تله‌کابین در کمین طاق‌بستان
نادر نینوایی– بیش از دو دهه است که سایه احداث تله‌کابین بر سنگ نگاره‌های باستانی طاق‌بستان سنگینی می‌کند. شنیده‌ها حاکی از مخاطرات کاشتن پایه‌های تله‌کابین در دشت پیش از تاریخی کاهو و در جوار طاق‌بستان است.
مدیریت شهری کرمانشاه بر اجرای پروژه اصرار می‌ورزد و با نصب بنر وعده راه‌اندازی طرح در آینده نزدیک را می‌دهد. در سوی مقابل اما فعالان میراث فرهنگی از مخاطرات ایجاد تله‌کابین در این محوطه تاریخی می‌گویند و حتی برخی کارشناسان معتقدند که ایجاد تله‌کابین حریم منظر طاق‌بستان را مخدوش کرده و شانس ثبت جهانی این اثر را از بین می‌برد.
در آخرین اظهارنظر مدیرکل میراث فرهنگی استان کرمانشاه، تصمیم‌گیری در خصوص این موضوع به اعلام نظر کارشناسان و گمانه‌زنی‌های باستان‌شناسان گره زده است. این در حالی است که دغدغه‌مندان و فعالان میراث فرهنگی معتقدند که در مرحله نخست ایجاد تله‌کابین برای طاق‌بستان اولویت ندارد و در درجه دوم نباید حریم منظر و حریم حفاظتی و آثار تاریخی و پیش از تاریخی منطقه را برای احداث تله‌کابینی که امکان ایجاد آن در هر کجای دیگر محدوده اطراف شهر وجود دارد، به مخاطره انداخت.
نگاه میراث فرهنگی کرمانشاه به موضوع
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان کرمانشاه با بیان اینکه ساختن یا نساختن تله‌کابین در طاق‌بستان منتظر نظر کارشناسان است، گفت: اگر ساخت تله‌کابین برای ثبت جهانی این اثر مشکل‌ساز باشد نباید انجام شود اما اگر در بحث روند ثبت خللی وارد نکند با نظر کارشناسان و گمانه‌زنی دقیق در رعایت عرصه و حریم این محوطه، کاری شدنی است.
داریوش فرمانی افزود: از ۲۰ سال گذشته مسوولان استان، نمایندگان و شهرداری کرمانشاه پیگیر موضوع ایجاد تله‌کابین در طاق‌بستان هستند؛ در دوره‌های وزارت پیشین میراث فرهنگی مقرر بر این شد آقای وزیر یکی از مدیران کل حوزه وزارت را به عنوان نماینده ویژه در بحث تله‌کابین انتخاب کند که این کار انجام و پیگیری امور به یکی از مدیران کل حوزه وزارت واگذار شد.
وی با بیان اینکه درباره تله‌کابین در حوزه میراث فرهنگی استان کرمانشاه به کار کارشناسی اعتقاد داریم، ادامه داد: بعد از انجام امور کارشناسی و مشخص شدن عرصه و حریم دشت کاهو و بعد از اتمام بررسی میدانی و مشخص شدن کامل عرصه و حریم آثار تاریخی، شهرداری کرمانشاه نقشه‌های پیشنهادی خود برای تاسیس تله‌کابین را به وزارت میراث اعلام کرده است.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان کرمانشاه افزود: تمام جزئیات احداث طرح اعم‌از مبدا، مقصد و مسیر احداث تله‌کابین توسط شهرداری آماده و مقرر شده که آنها را به نماینده وزارتخانه تحویل دهد؛ ارزیابان و کارشناسان ثبت جهانی باید برای بررسی به کرمانشاه بیایند.فرمانی گفت: در بسیاری از کشورهای دنیا که آثار تاریخی آنها ثبت جهانی شده است شاهد احداث تله‌کابین و دیگر وسایل سرگرمی عمومی هستیم؛ یکی از این نقاط که سالانه بازدیدکننده‌های زیادی را به خود جذب می‌کند دیوار بزرگ چین است اما با این حال برای تاسیس تله‌کابین در طاق‌بستان به صورت خاص به نظر کارشناسان و ارزیابان یونسکو نیاز داریم.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان کرمانشاه افزود: در کرمانشاه با کار کارشناسی؛ موافق ایجاد و تکمیل زیرساخت‌های گردشگری هستیم به شرطی که این کارها به جایگاه و حریم آثار باستانی لطمه وارد نکند.
فرمانی با بیان اینکه برای بررسی و کاوش در دشت کاهو به ۲میلیارد تومان اعتبار نیاز است و در حال حاضر اداره‌کل میراث فرهنگی استان چنین بودجه‌ای را در اختیار ندارد، ادامه داد: شهرداری برای کاوش، بررسی و گمانه‌زنی این بودجه را تامین می‌کند.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان کرمانشاه گفت: طی سالیان اخیر بسیاری از قوانین مربوط به عرصه و حریم آثار تاریخی در ایران تغییر کرده و در بررسی مجدد عرصه و حریم آثار تاریخی گاهی افزایش و گاهی کاهش یافته است؛ این موضوع به نگاه وزارت میراث برای بازنگری در محدوده آثار خود بستگی دارد.
وی افزود: شرایط حاکم بر آثار تاریخی، موقعیت اجتماعی، چالش‌های اجتماعی و مسائل و مشکلات مردمی در عرصه و حریم آثار تاریخی موجب ایجاد بازنگری و رفع بسیاری از مشکلات مردم شده است؛ در نهایت برای احداث تله‌کابین باید بررسی میدانی و کاوش در محدوده عرصه و حریم دشت کاهو و پارینه‌سنگی انجام تا جواب نهایی برای احداث یا عدم احداث تله‌کابین در کرمانشاه داده شود.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان کرمانشاه در پایان گفت: در حال حاضر در بحث تاسیس تله‌کابین فقط مبدا و مقصد مدنظر است یعنی جایی که پایه‌های تله‌کابین نصب و جایی که کابین فرود می‌آید و فعلا بحثی درباره تاسیس رستوران و اماکن تفریحی و رفاهی در محدوده تله‌کابین وجود ندارد.
مخاطرات ایجاد تله‌کابین طاق‌بستان
باید اذعان داشت که تاکنون کارشناسان و فعالان میراث فرهنگی بسیاری در خصوص احداث تله‌کابین در طاق‌بستان هشدار داده‌اند.
در تازه‌ترین اقدام، گروهی از کارشناسان و فعالان میراث فرهنگی دست به دامان مسعود پزشکیان، رییس‌جمهوری شده و با امضای کارزاری خواستار توقف پروژه تله‌کابین طاق‌بستان شده‌اند.
در متن منتشر شده در این کارزار آمده است: «این پروژه مخرب که در سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ با دلسوزی کارشناسان و دوستداران میراث فرهنگی و ایستادگی سازمان میراث فرهنگی منتفی شد، بار دیگر در فروردین ۱۴۰۴ توسط شهرداری کرمانشاه به عنوان پروژه در حال اقدام معرفی می‌شود. طاق‌بستان کرمانشاه قطع به یقین از آثار بی‌بدیل دوران ساسانی است و قابلیت ثبت در فهرست جهانی یونسکو را دارد اما هرگونه تجاوز و تغییر منظر در عرصه و حریم آن، از دست رفتن موقعیت ثبت در یونسکو را به همراه خواهد داشت.»
نویسندگان کارزار مربوطه در ادامه نوشته‌اند: «متاسفانه پروژه‌های اینچنینی با یدک کشیدن عنوان توسعه گردشگری، باعث از بین رفتن اصل و کالبد و تمامیت و حریم میراث فرهنگی خواهد شد، در صورتی که گردشگری در ذات خود باید باعث اعتلا و معرفی میراث فرهنگی شود. گردشگری علیه میراث فرهنگی به معنای واقعی کلمه، نقض غرض بوده و مانند چاقویی است که دسته خود را می‌برد.»
دوستداران میراث فرهنگی کشور در پایان از رییس‌جمهوری درخواست کرده‌اند که به صورت ویژه، پروژه احداث تله‌کابین در عرصه و حریم طاق‌بستان کرمانشاه برای همیشه لغو و کنار گذاشته شود.
حریم اثر باستانی کرمانشاه در مخاطره
ملیحه مهدی‌آبادی، کارشناس ارشد مرمت و مدیر سابق پایگاه میراث فرهنگی طاق‌بستان نقدهای شایان توجهی در خصوص مخاطرات احداث تله‌کابین برای حریم طاق‌بستان داشته است.
وی پیشتر در خصوص مخاطرات ایجاد تله‌کابین در این منطقه به روزنامه ایران گفت: «جدا از بحث ثبت جهانی طاق‌بستان، باید اذعان کرد در ابتدا این آثار تاریخی برای خودمان مهم هستند. حتی اگر به دنبال آن نباشیم که ثبت جهانی شود، باید در نظر داشت که کارشناسان میراث فرهنگی یک عرصه و حریمی را برای این اثر تایید کرده‌اند. این تعیین عرصه و حریم از سوی کارشناسان یقینا بی‌دلیل نبوده و ملاحظات کارشناسی برای آن وجود داشته است. در یکی از بندهای عرصه و حریم در خصوص جایی که قصد دارند تله‌کابین را بسازند، نوشته شده هر گونه تغییر محیط اعم از تغییر در ساختار کوه‌ها، طبیعت و موارد دیگر ممنوع است. این مصوبه وزارت میراث فرهنگی است که پیش از این هم ابلاغ شده است. بنابراین تیم‌هایی از وزارت میراث فرهنگی روی این موضوع کار کرده‌اند تا به دستورالعمل نهایی رسیده‌اند و میراث فرهنگی نیز آن را ابلاغ کرده است. وقتی وزارتخانه حریمی را مصوب و ابلاغ کرده، نمی‌توانیم خواستار ساخت‌وساز روی این حریم شویم و بگوییم که ایرادی ندارد آن را نادیده بگیریم.»
مهدی‌آبادی افزود: «هر اقدامی باید با مطالعه انجام شود و باید بدانیم که مثلا ایجاد لرزش‌های تله‌کابین چه مخاطراتی در پی دارد و محیط‌زیست منطقه چقدر از ایجاد تله‌کابین تاثیر می‌پذیرد. بالاتر از اینها باید بسنجیم که اصولا احداث این تله‌کابین چقدر برای طاق‌بستان ضرورت دارد. در نظر داشته باشید ایجاد «مجتمع تفریحی هوشمند» که در تبلیغات‌شان عنوان کرده‌اند و نیز تله‌کابین، نیازمند عبور و مرور خودرو است و مساله تعریض معبر و به دنبال آن خطر تخریب گورستان تاریخی منطقه در آینده وجود دارد. بنابراین مخاطرات احداث تله‌کابین و مجتمع گردشگری بیش از چند پایه و سیمی است که قصد نصب آن را دارند و باید این مخاطرات جدی گرفته شود.»
در نهایت باید اذعان داشت، باتوجه به هشدارهای صریح و کارکارشناسی کارشناسان و فعالان میراث فرهنگی، به نظر می‌رسد لازم است دولت در برابر اصرارها برای ساخت تله‌کابین در طاق‌بستان ایستادگی کند و مانع آسیب به حرایم این اثر و باعث جلوگیری از دست رفتن شانس ثبت جهانی این اثر تاریخی شود.
