تقدم حق مردم بر حق دولت

محمد‌صادق جنان‌صفت
جان لاک، فیلسوف روشنگر‌، انسان‌دوست و آزادیخواه باور دارد یک جامعه انسانی هنگامی به خوشبختی می‌رسد که توانایی و نیرومندی نهادهای مدنی همسنگ نهاد دولت یا حکومت باشد. براساس اندیشه این فیلسوف بزرگ نیروی انباشت‌شده در نهاد دولت از دادن برخی اختیارات و حقوق مردم به حکومت است. مردم برای اینکه آسایش ذهنی و آرامش مادی داشته باشند حقوقی را که در مالکیت خودشان است به دولت می‌دهند.در برابر این تفویض برخی حقوق آدمیان به نهاد دولت، مردم از دولت می‌خواهند امنیت آنها را در برابر نیروهای خارجی و نیز در برابر گروه‌های دیگر جامعه فراهم کند. فیلسوفانی همانند جان لاک اما به این مساله تن داده‌اند که نهاد دولت اگر در مسیری افتاد که نتوانست یا نخواست در چارچوب توافق کلی با شهروندان بماند و امنیت و حقوق آنها را فراهم و تامین کند شهروندان حق دارند دولت دیگری بر سر کار بیاورند. مردم می‌توانند با تاسیس نهادهای مدنی و نیز استفاده از نیروی خانواده و بنگاه‌ها و حزب‌های سیاسی نیروی لازم برای تغییر دولت را فراهم کنند.
این آموزه بنیادین و شریف اما به دلایل گوناگون در جامعه‌ها به بیراهه کشیده شده است و بسیاری از حکومت‌ها و دولت‌ها بیشتر از اینکه به مفاد قرارداد با شهروندان وفادار باشند بر قدرت خود می‌افزایند و راه‌های نیرومند شدن نهادهای مدنی را می‌بندند. واقعیت این است که نهادهای دارای قدرت در ایران با شهروندان رفتاری برپایه تقسیم متوازن و متعادل قدرت ندارند و باور دارند یا به نفعشان است که باور کنند اندیشه و تصمیم آنها برای مردم مفیدتر است و باید شهروندان به تصمیم‌های آنها باور داشته باشند حتی اگر با روش‌های ویژه اعمال قدرت شود.
نگاهی از سر اشاره به اندازه قدرت حزب‌های سیاسی، قدرت شهروندان و نیروی موجود در نهادهای مدنی و نیز بنگاه‌ها و رسانه‌ها و دیگر نهادهای مدنی نشان می‌دهد آنها در برابر نهاد دولت و حکومت زوری ندارند‌. در چنین وضعیتی است که نهادهای قدرت در برابر حقوق طبیعی شهروندان می‌ایستند و به طور مثالی که این روزها با آن درگیر هستیم با گذاشتن منت بر سر مردم استفاده شهروندان بدون فیلتر را از دو شبکه اجتماعی می‌پذیرند اما هنوز در برابر آزادی دیگر شبکه‌های اجتماعی ایستادگی می‌کنند.
نهادهای قدرت داشتن این حق را برای خود بدیهی می‌دانند که به زنان این سرزمین بگویند چگونه لباس بپوشند بدون اینکه از آنها نظر‌خواهی کنند. نهادهای قدرت هرگز از شهروندان در‌باره سیاست خارجی چیزی نمی‌پرسند چون باور دارند که تعیین خطوط سیاست خارجی بخشی از حقوق دولت است. مردم ایران بسیار بردبار‌ند و با اینکه بسیاری از حقوقشان مثل اینکه قیمت پولشان باید در بازار آزاد تعیین شود را از دست داده‌اند تاب‌آوری بالایی تا اینجا نشان داده‌اند. آیا نهادهای حکومتی می‌خواهند بخشی از حقوق طبیعی مردم را
به آنها برگردانند؟