صنعت حلال؛ فرصت مغفول در مسیر بازآفرینی اقتصادی ایران
داود داودی ، عضو دبیرخانه همایش و مدیر روابط‌عمومی اتاق بازرگانی البرز
ایران به واسطه موقعیت جغرافیایی منحصربه‌فرد خود همواره در کانون معادلات منطقه‌ای و بین‌المللی بوده است، قرارگیری در نقطه اتصال کریدورهای ترانزیتی شرق و غرب، شمال و جنوب، ظرفیتی استراتژیک است که می‌تواند کشور را به یکی از قطب‌های اصلی تجارت منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای تبدیل کند.
با این حال به دلیل مشکلات ساختاری، ضعف در زیرساخت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری اقتصاد و همچنین ناهماهنگی‌های سیاستگذاری، ایران هنوز نتوانسته از این جایگاه جغرافیایی ممتاز به نحو شایسته و درخور بهره‌برداری کند.
این واقعیت تلخ نشان می‌دهد که تنها برخورداری از مزیت‌های نسبی کافی نیست بلکه بهره‌برداری موثر از آن نیازمند نگاهی راهبردی، یکپارچه و آینده‌نگر برمبنای خرد و عقلانیت است. در این میان، یکی از ظرفیت‌هایی که باوجود اهمیت راهبردی، کمتر به آن توجه شد «صنعت حلال» است؛ صنعتی که امروز به عنوان یک برند جهانی و استاندارد قابل اتکا در زنجیره تولید، توزیع و مصرف کالا و خدمات مطرح شده است.
در دو دهه اخیر، مفهوم «محصول حلال» فراتر از صرفا ذبح شرعی یا فرآوری مواد غذایی رفته و اکنون بخش‌های گسترده‌ای از اقتصاد جهانی را تحت‌تاثیر قرار داده است. از دارو و لوازم آرایشی گرفته تا پوشاک، گردشگری، لجستیک و حتی خدمات مالی، همه تحت‌عنوان کلان «اقتصاد حلال» در حال توسعه هستند. حجم بازار جهانی محصولات حلال اکنون از مرز ۲تریلیون دلار عبور کرده و این رقم به‌سرعت در حال افزایش است.
شگفت‌آور آنکه بخش قابل‌توجهی از این بازار توسط کشورهایی در حال مدیریت است که خود درصد کمی جمعیت مسلمان دارند اما با رویکرد فرصت‌محور به صنعت حلال نگریسته‌اند و با نهادسازی، استانداردسازی و حمایت‌های هدفمند از بخش خصوصی، به یکی از بازیگران اصلی این حوزه بدل شده‌اند. مالزی، تایلند، برزیل و حتی استرالیا نمونه‌هایی بارز از این کشورها هستند.
در این میان، ایران به واسطه سبک زندگی اسلامی، زیرساخت‌های فکری و فرهنگی دینی و پذیرش اجتماعی بالا نسبت به ارزش‌های حلال، دارای ظرفیت اجتماعی فوق‌العاده‌ای برای توسعه این صنعت است. جامعه ایرانی با پیشینه‌ای دین‌مدار به طور طبیعی می‌تواند مصرف‌کننده، تولیدکننده و حتی مروج سبک زندگی حلال در سطح منطقه باشد اما جای خالی یک راهبرد ملی، ساختار سازمانی یکپارچه و اراده سیاسی قوی برای هدایت این مسیر احساس می‌شود.
یکی از مهم‌ترین موارد در تدوین و اجرای استانداردهای حلال در کشور و در تمامی حوزه‌های مرتبط این است که سازگار با استانداردهای مراجع مرتبط و در کنار آن منطبق با ذائقه مصرف‌کننده باشد اما توجه به رویکرد فوق کنار گذاشته شده و در این میان تداخل مسوولیت‌ها میان نهادهای مختلف، موازی‌کاری، نبود نقشه راه و عدم شناخت کافی از ظرفیت‌های جهانی این صنعت، موجب شده نتوانیم سهم شایسته‌ای از این بازار را ازآن خود کنیم. حال آنکه با تشکیل یک نهاد فراگیر و هماهنگ، ایجاد بانک اطلاعاتی محصولات و تولیدکنندگان حلال و بهره‌گیری از ظرفیت اتاق‌های بازرگانی و تشکل‌های تخصصی، می‌توان گام‌های موثری در جهت توسعه این صنعت برداشت. از سوی دیگر، تولیدکنندگان، صنعتگران و کارآفرینان ایرانی سال‌هاست درگیر مشکلات اقتصادی و چالش‌های اجرایی هستند اما نکته کلیدی آن است که ظرفیت تولید در ایران همواره زنده و پویا بوده و با یک برنامه‌ریزی هوشمندانه می‌توان آن را به خدمت صادرات و توسعه برند حلال درآورد.
برگزاری رویدادهایی نظیر همایش ملی توسعه تجارت صنعت حلال، اگر صرفا در قالب مراسم و بیانیه باقی نماند و به بستری برای همفکری واقعی بین فعالان بخش خصوصی و سیاستگذاران بدل شود، می‌تواند به نقطه‌عطفی در این مسیر تبدیل شود.
در این میان، استان البرز به عنوان یکی از قطب‌های نوظهور صنعتی کشور، ظرفیت‌های کم‌نظیری در حوزه تولیدات مرتبط با صنعت حلال دارد. استقرار دبیرخانه همایش ملی توسعه تجارت صنعت حلال در این استان با محوریت اتاق بازرگانی البرز به عنوان نماینده بخش خصوصی و در تعامل و همکاری با اتاق بازرگانی ایران و سایر تشکل‌های تخصصی، اقدامی راهبردی در مسیر اجرایی‌سازی اهداف این رویداد ملی است.
بدون شک بهره‌گیری از زیرساخت‌های تولیدی و منابع انسانی متخصص در این استان می‌تواند بستری برای تبدیل البرز به یکی از پایگاه‌های مهم توسعه اقتصاد حلال در کشور باشد؛ به‌‌ویژه آنکه پیوند میان ظرفیت‌های استانی و سیاستگذاری ملی، می‌تواند به تدوین نقشه راهی عملیاتی برای مشارکت موثر در بازارهای جهانی منتهی شود.
همایش ملی توسعه تجارت صنعت حلال که برگزاری آن همزمان با روز جهانی گرامیداشت این صنعت برنامه‌ریزی شده، فرصتی بی‌نظیر برای بازتعریف جایگاه ایران در زنجیره جهانی صنعت حلال است، رویداد نباید تنها مکانی برای نمایش و ارائه باشد، بلکه باید به محل تلاقی اندیشه‌ها، گره‌گشایی از موانع اجرایی و تدوین راهکارهای عملیاتی برای حضور موثر در بازارهای هدف بدل شود.
باید این باور را تقویت کنیم که اقتصاد حلال برای ایران تنها یک انتخاب نبوده، بلکه ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای خلق ارزش افزوده، ورود به بازارهای بین‌المللی، ارتقای برند ملی و بازآفرینی جایگاه اقتصادی کشور در منطقه است، به شرط آنکه این‌بار با اراده‌ای راسخ، تدبیری خردمندانه و اجماعی ملی به میدان وارد شویم.
