اقتصاد سیاسی توسعه در ایران امروز
جهان صنعت – کتاب «اقتصاد سیاسی توسعه در ایران امروز» اثر فرشاد مومنی، یکی از مهم‌ترین آثار تحلیلی درباره وضعیت اقتصادی و توسعه در ایران است که با رویکردی انتقادی به بررسی دلایل ناکامی‌ها و چالش‌های توسعه اقتصادی کشور می‌پردازد. مومنی در این کتاب به صورت جامع و مفصل عوامل اقتصادی، سیاسی و ساختاری را که بر فرآیند توسعه در ایران تاثیرگذار بوده‌اند، واکاوی می‌کند و تلاش دارد تا ریشه‌های مشکلات را به طور علمی و عمیق بازشناسی کند.
مهم‌ترین محورهای کتاب حول پارادوکس توسعه در ایران می‌چرخد؛ کشوری که با برخورداری از منابع غنی طبیعی، نیروی انسانی جوان و پتانسیل‌های قابل توجه اقتصادی، نتوانسته به توسعه همه‌جانبه و پایدار دست پیدا کند. مومنی این وضعیت را نتیجه ترکیبی از سیاست‌های اقتصادی ناکارآمد، وابستگی شدید به درآمدهای نفتی، فساد گسترده و ضعف نهادی می‌داند. او تاکید می‌کند که ساختار اقتصاد ایران به گونه‌ای است که امکان رشد واقعی و متوازن را محدود کرده و مانع از بهره‌برداری صحیح از ظرفیت‌های کشور شده است.
یکی از نقدهای جدی مومنی، متوجه سیاست‌های تعدیل ساختاری است که از دهه ۷۰ به این سو به عنوان نسخه‌ای جهانی برای حل مشکلات اقتصادی اجرا شده‌اند. او معتقد است این سیاست‌ها که در قالب برنامه‌های صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی به کشور تحمیل شده‌اند، باعث افزایش نابرابری‌های اجتماعی، کاهش حمایت از تولید داخلی و تضعیف بخش‌های مولد اقتصاد شده‌اند. به‌ویژه هدفمندی یارانه‌ها به عنوان یکی از این سیاست‌ها، به جای حمایت واقعی از اقشار آسیب‌پذیر و تولیدکنندگان، منجر به تورم و فشار مضاعف بر مردم شده است.
فرشاد مومنی همچنین تاکید ویژه‌ای بر ضرورت بازگشت به اصول قانون اساسی و چارچوب‌های اقتصاد مقاومتی دارد. او تجربه‌هایی مانند دوران دولت مصدق و دفاع مقدس را به عنوان نمونه‌های موفق توسعه ملی مطرح می‌کند که در آنها توجه به استقلال اقتصادی، عدالت اجتماعی و نقش فعال دولت در اقتصاد، منجر به پیشرفت‌هایی شده است. از نظر او، توسعه پایدار در ایران تنها از طریق اصلاح ساختارهای اقتصادی و اجتماعی، مبارزه با فساد و افزایش شفافیت میسر است.
از سوی دیگر، کتاب به شکل مفصل به آسیب‌های ساختاری اقتصاد ایران پرداخته است، از جمله وابستگی به نفت که اقتصاد را در معرض نوسانات قیمت‌های جهانی قرار داده و باعث شده سیاست‌های اقتصادی کوتاه‌مدت و پوپولیستی بر کشور حاکم شود.
در نهایت، کتاب «اقتصاد سیاسی توسعه در ایران امروز» نه‌تنها چالش‌های اساسی توسعه را تشریح می‌کند بلکه پیشنهادهایی عملی و سیاستی برای اصلاح ساختارها ارائه می‌دهد. این پیشنهادها شامل تقویت نهادهای دولتی در حوزه‌های کلیدی، اصلاح نظام مالیاتی، بهبود فضای کسب‌وکار و ایجاد هماهنگی میان سیاست‌های اقتصادی و اجتماعی است. مومنی بر این باور است که بدون یک نگاه کلان و مبتنی بر عدالت اجتماعی و استقلال اقتصادی، ایران نمی‌تواند از وضعیت فعلی خود خارج شود.
این کتاب برای دانشجویان، پژوهشگران و سیاستگذاران حوزه اقتصاد و توسعه، منبعی ارزشمند است که با نگاهی واقع‌بینانه و انتقادی به بررسی مسائل اقتصادی ایران پرداخته و چشم‌اندازی برای تغییر و تحول ارائه می‌دهد. در شرایطی که کشور با چالش‌های متعددی در زمینه رشد اقتصادی و توزیع عدالت روبه‌رو است، اثر مومنی می‌تواند راهنمایی مهم برای اصلاح سیاست‌ها و بازتعریف مسیر توسعه ایران باشد.
