادهای امنیتی ایران نیز پیش از اعمال محدودیت‌های سراسری از مردم خواسته بودند که از انتقال اطلاعات حساس در پیام‌رسان‌های خارجی مانند اینستاگرام، تلگرام و واتساپ خودداری کنند. این توصیه به‌دلیل نگرانی از سوءاستفاده دشمنان از این پلتفرم‌ها برای جمع‌آوری اطلاعات یا انتشار اخبار جعلی صورت گرفت؛ اقداماتی که می‌توانند ثبات داخلی کشور را در شرایط فعلی به خطر بیندازد.

تدابیر امنیتی کشورها در شرایط بحرانی

در شرایط بحرانی وقوع درگیری‌های نظامی، کشورها اغلب با تهدیدات ترکیبی مواجه می‌شوند که شامل حملات نظامی، سایبری و اطلاعاتی است. از همین‌رو، بسیاری از دولت‌ها برای مدیریت این تهدیدات، از راهکارهای متعددی برای امن‌سازی فضای سایبری استفاده می‌کنند که برخی از این موارد به شرح زیر است:

۱- محدودیت موقت دسترسی به اینترنت بین‌المللی: بسیاری از کشورها در زمان بحران‌های امنیتی، مانند درگیری‌های نظامی یا اغتشاشات داخلی، دسترسی به اینترنت بین‌المللی را محدود می‌کنند. این اقدام به‌منظور جلوگیری از سوءاستفاده دشمنان از شبکه‌های ارتباطی برای جاسوسی یا انتشار اطلاعات نادرست انجام می‌شود.

۲- تقویت شبکه‌های داخلی: توسعه شبکه ملی اطلاعات (اینترنت ملی) یکی از راهکارهای کلیدی برای حفظ ارتباطات داخلی در زمان قطع اینترنت جهانی است. جمهوری اسلامی ایران نیز سال‌هاست که پروژه شبکه ملی اطلاعات را آغاز کرده؛ سازوکاری که امکان پایداری ارتباطات داخلی را در شرایط بحرانی فراهم می‌کند. این شبکه با کاهش وابستگی به اینترنت جهانی، امنیت سایبری را تقویت می‌کند.

۳- رصد هدفمند ترافیک: در شرایط بحرانی، کشورها اغلب ترافیک اینترنت را برای شناسایی و خنثی‌سازی تهدیدات سایبری رصد می‌کنند. براساس ادعای برخی کارشناسان شبکه، در ایران نیز این اقدام به‌منظور محدود کردن دسترسی هکرها به زیرساخت‌های حساس در حال انجام است.

۴- تشویق به استفاده از رسانه‌های رسمی: در زمان وقوع بحران‌هایی چون جنگ، دولت‌ها از مردم می‌خواهند اخبار را تنها از منابع رسمی دنبال کنند تا از انتشار شایعات جلوگیری شود. جمهوری اسلامی ایران نیز پس از حملات اخیر، بارها از مردم خواسته از بازنشر اخبار تایید نشده در فضای مجازی خودداری کنند.

بی‌شک، محدودیت‌های دسترسی به اینترنت بین‌الملل، اگرچه برای حفظ امنیت ملی ضروری تلقی می‌شوند اما چالش‌هایی را نیز برای کسب‌وکارهای آنلاین بر بستر پلتفرم‌های خارجی و ارتباطات شخصی به همراه دارند ولی با همه اینها با وجود باور برخی‌ها «اینترنت قطع» نیست و دسترسی به پلتفرم‌های خارجی و به ویژه آمریکایی که در کارنامه خود سابقه انواع سوءاستفاده و جاسوسی از داده‌های کاربران دارند، مسدود شده است. ضمن اینکه برخی از سرویس‌های خارجی، دارای نمونه‌های مشابه داخلی هستند و امکان استفاده از آنها در مقطع کنونی، کاملا فراهم است.

با وجود مشکلات بسیار در روزهای سخت پیش‌رو، کاربران این امکان را دارند که به راحتی از سرویس‌های پیام‌رسان داخلی، رسانه‌های اجتماعی، نقشه‌ها و مسیرهای داخلی مشابه نمونه‌های خارجی استفاده کنند و چرخش اطلاعات بر بستر سکوهای داخلی کشور با هدف حفظ اطلاعات کاربران و برقراری امنیت آنها جاری است.

همچنین علاوه بر پیام‌رسان‌ها و مسیریاب‌های بومی امکان استفاده از خرید و فروش آنلاین نیز بر بستر شبکه ملی اطلاعات فراهم است. در کنار همه اینها باید متذکر شد ارتقای کیفی خدمات‌رسانی در سکوهای بومی برای کاربران در شرایط حساس کنونی از سوی مسوولان ضرورت دارد تا ضمن جلب اعتماد عمومی امنیت مردم نیز تامین شود.

امکان جست‌وجو در «گوگل» در برخی شهرها ممکن شد

از طرفی امکان جست‌وجو در گوگل برای کاربران ایرانی در برخی از شهرها هرچند با سرعت پایین اما ممکن شده است. طبق گزارش برخی از کاربران در شهرهایی همچون مشهد، رشت، اصفهان، بوشهر و همدان افراد از حدود یک ساعت پیش می‌توانند در گوگل جست‌وجو کنند. این در حالی است که عصر روز پنجشنبه وزارت ارتباطات در اطلاعیه‌ای اعلام کرد: «با توجه به سوء‌استفاده‌ دشمن متجاوز از شبکه‌ ارتباطی کشور برای اهداف نظامی و تهدید جان و مال مردم مظلوم، با تصمیم مراجع ذی‌صلاح، موقتا محدویت‌هایی در دسترسی کاربران به شبکه اینترنت اعمال شده است.»

انفجار تلفن همراه؛ خطر واقعی یا عملیات روانی؟

از سویی دیگر در روزهای اخیر، انفجار تلفن‌های همراه مشابه آنچه برای پیجرهای حزب‌الله رخ داد، به‌عنوان یک تهدید احتمالی مطرح می‌شود اما این تهدید چقدر جدی است و برای مقابله با آن، چه می‌توان کرد؟ مرکز رشد دانشگاه امام صادق در یک اینفوگرافیک به زوایای این موضوع پرداخته است: آیا اساسا امکان انفجار تلفن همراه وجود دارد؟ بله هر وسیله‌ای که از باتری لیتیومی استفاده می‌کند ممکن است به واسطه بالا رفتن دمای باتری منفجر شود و مساله جدیدی نیست. آیا احتمال تکرار سناریو انفجار پیجرها برای تلفن همراه وجود دارد؟ تلفن همراه و سایر ابزارهای دیجیتال با هدف استفاده به عنوان ابزار جنگی ساخته نشده‌اند؛ بنابراین استفاده از آنها به عنوان یک ابزار جنگی چندان ساده و طبیعی نیست. پیجرها غالبا وسیله ارتباطی نیروهای نظامی بودند و انفجار آن هدفمند بود اما تلفن همراه چنین کارکردی ندارد و انفجار آن عملیات کور با بازتاب جهانی بسیار بد خواهد بود. برندهای معروف تلفن همراه اگر اجازه انجام چنین کاری را بدهند تمام ارزش تجاری آنها زیر سؤال می‌رود و دیگر بازاری نخواهند داشت. با چنین کاری عملا دسترسی خود به داده‌های کاربران را در کوتاه‌مدت و بلندمدت از بین می‌برند و اشراف اطلاعاتی دشمنان در برابر دستاورد کوتاه‌مدت انفجار کاهش خواهد داشت. به طور کل به‌نظر می‌رسد این تهدید بیشتر یک عملیات روانی و برای ایجاد ناآرامی مطرح شده باشد. هرچند، به لحاظ فنی انجام چنین عملیاتی، مخصوصا برای افردا خاص، ناممکن نیست.