تهدیدی آخرالزمانی برای مشاغل صنعتی
سارا اصغری– هوش‌مصنوعی برای صنعت فرصت است یا تهدید؟ هوش‌مصنوعی به عرصه‌های مختلف زندگی انسان‌ها رخنه کرده و حوزه صنعت نیز از این امر مستثنا نیست، هرچند حضور هوش‌مصنوعی در عرصه‌های مختلف همراه با پیامدهای مثبت و منفی فراوانی است اما در حوزه صنعت، بابت از دست رفتن مشاغل، بسیار تهدیدکننده به‌نظر می‌رسد. گویی که مشاغل صنعتی به آخرالزمان خود نزدیک می‌شوند.
در انقلاب صنعتی چهارم ربات‌ها همپای انسان پا به عرصه گذاشتند اما در انقلاب پنجم صنعتی این‌گونه به‌نظر می‌رسد که هوش‌مصنوعی مولد درصدد حذف انسان به‌ویژه در حوزه تولید و صنعت است. باوجود این تهدیدها اما چاره‌ای جز ورود به این دوران وجود ندارد، هرچند در ایران، به قول کارشناسان این حوزه، بخش صنعت کماکان از انقلاب صنعتی سوم بهره می‌گیرد و با جهان فاصله بسیار دارد اما باوجود تمام تهدیدهای هوش‌مصنوعی، ایران نیز باید بتواند سرعت خود را ارتقا بخشد و خود را به هوش‌مصنوعی بدون کپی‌کاری برساند.
بیشتر مشاغلی که از دست می‌روند
امیرحسن کاکایی استاد دانشگاه و عضو هیات علمی دانشگاه علم و صنعت ایران در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» عنوان کرد: هوش‌مصنوعی یک مفهوم ساده نیست و سطوح و انواع مختلف دارد. هوش مصنوعی از ۲۰سال گذشته در صنعت از جمله صنعت خودرو نیز در سطوح مختلف به کار رفته که نتیجه آن تاکنون، خودروهای خودران است که نوعی خودروی هوشمند بهشمار می‌روند که در مواقع ضروری، می‌تواند تصمیم هوشمند بگیرد. کاکایی در ادامه با تاکید به این موضوع که ما از اتوماسیون و هوش‌مصنوعی انتظار داریم که به انسان کمک کند، خاطرنشان کرد: در دنیا وقتی وارد انقلاب صنعتی چهارم شد ربات‌ها، امکانات کامپیوتری و شبکه‌ای قادر شدند یک کارخانه را با مدیریت بالا مدیریت کنند.
وی در ادامه توضیح داد: هم‌اکنون انقلاب صنعتی پنجم، همان هوش‌مصنوعی مولد است و درحقیقت هم‌اکنون آنچه به عنوان هوش‌مصنوعی می‌شناسیم، هوش‌مصنوعی مولد است و اقداماتی تحت عنوان یادگیری ماشین و یادگیری عمیق زیرمجموعه هوش‌مصنوعی مولد هستند. این هوش‌مصنوعی جدید به صاحبان سرمایه اجازه می‌دهد که کارخانه‌های خود را تقریبا بدون کارگر و مهندس مدیریت کنند که این موضوع همراه با مزایا و معایب است که صنعت پنجم بهره‌وری کارخانه‌ها را افزایش می‌دهد اما اگر این موضوع جهانگیر شود، مشاغل کنونی را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. اگر خودروی کاملا هوشمند وارد بازار شود، بسیاری از شغل‌ها به‌‌صورت کامل از بین می‌روند، برای نمونه شرکت‌های بیمه از بین می‌روند چراکه باوجود خودروهای خودروان دیگر تصادف رخ نمی‌دهد، هرچند بهترین حالت ممکن این است که دیگر در زمینه خودرو تصادفی رخ ندهد و این موضوع در نوع خود برای بشریت مزیت بزرگی بهشمار می‌رود اما حال تصور کنید که این موضوع به تمام صنایع سرایت کند، خطر بزرگی برای برخی مشاغل به‌وجود می‌آید و امکان دارد که انسان از حیطه کار حذف شود.
عصری که سرمایه‌دارها دیگر به انسان نیاز ندارند
این استاد دانشگاه در پاسخ به این پرسش که در طول تاریخ و در گذار از هر مرحله‌ای برخی مشاغل از بین رفته و برخی مشاغل جدید ایجاد شده‌اند آیا در عبور از هوش‌مصنوعی مولد، مشاغل جدیدی تعریف نمی‌شود، گفت: البته برخی معتقد هستند که همانند دوره‌های گذشته، نباید نگران از بین رفتن مشاغل قدیمی بود اما باید به این نکته توجه داشت که در عصر کشاورزی، انسان‌ها یکجانشین شدند و توانستند غذای بهتری برای خود فراهم آورند. وقتی به عصر صنعتی ورود کردیم، این عصر سبب شد بازوی ما تقویت شود و به‌جای استفاده از نیروی بازو با برخی تجهیزات مکانیکی و برقی کار کنیم. در این مرحله رشد جمعیت رخ داد و در این دوران کماکان انسان، محور بود. در این مرحله ثروتمندان و سرمایه‌داران وابسته به انسان‌ها بودند، به عبارتی در عصر صنعتی کارفرما بدون کارگر نمی‌توانست کار کند که در نهایت چرخش کار و ثروت بیشتر، سبب رفاه بیشتر برای انسان شد. در عصر اطلاعات، اینترنت رشد کرد که این رشد نیز در خدمت کمک به انسان‌ها بود تا کار خود را بهتر انجام دهند. هم‌اکنون به عصری رسیدیم که سرمایه‌دار می‌تواند به طور کامل از انسان منفک شود و این اتفاق تا ۱۰ تا ۱۵سال دیگر رخ خواهد افتاد و کارهای فیزیکی را ربات‌ها و کارهای ذهنی را نیز هوش‌مصنوعی انجام خواهد داد.
کاکایی در ادامه یادآور شد: در صنعت پنجم هوش‌مصنوعی مولد وجود دارد اما همچنان سوپروایزر کارها، باید انسان باشد اما در صنعت ششم هوش‌مصنوعی که هم‌اکنون با کمک کوانتوم کامپیوترها در حال راه‌اندازی کامل است و بدون کمک هیچ‌گونه انسانی تولید صورت نمی‌گیرد و این نگرانی درستی است که انسان با هوش‌مصنوعی حذف خواهد شد. سرعت هوش‌مصنوعی ششم ۱۰۰میلیون برابر از بهترین پردازه‌های موجود است؛ البته در راستای همین نگرانی حذف انسان در برابر هوش‌مصنوعی، چندین سال پیش صاحبان صنایع باهم جلسه‌ای برگزار کردند و آن را آغاز یک جنگ برشمردند چراکه انسان به معنای ماهوی که در خدمت سرمایه‌گذار است از بین خواهد رفت و حتی پول هم از بین می‌رود و دیگر به پول فیزیکی و بانک مرکزی نیازی نخواهیم داشت. حتی ارتش‌های خودران همانند تانک و جنگنده خودران ایجاد می‌شود و آخرالزمانی شکل خواهد گرفت که انسان مغلوب خواهد بود.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: این روند آغاز شده و دیگر نمی‌توان جلوی آن را گرفت. در واقع دنیا وارد مرحله‌ای شده که همگی در حال دویدن هستند و در این مسیر اگر ندوید، عقب خواهید ماند. یک زمانی که جنگ سرد با رشد سلاح‌های هسته‌ای در جهان آغاز شد، همه کشورها روی دست هم بلند می‌شدند، سلاح‌های اتمی در آمریکا و شوروی این قدرت را دارند که چند بار کره زمین را منفجر کنند. در زمینه هوش مصنوعی نیز همین روال وجود دارد.
باید بر هوش مصنوعی سوار شد
وی در پاسخ به این پرسش که حوزه صنعت در ایران سطح چندم از هوش‌مصنوعی را در اختیار دارد، بیان کرد: در ایران در حوزه صنعت ما همچنان از سطح سوم بهره می‌گیریم و به سطح چهارم هم نرسیده‌ایم. در ایران بهره‌گیری از هوش‌مصنوعی به‌‌صورت کپی‌برداری است اما چاره‌ای نداریم که وارد این بازی شویم زیرا اگر نتوانیم از این هوش بهره بگیریم، از بین خواهیم رفت، مانند استفاده از اینترنت است که نمی‌توان به آن وصل نبود. باید وارد این بازی شویم، در غیر این صورت جزو بازندگان خواهیم شد. البته این موضوع محل بحث است که اگر برنده این بازی باشیم، عامه مردم برنده خواهند بود یا کسانی همچون بابک زنجانی. فرض کنیم که یک حکومت عدالت‌محور داریم که باید وارد این عرضه شود اما راهکار آن با نمایش دادن نیست. باید در این حوزه کار عمیق انجام داد و دست از کپی‌کاری برداریم. ما در ایران از ماکروسافت استفاده می‌کنیم، درحالی‌که این برنامه کد دارد اما خود آنها مانع استفاده ما از این برنامه نمی‌شوند. ما نیز دل‌خوش به این موضوع هستیم که پیشرفت کردیم و اسنپ را با کد آمریکایی راه‌اندازی می‌کنیم. هرچند با این کپی‌کاری‌ها کار ما راه می‌افتد اما هیچگاه برای صاحبان آنها تهدید به حساب نمی‌آییم و از سویی هم نمی‌توانیم از خود دفاع کنیم. برای نمونه پیچرهایی که در لبنان منفجر شد با فناوری ۲۰سال پیش می‌توانست این کار انجام شود. آیا واردات خودروهای برقی، نمی‌تواند بزرگ‌تر از این پیچیرها باشد. اگر قرار باشد کپی‌کاری کنیم و نمایش بدهیم، بازیچه دست بزرگان این حوزه خواهیم شد. اگر می‌خواهیم به صورت درست از هوش‌مصنوعی استفاده کنیم باید بر آن سوار شویم که این امر نیاز به سرمایه‌گذاری سنگین دارد که البته هم‌اکنون شرایط آن در کشور ما فراهم نیست.
