ریسک از نگاه ویلیام شارپ
جهان صنعت – ریسک و بازدهی در بازارهای مالی چطور ارزیابی می‌شود؟ یکی از مدل‌های رایج و مورد استفاده در این زمینه، مدل قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای است که سال‌ها پیش ویلیام شارپ به دنیای اقتصاد معرفی کرد و بابت آن جایزه نوبل اقتصاد هم گرفت. این مدل به اقتصاددان‌ها کمک کرد ریسک و بازدهی در بازارهای مالی را به شکلی متفاوت و اثربخش ارزیابی کنند. شارپ نوبل اقتصادش را به همراه دو اقتصاددان دیگر دریافت کرد. در واقع هری مارکویتز و مرتون میلر در کنار شارپ توانستند نظریه اقتصادی خود را کامل کنند و به مدلی برسند که بهم بازارهای مالی و سرمایه‌گذاری را ساده‌تر می‌کرد. این اتفاق علاوه‌بر اینکه مورد توجه سرمایه‌گذاران قرار گرفت، باعث شد مورد تحسین آکادمی نوبل هم واقع شود. به این ترتیب شارپ توانست در کنار دو نفر، نامش را در علم اقتصاد ماندگار کند و نوبل اقتصاد را بگیرد.
ویلیام اف. شارپ (William F. Sharpe) در ۱۶ژوئن ۱۹۳۴ در بوستون در ماساچوست آمریکا متولد شد. وقتی کودک بود خانواده‌اش به کالیفرنیا مهاجرت کردند. او دوران کودکی و نوجوانی خود را در این ایالت گذراند و از همان ابتدا به ریاضی و تحلیل علاقه‌مند بود. جنگ جهانی دوم باعث شد او به همراه خانواده‌اش مسیر مهاجرت را در پیش بگیرند. این مهاجرت روی آینده او اثر مثبت داشت و باعث شد در مسیر پیشرفت قرار بگیرد. در واقع او با حضور در آمریکا، این فرصت را داشت که در بهترین دانشگاه‌های این کشور تحصیل کند و استعدادش را در مرحله عمل به نمایش درآورد. حضور او در ایالت‌های مختلف آمریکا به دلیل مهاجرت داخلی باعث شد فضاهای مختلفی را تجربه کند.
او در ابتدا قصد داشت پزشکی بخواند اما بعدها مسیرش را تغییر داد و در دانشگاه کالیفرنیا در لس‌آنجلس(UCLA) در رشته اقتصاد تحصیل کرد. شارپ مدرک کارشناسی و سپس کارشناسی‌ارشد و دکترای خود را در همین رشته دریافت کرد. هرچند در ابتدا تمایلی به تحصیل در این رشته نداشت اما به مرور فهمید که می‌تواند از مسیر این رشته، تحولات بزرگی را در دنیا ایجاد کند. به همین دلیل تصمیم گرفت تحصیلات خود را تا مراحل عالی پیش ببرد. وقتی مدرک دکترای خود را در کنار چهره‌های مهم و اثرگذار زندگی‌اش در این رشته دریافت کرد، تصمیم گرفت به صورت جدی و حرفه‌ای وارد فضای کار شود. از اینجا بود که باز هم اقتصاد را جدی‌تر گرفت و توانست از مسیر آن تحولاتی بزرگ را ایجاد کند.
از اقتصاد تا بازارهای مالی و ریسک‌پذیری
ویلیام شارپ پس از پایان تحصیلاتش به عنوان استاد دانشگاه و محقق وارد عرصه دانشگاهی شد. علاقه او به تجزیه‌وتحلیل بازارهای مالی و ریسک باعث شد که به طور خاص به اقتصاد مالی بپردازد. او کار خود را با موسسات مالی مختلف شروع کرد و همزمان در دانشگاه استنفورد و دانشگاه کالیفرنیا تدریس کرد. در این دوران مشغول مطالعات مختلفی شد و از دل این مطالعات، پژوهش‌ها و مقالاتی را منتشر کرد که باعث شد نامش به‌عنوان یک اقتصاددان سرشناس به مرور بر سر زبان‌ها جاری شود. در همین دوران فرصت‌های شغلی متنوعی هم پیش‌روی او قرار گرفت اما در اصل تصمیم داشت در عرصه آکادمیک به اثرگذاری‌اش ادامه دهد و نظریه‌ها و مدل‌هایی را ابداع کند که واقعا اثربخش باشند و زندگی انسان‌ها را تحت‌تاثیر خود قرار دهند.
توسعه نظریه‌ای که به نوبل ختم شد
در سال۱۹۹۰، ویلیام شارپ به همراه هری مارکویتز و مرتون میلر برنده جایزه نوبل اقتصاد شد. این جایزه به دلیل سهم مهم او در توسعه نظریه اقتصاد مالی و مدل‌هایی که در فهم بازارهای سرمایه‌گذاری کمک زیادی کردند به او اعطا شد اما چه چیزی به‌عنوان دستاورد بزرگ از شارپ شناخته می‌شود؟ بزرگ‌ترین دستاورد شارپ، مدل قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای یا همان CAPM بود که انقلابی در نحوه درک ریسک و بازده در بازارهای مالی ایجاد کرد. پرسش اینجاست که این نظریه و مدل اقتصادی، چه کمکی به مردم کرد و چرا در سطحی قرار داشت که توانست پرافتخارترین جایزه دنیای اقتصاد را عاید این اقتصاددان کند؟
نظریه شارپ به زبان ساده
مدل CAPM به ما می‌گوید که چطور می‌توان ریسک و بازده یک دارایی مالی را ارزیابی کرد. طبق این مدل: «سرمایه‌گذاران باید فقط برای ریسک‌هایی که نمی‌توان با تنوع‌بخشی از بین برد، انتظار بازده بیشتر داشته باشند.» به زبان ساده‌تر: اگر شما در بازار سرمایه‌گذاری می‌کنید، تنها باید برای ریسک‌هایی که همه بازار با آن مواجه است (مثل رکود اقتصادی یا بحران مالی) انتظار بازده بیشتر داشته باشید، نه برای ریسک‌های خاص یک شرکت یا صنعت. در واقع باید نگاهی جامع و فراتر از یک شرکت یا صنعت به سرمایه‌گذاری خود داشته باشید تا انتظارتان معقول و منطقی برآورد شود.
شارپ این مدل را به‌گونه‌ای طراحی کرد که سرمایه‌گذاران بتوانند با استفاده از آن، تصمیمات منطقی‌تری بگیرند. این مدل هنوز هم یکی از پایه‌های اصلی در آموزش و تحلیل بازارهای مالی است. کسانی‌که به دنبال سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی هستند، ابتدا باید با این مدل آشنا شوند. در واقع مدل شارپ، از مبانی دنیای سرمایه‌گذاری است و تکلیف سرمایه‌گذاران را برای آینده روشن می‌کند. به همین دلیل است که آن را پیش از انجام هر سرمایه‌گذاری بزرگ و مهم مالی، به سرمایه‌گذار آموزش می‌دهند تا دچار انتظارات نامعقول نشود و از سرمایه‌گذاری‌اش انتظاری معقول و به‌اندازه داشته باشد.
اثر شارپ در دنیای آکادمیک
ویلیام شارپ کتاب‌های متعددی در حوزه اقتصاد مالی نوشته است. برخی آثار معروف او عبارتند از: نظریه سبد خرید و بازارهای سرمایه‌ای، سرمایه‌گذاری‌ها، ابزارهای تخصیص دارایی و همچنین مدیریت فعال و حساب‌وکتاب. او در طراحی شاخص معروف نسبت شارپ (Sharpe Ratio) نقش داشت؛ شاخصی که میزان بازده به ازای واحد ریسک را نشان می‌دهد و یکی از ابزارهای مهم در ارزیابی عملکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری است. این شاخص مورد استفاده سرمایه‌گذاران و شرکت‌های فعال در عرصه سرمایه‌گذاری قرار می‌گیرد. با این نسبت بسیاری از انتظارات در شرایط معقول قرار می‌گیرند.
ویلیام اف. شارپ یکی از مهم‌ترین چهره‌های علم اقتصاد مالی است که با نظریات و مدل‌هایش توانست تاثیر عمیقی بر نحوه مدیریت سرمایه‌گذاری، درک ریسک و رفتار بازارهای مالی بگذارد. آثار و نظریات او در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود و در صنعت مالی هم کاربرد فراوان دارد. او با ترکیب دقت علمی و کاربردهای واقعی توانست بین علم و عمل پلی بزند که هنوز هم بعد از دهه‌ها پا برجاست. با کمکی که شارپ و همکارانش کردند، این روزها سرمایه‌گذاران می‌توانند با انتظاراتی معقول به سرمایه‌گذاری خود در بازارهای مالی ادامه دهند و وقتی نتیجه‌ای را به دست آوردند، آن را نسبت به انتظار واقعی‌شان در زمان سرمایه‌گذاری مورد ارزیابی و بررسی قرار دهند. همین اتفاق بزرگ و خدمت مهم باعث شد که شارپ و دو همکارش در طراحی این مدل، شایسته دریافت جایزه نوبل اقتصاد شوند.
