آیا «ترامپ» می‌تواند رویای مریخی خود را محقق کند؟
جهان‌صنعت– دونالد ترامپ، رییس‌جمهور ایالات متحده از زمان آغاز دوره دوم خود بارها از اعزام انسان به مریخ صحبت کرده است. او به تازگی با تکرار این مساله گفت یکی از بزرگ‌ترین اهداف تاریخ ناسا، فرستادن نخستین انسان‌ها به سیاره سرخ است. در حالی که ترامپ چنین ماموریتی را در دستور کار قرار داده، بودجه پیشنهادی او برای سال مالی ۲۰۲۶ شامل لغو ده‌ها پروژه علمی ناسا می‌شود؛ از جمله پروژه‌هایی برای مطالعه زمین، مریخ و زهره. او حتی نامزدی «جرد آیزاکمن» برای ریاست ناسا را پس گرفت و هنوز نامزد جدیدی برای ریاست این سازمان معرفی نکرده است. مجموعه تصمیمات دولت ترامپ باعث ایجاد نوعی سردرگمی در آژانس فضایی شده و میان دانشمندانی که معمولا در ماموریت‌های ناسا مشارکت دارند، بر سر حمایت یا مخالفت با طرح اولویت قرار دادن سفر به مریخ، دوگانگی ایجاد کرده است. مجله نیچر در گزارشی جدید با کارشناسان مختلف گفت‌وگو کرده تا نظرات تخصصی آنها را درباره امکان‌پذیری سفر به مریخ جویا شود.
ناسا از دهه‌ها پیش خواهان اعزام انسان به مریخ بوده اما محدودیت‌های فناورانه و مالی باعث شده که طبق برنامه‌های فعلی، این هدف احتمالا تا دهه ۲۰۴۰ به تعویق بیفتد اما ترامپ خواهان تسریع این روند است. در تاریخ ۳۰مه، کاخ سفید پیشنهاد کرد که در سال ۲۰۲۶ حدود یک میلیارد دلار صرف برنامه‌های مریخی شود، ازجمله تحقیقات برای ساخت لباس‌های فضانوردی جدید و سامانه فرود فضانوردان. در طرح بودجه ناسا آمده است: «این سرمایه‌گذاری‌ها فناوری‌های لازم برای اکتشافات آینده در مریخ و در نهایت ماموریت‌های سرنشین‌دار به این سیاره را فراهم خواهند کرد.» به گفته متخصصان سیاستگذاری فضایی، اگر ناسا واقعا بخواهد تمرکز خود را بر اعزام انسان به مریخ بگذارد، باید بودجه‌اش را به طور چشمگیری افزایش دهد. ماموریتی انسانی به مریخ احتمالا صدها میلیارد دلار هزینه خواهد داشت که طی چند سال مصرف می‌شود. این در حالی است که بودجه سالانه فعلی ناسا برای تمام برنامه‌هایش به زحمت به ۲۵میلیارد دلار می‌رسد و ترامپ پیشنهاد داده که این مقدار به کمتر از ۱۹میلیارد دلار کاهش یابد. «جان گرونزفلد»، اخترفیزیکدان و فضانورد پیشین ناسا که از ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۶ رهبری برنامه‌های علمی آژانس را بر عهده داشت، می‌گوید: «در حال حاضر با بودجه‌هایی که پیشنهاد شده، نمی‌توانیم انسان‌ها را به مریخ بفرستیم.» اظهارات اخیر ترامپ درباره مریخ یادآور تصمیم‌هایی است که او در دوره نخست ریاست‌جمهوری‌اش گرفت؛ زمانی که در سال ۲۰۱۷ اعلام کرد ناسا باید فضانوردان را به ماه بازگرداند. در سال ۲۰۲۲، ناسا یک موشک غول‌پیکر را برای تحقق این هدف آزمایش کرد اما آن ماموریت به نام «آرتمیس۱» بدون سرنشین بود. هنوز چالش‌های فنی زیادی باقی مانده تا بتوان انسان را روی سطح ماه فرود آورد؛ هدفی که فعلا برای سال ۲۰۲۷ تعیین شده است.
یکی از چالش‌ها در مسیر بازگشت به ماه، موفقیت در پرتاب «استارشیپ» است؛ موشکی عظیم که توسط شرکت فضایی اسپیس ایکس در دست ساخت قرار دارد. طبق برنامه موشک بزرگ ناسا ابتدا فضانوردان را به مدار ماه می‌برد و سپس آنها سوار بر استارشیپ به سطح ماه خواهند رفت اما استارشیپ هنوز حتی یک بار هم به طور موفقیت‌آمیز به مدار زمین نرسیده، چه برسد به آنکه بتواند پرتاب‌های مکرر و سوختگیری‌های فضایی مورد نیاز برای فرود روی ماه را انجام دهد. آخرین پرواز آزمایشی آن نیز ۲۷مه با انفجار پایان یافت. با این حال، برخی دیگر از دانشمندان نسبت به چشم‌انداز فرود انسان بر مریخ هیجان‌زده هستند. ناسا پیش‌تر چندین ماموریت رباتیک به مریخ انجام داده و کاوشگرهایی مانند «کیوریاسیتی» و «پرسویرنس» را به آنجا فرستاده است. برخی پژوهشگران می‌گویند حضور انسان می‌تواند کاوش‌ها را سریع‌تر پیش ببرد و درک بهتری از اینکه آیا مریخ زمانی میزبان حیات فرازمینی بوده یا نه، به ما بدهد. «تانیا هریسون»، سیاره‌شناس موسسه فضایی Outer Space که در اتاوای کانادا قرار دارد، می‌گوید: «اگر واقعا بخواهیم به این پرسش پاسخ قطعی بدهیم که آیا مریخ حیات داشته یا دارد، فکر می‌کنم باید انسان‌ها را به آنجا بفرستیم.»
حتی حامیان ایده سفر به مریخ نیز هشدار می‌دهند که این ماموریت نه‌تنها بسیار پرهزینه خواهد بود و منابع مالی بسیاری از برنامه‌های پژوهشی دیگر را به خود اختصاص خواهد داد، بلکه با خطرات جسمی قابل توجهی نیز همراه است. فضانوردان در مسیر خود به مریخ با انزوای شدید و دُزهای بالایی از پرتوهای کیهانی مرگبار روبه‌رو خواهند شد. حجم این پرتوها به مراتب بیشتر از آن چیزی است که تاکنون در ایستگاه‌های فضایی یا حتی ماموریت‌های قمری تجربه شده است. اگر فضانوردان موفق به فرود روی مریخ شوند، باید پس از سفری طولانی در بی‌وزنی، بدون از پا در آمدن از فضاپیمای خود خارج شوند و در محیطی بسیار سرد شروع به کار کنند؛ جایی که خاک پر از مواد شیمیایی سمی است و تقریبا هیچ اکسیژنی برای تنفس وجود ندارد.
افزون بر این باید با طوفان‌های غبارآلود و ساینده دست‌وپنجه نرم کنند. البته راهکارهایی وجود دارد، مانند زندگی در تونل‌های گدازه‌ای زیرزمینی که در گذشته‌های دور بر اثر فعالیت‌های آتشفشانی شکل گرفته‌اند. این فضاها می‌توانند از فضانوردان در برابر تشعشعات و طوفان‌های گردوغبار محافظت کنند. با این حال دانشمندان می‌گویند بازدید از مریخ با محیطی خصمانه و خطرناک، سخت‌تر از سفر به قطب جنوب است و ریسک‌هایی به مراتب بیشتر خواهد داشت. «اریک آنتونسن»، پژوهشگر فیزیولوژی فضایی در بیمارستان عمومی ماساچوست در بوستون در کنفرانسی درباره اکتشافات انسانی در فضا که ۲۸مه برگزار شد، گفت: «می‌خواهم این تصور غلط را از بین ببرم که انسان‌ها در چنین ماموریتی حال‌شان خوب خواهد بود.»
طرح پیشنهادی ترامپ احتمالا از حمایت برخی نمایندگان کنگره آمریکا برخوردار خواهد شد. این افراد ممکن است به تخصیص حداقل بخشی از بودجه عظیم مورد نیاز برای سفر به مریخ رای مثبت دهند چراکه مشتاق هستند پیش از آژانس فضایی در حال رشد چین به دستاوردهای بزرگ فضایی برسند. چین اعلام کرده قصد دارد تا سال ۲۰۳۰ فضانوردانش را به ماه بفرستد و پس از آن، ماموریتی انسانی به مریخ انجام دهد. به همین دلیل، برخی دانشمندان مصمم هستند از شرایط موجود بیشترین بهره را ببرند. «بروس جاکوسکی»، سیاره‌شناس دانشگاه کلرادو بولدر می‌گوید: «با توجه به اینکه ناسا به طور فعال در حال برنامه‌ریزی برای طراحی ساختار ماموریت‌های انسانی است، معتقدیم که علم باید در این فرآیند نقش داشته باشد.» او و تعدادی دیگر در سال ۲۰۲۳ مطالعه‌ای را هدایت کردند که اهداف علمی کلیدی ماموریت‌های انسانی را شناسایی کرد، ازجمله تحقیق درباره حیات فرازمینی که ممکن است فضانوردان در مریخ با آن مواجه شوند. به گفته جاکوسکی، ناسا در کوتاه‌مدت باید اولویت را به یک ماموریت رباتیک برای بازگرداندن نمونه‌های سنگ، خاک و هوا اختصاص دهد که توسط مریخ‌نورد ۷/۲میلیارد دلاری پرسویرنس جمع‌آوری شده‌اند. او معتقد است این ماموریت نه‌تنها توانمندی ناسا در ارسال و بازگرداندن فضاپیما از مریخ را اثبات خواهد کرد، بلکه به دانشمندان امکان می‌دهد که نمونه‌ها را برای یافتن نشانه‌هایی از حیات و بررسی میزان سمی‌بودن سطح مریخ تحلیل کنند. با این حال ناسا تاکنون در تامین بودجه لازم برای این ماموریت با مشکل روبه‌رو بوده و ترامپ نیز پیشنهاد داده آن را لغو کنند. از دید «جان گرونسفلد»، ناسا باید بر ساخت یک ساختار ساده و موثر برای اعزام انسان به مریخ تمرکز کند. به‌عنوان مثال این کار می‌تواند شامل آزمایش نسل جدید لباس‌های فضانوردی در ایستگاه فضایی بین‌المللی باشد، بدون اینکه فضانوردان مجبور به ساخت پایگاه‌های دائمی در ماه شوند. او می‌گوید: «باید نهایت استفاده را از فناوری‌هایی که در اختیار داریم ببریم.» در نهایت، فارغ از اینکه ناسا، کنگره یا ترامپ چه تصمیمی بگیرند، تانیا هریسون معتقد است که فضای سیاسی کنونی، چالش بزرگی برای آینده برنامه‌های فضایی است. او نگران است که طرح‌های ارائه‌شده در هفته گذشته، ادامه‌دار نباشند: «آیا این فقط یک هیاهوی مقطعی است و آیا مریخ تا سال آینده به فراموشی سپرده خواهد شد؟»
