آیا اکانت توئیتری منتسب به بابک زنجانی جعلی است؟

محمد تقی‌زاده – بابک زنجانی، جوانی که ناگهان در مقطع تشدید تحریم‌ها علیه ایران، ثروت و تجارت‌های افسانه‌ای‌اش بر سر زبان‌ها افتاد، حالا در زمانی که به گفته سخنگوی قوه قضاییه «نه آزاد شده و نه در مرخصی به سر می‌برد»، اکانتی با نام و تصویر او هم به مخالفانش توهین می‌کند و هم کمپینی برای ظهور مجدد قدرت و بانک و ایرلاین صاحب سابق قشم ایر و سورینت راه می‌اندازد.

چهارم بهمن ماه ۱۴۰۳ خبرگزاری فارس در گزارشی خبری با تیتر «بازگشت بابک زنجانی با تاسیس بانک و ایرلاین» درباره فعالیت‌های تازه بابک زنجانی نوشت: «اخیرا پست‌هایی در صفحه ایکس بابک زنجانی منتشر شده است که خبر از راه‌اندازی یک بانک ارز دیجیتال با عنوان «بیت بانک» و یک ایرلاین با نام «دات وان» می‌دهد.» گزارشی که برخی  آن را رپورتاژ فعالیت تجاری زنجانی خواندند و به محتوای یوتیوب، توئیتر و اینستاگرام وکیل وی اشاره کردند.

این چهره جنجالی سال‌۹۱ با عنوان «دور زدن تحریم‌ها» ۵ /۲ میلیارد یورو نفت را بدون تضمین مناسب از دولت وقت دریافت کرد تا بفروشد و بابت تحویل ندادن بهای آن متهم شد اما آیا اکانتی که در حال احیای اوست هم پوششی است؟

این گزارش، به ارزیابی، تحلیل و بررسی اکانت منتسب به بابک زنجانی در شبکه ایکس در بازه زمانی ۵‌ساله بدو تشکیل تا به حال پرداخته است.

این صفحه توئیتری از سال ۱۳۹۸ (۲۰۱۷) فعالیت خود را شروع کرده و تاکنون  ۸۴۹‌توئیت و ریتوئیت در این حساب منتشر شده است. این اکانت ۱۴‌هزار و ۷۰۰‌دنبال‌کننده دارد و تنها ۵۵۷‌نفر را دنبال می‌کند. چهره‌های مختلف رسانه‌ای و سیاسی از مخالف نظام تا اصولگرا و اصلاح‌طلب در لیست دنبال‌شوندگان این صفحه وجود دارند که در این میان ‌می‌توان به علی احمدنیا، غلامحسین اژه‌ای، فرزانه صادق، علی‌اکبر رائفی‌پور، آیت‌الله خامنه‌ای به زبان عبری، جنلی، تاجگردون، اشکان خطیبی، سید کمیل و اگبر گنجی اشاره کرد که طیف‌های مختلفی را شامل می‌شوند.

گزارش را با دو یافته سوال‌برانگیز پیرامون این حساب توئیتری شروع می‌کنیم:

تصویر پروفایل حساب توئیتری زنجانی در فاصله زمانی ۸ تا ۱۰ بهمن با چند تغییر مواجه شده که نمایش این دو صفحه در  فاصله دو، سه روز متوالی به شرح (شکل ۱) است.

این حساب توئیتری در فاصله زمانی تنها دو روز، ۹۳‌توئیت و ریتوئیت خود را پاک کرده و در عین حال با تغییر تعداد دنبال‌کنندگان از ۱۴‌هزار و ۷۰۰ به ۱۶ هزارو ۲۰۰، با ۱۰‌درصد افزایش فالوور مواجه شده است.

همچنین تعداد دنبال شوندگان این اکانت از ۵۵۷ به ۵۱۷ نفر رسیده است که نشان می‌دهد با افزایش توجهات به این حساب توئیتری بعد از انتشار چند توئیت جریان‌ساز و جنجالی، گردانندگان به پاکسازی پست‌ها و دنبال‌شوندگان(FOLLOWING )پرداخته‌اند. (شکل ۲)

مورد دوم واکنش برخی کاربران به توئیت‌های این اکانت در بازه زمانی یک تا ۵ بهمن است که بازتاب زیادی پیدا کرد. حساب زنجانی در این توئیت‌ها به راه‌اندازی ایرلاین و تجهیز سیستم ریلی و جاده‌ای توسط شرکت‌های مرتبط با وی اشاره کرد که شائبه آزاد شدن او از زندان را تقویت کرد اما برخی کاربران از جعلی بودن محتوای توئیت‌های این صفحه نوشتند. (شکل ۳)

در ادامه برای تجزیه و تحلیل حساب توئیتری اکانت بابک زنجانی، این حساب با ۷ شاخص و ویژگی مختلف مورد بررسی قرار گرفته است:

بیشترین امتیاز این اکانت، اصالت و تولیدی بودن مطالب آن است؛ بدین معنی که گرداننده یا گردانندگان این حساب توئیتری بیشتر ترجیح داده‌اند مطالب تولیدی در صفحه خود منتشر کنند و این اکانت در زمینه بازنشر یا ریتوئیت مطالب دیگر، کاربران فعالیت قابل توجهی نداشته است.

با وجود ۱۶هزار فالووری که این صفحه جذب کرده، امتیاز خوبی در جذب دنبال‌کننده به دست نیاورده است؛ مضافا اینکه شاخصه‌های تعامل با مخاطبان از قبیل دریافت لایک، کامنت و ریپلای نیز از سوی مخاطبان این صفحه در کمترین میزان است. (شکل ۴)

فعالیت دقیق‌تر این اکانت به طور کمی و در طول ۵سال فعالیت از ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۳ در جدول زیر مشخص شده است: اکانت توئیتری بابک زنجانی با ۱۶‌هزار و ۱۳۳‌دنبال‌کننده، رتبه ۱۰هزارم را در میان حدود ۶‌میلیون کاربر فارسی‌زبان فعال و غیرفعال توئیتر فارسی دارد.

از میان ۶۴۳ توئیتی که از این اکانت استخراج شده، ۷۵‌درصد محتوا تولیدی و ۲۵‌درصد آن بازنشری یا ریتوئیت بوده است. ۶۴۳‌توئیت استخراج شده در مجموع ۱۲‌هزار لایک گرفته، ۴‌هزار کامنت روی آن نوشته شده و میانگین لایک و کامنت برای هر توئیت به ترتیب ۲۵ و ۸ محاسبه شده است.

روند تغییرات و جذب فالوور: اتفاقی عجیب در ۹ دی!

بررسی روند تغییرات دنبال‌کننده‌ها در بستر زمان، می‌تواند تحلیلی کلی در ارتباط با تعامل و میزان فعالیت اکانت توئیتری تعیین شده ارائه دهد: (شکل ۵)

در واکاوی روند ۵ ساله جذب فالوور اکانت زنجانی، با فعالیت ناچیز این حساب توئیتری در بازه زمانی طولانی ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۱ و رشد یک‌باره و غیرمنتظره آن در سال ۱۴۰۱ مواجه می‌شویم.

یک‌باره میزان فالوورهای این حساب توئیتری در ۲۵‌خرداد‌۱۴۰۱، از ۲۵۰‌دنبال‌کننده به ۱۴‌هزار و ۷۱۳‌فالوور در ۹دی همان سال افزایش پیدا کرده که پرسش برانگیز است.

با وجود اینکه سال‌۱۴۰۱ به دلیل ناآرامی‌های رخ داده سال پرکار و منحصر‌به‌فردی در توئیتر فارسی بوده اما این میزان تغییر و رشد حتی در اکانت لیدرهای این ناآرامی‌ها در این بستر همچون حساب توئیتری علی کریمی نیز مشاهده نمی‌شود و طبعا فعالیت مشکوک و جذب فالوورهای نامشخص و احتمالا پولی بیش از هر چیز به ذهن متبادر می‌شود.

بررسی شبکه بازنشری‌ها: تسنیم و رسایی و من وتو!

یکی از راه‌های تحلیل وضعیت تعامل حساب‌های توئیتری، واکاوی وضعیت بازنشر محتوای آن در بازه‌های مختلف زمانی است. بررسی شبکه بازنشری متعلق به بابک زنجانی از مراوده او با اکانت‌های مختلف شخصی و رسانه‌ای از خبرگزاری فارس، باشگاه خبرنگاران جوان و تسنیم تا انتخاب و ایسنا، از حمید رسایی تا حسام‌الدین آشنا و از بی‌بی‌سی فارسی تا من وتو منتسب به سلطنت‌طلبان حکایت دارد. پایگاه خبری مهر فردا منتسب به طرفداران احمدی‌نژاد از دیگر اکانت‌هایی بوده که بابک زنجانی در سال‌۱۴۰۲ توئیت‌های آن را بازنشر کرده است اما به نظر می‌رسد مراوده توئیتری این حساب با اکانت‌های منتسب به جریان اصولگرا اعم از خبرگزاری فارس (۷ بازنشر)، تسنیم (۱۳ بازنشر) و افرادی چون رسایی (بازنشر) بیشتر بوده است.

جمع‌بندی

آنالیز ۵‌ساله حساب توئیتری بابک زنجانی در بازه زمانی ۵‌ساله از زمان تشکیل در سال ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۳، از چند جنبه به فعالیت غیرطبیعی این اکانت دلالت دارد:

نخست اینکه بررسی دنبال‌شوندگان این اکانت از حضور چهره‌های مختلف و گاه متضاد رسانه‌ای و توئیتری از اکبر گنجی تا اکبر رائفی‌پور و از ایران اینترنشنال تا غلامحسین اژه‌ای اشاره دارد.

دلیل دوم به مراوادت بازنشری این حساب مربوط می‌شود که نشان از بازنشر توئیت‌های چهره‌هایی چون حمید رسایی و رسانه‌های اصولگرا چون فارس، تسنیم، باشگاه خبرنگاران جوان و همچنین من و تو و بی‌بی‌سی‌فارسی دلالت دارد اما در حالت کلی به نظر می‌رسد بیشتر مراودات در قالب بازنشر توئیت‌های اصولگرایان بوده است.

نکته سوم به روند جذب و فالوورگیری این اکانت برمی‌گردد؛ به نحوی ‌که یک‌باره شاهد افزایش ۴۰۰‌درصدی اعضای این حساب از ۵۵‌دنبال‌کننده به ۲۸۸‌نفر در تاریخ ۹‌دی‌۱۴۰۱ و نزدیک به ناآرامی‌های آن سال بودیم، روندی که خیلی زود کاهش یافت تا بعد از حدود دو سال در بهمن ۱۴۰۳ و انتشار ۷ توئیت، روند جذب دنبال‌کننده تا ۱۶‌هزار نفر از سرگرفته شود.

با توجه به این شبکه بازنشر و صعود یک‌شبه، می‌توان گمانه‌زنی کرد که چه بسا این حساب متعلق به فرد دیگری بوده و از زمانی در اختیار گروهی با «تابلو» بابک زنجانی قرار گرفته است و تیک آبی تنها ظاهر و پوششی برای معتبر شدن فعالیت‌های آنهاست.

ادمین یا ادمین‌ها هم به شخص بابک زنجانی نزدیک بوده و اخبار و اطلاعات او را دریافت و منتشر می‌کنند اما در عین حال به خاطر وضعیت مبهم او در قالب پوششی عمل می‌کنند تا رویکرد افکار عمومی نسبت به زنجانی را سنجیده و انتقال دهند.