دِراک و مَهارلو را دریابید

نادر نینوایی- هفته گذشته معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان محیط‌زیست کشور در خصوص اثرات زیست‌محیطی پروژه‌هایی مانند تله‌کابین و فعالیت‌های گردشگری در غرب شیراز هشدار داد و خواستار توجه مدیران شهری به خواست و مطالبات سازمان‌های مردم‌نهاد شد.
در این رابطه یکی از فعالان محیط‌زیست به «جهان‌صنعت» گفته که تبدیل شیراز به قطب گردشگری نباید به قیمت به مخاطره افتادن محیط‌زیست تمام شود.
باید اذعان داشت که افزون‌بر پروژه تله‌کابین، هشدارهایی نیز از سوی فعالان محیط‌زیستی در مورد احداث سد تنگ سرخ، مطرح شده و اینطور عنوان شده است که احداث این سد می‌تواند موجب خشک شدن دائمی دریاچه مهارلو شود.
خطرات احتمالی تله‌کابین برای محیط‌زیست
بهمن ایزدی، محیط‌بان پیشکسوت، یکی از فعالان محیط‌زیستی است که راجع به اجرای طرح تله‌کابین شیراز هشدار داده و نوشته است: این طرح شاخص‌های سلامت شیراز را نشانه گرفته است.
او به اثر مخرب ساخت تله‌کابین بر محیط‌های طبیعی اشاره و تاکید کرده است که مسوولان باید ارزیابی تبعات محیط‌زیستی این طرح را به دور از توجیهاتی چون رونق گردشگری و ایجاد اشتغال منتشر کنند. ایزدی توضیح داده است، کوهستان‌ها به دلیل نقش‌شان در حفاظت از منابع آب، در رأس هرم طبیعی قرار دارند و توجه به تاثیرات محیط‌زیستی طرح‌های توسعه‌ای در مورد آنها اهمیت بیشتری پیدا می‌کند؛ در واقع هر اقدامی بدون چنین ارزیابی‌هایی، برخلاف توسعه پایدار است. این فعال محیط‌زیست، نابودی رویشگاه‌ها و زیستگاه‌های جانوری، فرسایش خاک، آلودگی آبخوان‌ها، تخریب عرصه‌های پرشیب بر اثر جاده‌سازی و احتمال افزایش زمین‌خواری را از جمله نگرانی‌ها در خصوص ساخت تله‌کابین شیراز عنوان کرده است.
ایزدی تاکید کرده که این طرح بدون ارزیابی‌های منطقی محیط‌زیستی آغاز شده است و تاییدیه سازمان محیط‌زیست را ندارد.
به گفته او، بر اثر توسعه نابجای گردشگری با ایجاد پارک کوهستان، حدود 500هکتار از عرصه‌های پرتراکم در رویشگاه‌های جنگلی و مرتعی کوهپایه‌های دراک به جاده، آلاچیق، مراکز تفریحی و محلی برای کاشت درختان غیربومی و باغی تبدیل شده است.
خطر خشک شدن دائمی دریاچه مهارلو
آنطور که کارشناسان اذعان دارند، افزون بر خطر تله‌کابین، احداث سد تنگ سرخ هم خطری جدی برای دریاچه مهارلو استان فارس ایجاد می‌کند.
محمد مصباح، عضو هیات علمی بازنشسته مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی فارس با استناد به نتایج چند طرح پژوهشی و مطالعاتی و ۳۰سال مشاهده‌های زمینی، خطرهای جدی بستن راه جریان آب و سیل به تالاب مهارلو را به هر دلیل، به ویژه ساخت سد یا آب‌بند بر رود تنگ سرخ برای شیراز، سروستان و محیط‌زیست منطقه بیان کرد.
وی گفت: بر پایه نتایج بررسی‌های انجام شده با ساخت سد تنگ سرخ، خشک شدن دائمی تالاب مهارلو دور از انتظار نیست. این پدیده پیامدهای جبران‌ناپذیری، به ویژه تشدید آلودگی هوا با تبدیل پهنه آبی مهارلو به کانون پرخطر ریزگرد را در پی خواهد داشت.
او خاطرنشان ساخت: برخی می‌گویند عده‌ای منفعت شخصی دارند که با ساخت سد (آب‌بند) تنگ سرخ مخالفند. بله، منفعت شخصی من و بقیه مخالفان، تامین سلامتی خودمان، خانواده‌های‌مان و همه ساکنان این منطقه از استان است.
مصباح بیان کرد: همه ما مدیون هستیم که از هر برنامه‌ای که به نفع شهر و شهروندان است، دفاع کنیم و هر آنچه را یقین داریم به زیان است، هشدار دهیم.
وی با اشاره به اینکه خشکی طبیعی منطقه با خشکی انسان‌ساز متفاوت است، افزود: اگر خشکی انسان‌ساز را مدیریت نکنیم و اکنون به فکر شیراز و سروستان نباشیم، با خشک شدن دائمی تالاب مهارلو، نه‌تنها ریسک توسعه در این ناحیه راهبردی استان با پیشینه تمدنی چند‌هزار ساله بالا می‌رود بلکه زیستن در این ناحیه دشوار، پرهزینه یا غیرممکن خواهد شد.
این پژوهشگر بیان کرد: امیدوارم با مطالبه منطقی، بدون حاشیه و با آگاهی‌رسانی به تصمیم‌گیران اجازه ندهیم یک فرصت بزرگ برای شیراز و سروستان، یعنی تالاب مهارلو به تهدیدی بزرگ و غیرقابل جبران تبدیل شود.
نگرانی از شرایط موجود
به تازگی مدیرکل حفاظت محیط‌زیست فارس نیز با ابراز نگرانی از وضعیت کنونی محیط‌زیست استان، بر لزوم اتخاذ رویکردی جامع و یکپارچه در مدیریت محیط‌زیست تاکید کرد.
تاج گردون با اشاره به طرح‌های تله‌کابین و سد تنگ سرخ، بر لزوم انجام مطالعات جامع زیست‌محیطی و ارزیابی اثرات این طرح‌ها بر محیط‌زیست تصریح کرد: هیچ طرحی بدون اخذ مجوزهای زیست‌محیطی و اطمینان از سازگاری آن با محیط‌زیست، مجوز اجرا نخواهد گرفت.
عیسی جوکار، فعال محیط‌زیست و وکیل پایه یک دادگستری اما در خصوص اجرای پروژه تله‌کابین و سد تنگ سرخ شیراز به «جهان‌صنعت» گفت: هیچ شخص یا گروهی منکرِ ضرورت‌های توسعه گردشگری با استفاده از پتانسیل‌ها و قابلیت‌های موجود نیست. با این وجود تخریب و تعدی به طبیعتی که به جهت ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود، می‌تواند بدونِ دستکاری و فقط با تبلیغات و اطلاع‌رسانی در سطح ملی و بین‌المللی عامل جذب گردشگر باشد، صحیح نیست. به نظرم مطرح کردن شعار توسعه صنعت گردشگری و ایجاد رفاه برای اهالی شهر شیراز، قبل از اخذ مجوزات لازم، نتیجه‌ای جز وارد کردن زخمی جدید بر گُرده طبیعت و گرفتن نفس‌های آخر این طبیعتِ خسته از جورِ انسان‌ها نخواهد داشت.
وی در بخشی دیگر از سخنان خود گفت: متاسفانه مدیر یا مسوول مربوطه، صرفا در سخنرانی‌ها و حین مصاحبه در راستای وظایف قانونی سازمان یا اداره تحت مدیریت خود، مطالب را گوشزد و تاکید کرده اما در عمل از اختیارات قانونی خود جهت اعلام شکایت استفاده نمی‌کند. این فعال محیط‌زیستی ادامه داد: برخی مسوولان امر و در برخی موارد، برخلاف تکالیف و وظایفی که قانون و آیین‌نامه‌ها به عهده ایشان گذاشته است، عمل می‌کنند. با دقت در نوع و نحوه برخورد این مدیران، از آغاز عجولانه عملیات اجرایی پروژه تله‌کابین به منظور احداث جاده دسترسی و کمپ و محوطه کارگاهی، در دامنه و راسِ دراک، به این نتیجه می‌رسیم که گروهی با حربه وقت‌کشی برای دلسرد کردن معترضان و سازمان‌های مردم‌نهاد، تمام تلاششان را برای خارج کردن موضوع دراک و تنگ سرخ و مهارلو به کار می‌برند. وی در بخش پایانی سخنان خود خاطرنشان کرد: از این جهت تاخیر در پیگیری‌های مطلوب و اعتماد به وعده‌های شفاهی برخی مسوولان ذی‌ربط، از جانب معارضان به حقِ این دو طرح و حامیان فعال محیط‌زیست، نتیجه‌ای جز ایجاد دلسردی در میان سازمان‌های مردم‌نهاد و به ویژه مردم آگاه شده از خطرات اجرایی شدن سد و تله‌کابین و توابع آن نخواهد داشت.