رقابت، پادزهر انحصار

«جهان‌صنعت»- به گفته رییس اسبق اتاق ایران کسب‌وکارهای خانگی قربانی «حذف انحصار» شده‌اند. نهاوندیان در این رابطه گفت: باید برای مقابله با انحصار به سراغ رقابت می‌رفتیم، ولی به اشتباه کسب‌وکارهای خانوادگی را نشانه گرفتیم.
به گفته او، یک کسب‌وکار خانوادگی در چارچوب رقابت می‌تواند پیشرفت کند و در محیط انحصاری توان پیشرفت ندارد. بنابراین باید اجازه دهیم این کسب‌وکارها در محیط رقابتی حرکت کنند. در واقع باید اجازه دهیم کسب‌وکارها بزرگ شوند اما در یک فضای رقابتی فعالیت کنند. کسب‌وکارها باید همانطورکه امکان ورود دارند؛ امکان خروج از چرخه اقتصاد را هم داشته باشند.
محمد نهاوندیان که در «اولین همایش ملی کسب‌وکارهای خانوادگی» سخن می‌گفت، پرداختن به موضوع کسب‌وکارهای خانوادگی را بسیار ارزشمند دانست و توجه امروز به این حوزه را خیلی دیر ارزیابی کرد و گفت: برای جبران دوران و زمان از دست رفته باید ریشه‌یابی صورت گیرد و آنگاه راه‌حل‌های جبران را پیدا کنیم.
او با اشاره به ناترازی مالکیتی که در اقتصاد ایران دیده می‌شود، تصریح کرد: ریشه‌یابی این وقفه در رشد کسب‌وکارهای خانوادگی برای ادامه مسیر بسیار مهم است. طبق تجربه جهانی بین رشد این نوع کسب‌وکارها و رشد اقتصادی ارتباط نزدیکی وجود دارد اما در ایران طی چند برهه شاهد شوک‌های سیاسی و مشکلات اقتصادی بودیم.
نهاوندیان ادامه داد: وقفه در رشدهای اقتصادی با همین شوک‌های سیاسی و توقف اقتصادخصوصی همزمان است. به‌تدریج که جلو می‌رویم، اقتصاد ایران با خصولتی‌ها مواجه می‌شود که سعی دارد از ویژگی‌های خصوصی بهره ببرد اما این موضوع ممکن نبوده است. نهاوندیان نگاه منفی به‌ هزار فامیلی را انتقاد نسبت به انحصار در اقتصاد کشور دانست و نه فامیلی بودن که متاسفانه موجب شد پاسخ اشتباهی به آن داده شود. او ادامه داد: باید برای مقابله با انحصار به سراغ رقابت می‌رفتیم ولی به اشتباه کسب‌وکارهای خانوادگی را نشانه گرفتیم. به اعتقاد رییس اسبق اتاق ایران، ناترازی مالکیتی ناشی از یک تشخیص نادرست بود. به‌جای اینکه با ملاحظه موردی با امکان بررسی و ارزیابی، رقابت را در اقتصاد کشور جاری کنیم، یک تصمیم سیاسی برای مقابله با این کسب‌وکارهای خانوادگی اتخاذ شد. به‌جای مبارزه با رفتار انحصارجویانه، با این خانواده‌ها مقابله کردیم و با تشخیص نادرست درمان نادرست را در پیش گرفتیم.
او اظهار کرد: یک کسب‌وکار خانوادگی در چارچوب رقابت می‌تواند پیشرفت کند و در محیط انحصاری توان پیشرفت ندارد. بنابراین باید اجازه دهیم این کسب‌وکارها در محیط رقابتی حرکت کنند. در واقع باید اجازه دهیم کسب‌وکارها بزرگ شوند اما در یک فضای رقابتی فعالیت کنند. کسب‌وکارها باید همانطورکه امکان ورود دارند؛ امکان خروج از چرخه اقتصاد را هم داشته باشند.
نهاوندیان تاکید کرد: برای مقابله با ناترازی مالکیتی باید عدم توازن بین اختیار و مسوولیت در ساختار مدیریت اقتصاد را از میان برداریم.
فعالیت در محیط رقابتی
محسن جلال‌پور، رییس اسبق اتاق ایران نیز در این همایش از تشکیل انجمن کسب‌وکارهای خانوادگی در وزارت کشور ابراز تاسف کرد و گفت: محل تشکیل این انجمن باید اتاق ایران باشد و باید این اتفاق از دل اتاق ایران شروع می‌شد.
او ادامه داد: آنچه در دهه‌های گذشته رخ داده است، نه‌تنها میدان ندادن به کسب‌وکارهای خانوادگی بوده بلکه مانع‌تراشی در برابر حرکت آنها بوده است. درواقع فضای رقابت به قدری تنگ شد که بسیاری از صاحبان کسب‌وکار، مهاجرت کردند و بسیاری از آنها فعالیت خود را در دیگر کشورها ادامه دادند. از طرفی این کسب‌وکارها را به افرادی واگذار کردیم که توان مدیریت نداشتند. این واحدها به دست دولت سپرده شد که نه سودی داشتند و حتی زیان‌ده هم شدند.
این فعال اقتصادی اظهار کرد: این واحدهای دولتی به فعالیت بنگاه‌های خصوصی و کسب‌وکارهای خانوادگی آسیب زدند چون امکان رقابت با واحدهایی که دستشان در جیب دولت است، ممکن نیست. جلال‌پور از کوتاهی اتاق نسبت‌به کسب‌وکارهای خانوادگی صحبت کرد و گفت: می‌توان یک کرسی دائم در شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی به این انجمن بدهیم؛ اگر قرار باشد از کسب‌وکارهای خانوادگی حمایت کنیم، شاید در این بازه زمانی و کوتاه‌مدت نتوانیم سند قانونی مستقل، تنظیم و تصویب کنیم ولی می‌توان با توجه به ظرفیت قانون بهبود مستمر محیط کسب‌وکار، به صورت الحاقیه در مجلس شورای اسلامی تصویب کرد.
او یکی از معضلات بزرگ به ویژه در بخش کشاورزی را خرد شدن مالکیت‌ها دانست و گفت: باید برای حل این چالش جدی، راهکار پیدا کنیم.
رفاه با صنعتی‌شدن
حسین سلاح‌ورزی، رییس سابق اتاق ایران با بیان این مطلب که مسیر رفاه مردم از صنعتی شدن ایران می‌گذرد و توسعه تشکل‌ها برای صنعتی شدن و پیگیری حقوق فعالان اقتصادی یک ضرورت است، گفت: بخش عمده مشکلات کسب‌وکارهای خانوادگی با چالش‌های صنعتی شدن ایران، هماهنگ است. در واقع باید اذعان داشت که رشد تفکرات چپ‌گرا، زمینه مصادره و از بین رفتن کسب‌وکارها را فراهم کرد. او در ادامه یکی از آسیب‌ها را همراه نشدن این کسب‌وکارها با زنجیره ارزش جهانی دانست و افزود: نبود شفافیت و بی‌توجهی به اصول حاکمیت شرکتی یکی دیگر از چالش‌های کسب‌وکارهای خانوادگی است که باید حل شود.
این فعال اقتصادی خلأ مقرراتی و وجود مقررات زائد در بخش کسب‌وکارهای خانوادگی را به‌عنوان معضلی دیگر مطرح و تاکید کرد: اتاق ایران می‌تواند در شناسایی و رفع این مقررات زائد و خلأهای قانونی، موثر عمل کند.
حرمت مالکیت
مسعود خوانساری، رییس سابق اتاق تهران نیز در این همایش، مهم‌ترین مشکل را به رسمیت نشناختن مالکیت عنوان کرد و گفت: این چالش از دیرباز در ایران ریشه داشته و همچنان ادامه دارد.
او عدم پذیرش حضور و تصدی‌گری بخش خصوصی در اقتصاد را علت عدم توسعه اقتصادی ایران معرفی کرد و گفت: تا زمانی که حرمتی برای مالکیت قائل نباشیم، موفقیتی در اقتصاد نخواهیم داشت.
خوانساری بزرگ‌ترین اقدامی که در این مسیر باید انجام شود را فرهنگ‌سازی عنوان کرد.
رییس سابق اتاق تهران معرفی هویت بخش خصوصی و شناساندن اقداماتی که فعالان بخش خصوصی و کارآفرینان در طول تاریخ انجام دادند را ماموریت اتاق‌ها عنوان کرد و افزود: سعی کردیم با همایش امین‌الضرب که سالانه برگزار می‌شود این مهم را دنبال کنیم. راه‌اندازی مدرسه تکاپو اقدام دیگری بود که با همکاری دانشگاه امیرکبیر انجام شد. احیای بیمارستان بازرگانان نیز به همت بخش خصوصی صورت گرفت. او اظهار کرد: مهم‌ترین وظیفه اتاق‌ها، فرهنگ‌سازی و معرفی دقیق و درست فعال اقتصادی و کارآفرین در سطح جامعه است.
سهم بخش خصوصی از صنعت
محمود نجفی‌عرب، رییس اتاق تهران نیز در اولین همایش ملی کسب‌وکارهای خانوادگی،‌ طبق آنچه در تاریخ مشاهده شده است، رویکرد و تفکر چپ را بر قوانین اقتصادی کشور حاکم دانست که همچنان همان مسیر ادامه دارد. او تاکید کرد: البته تلاش‌های زیادی شد تا فرمان به دست بخش خصوصی سپرده شود که به حدود ۱۲‌درصد در بخش صنعت رسیدیم.
این فعال اقتصادی، وضعیت اقتصاد در بخش کسب‌وکارها را نامناسب ارزیابی کرد و گفت: تنها کشوری که در منطقه شرکت‌های چندملیتی در آن فعالیت می‌کردند، ایران بود که بعد از انقلاب همگی ملی و به تدریج بسیاری از این صنایع نابود شدند. حال با توجه به منویات رهبری که این استراتژی ابتدای انقلاب را نقد می‌کنند، می‌توان فکری کرد و کسب‌وکارهای خصوصی و خانوادگی را تقویت کرد. بنابراین از تاریخ می‌توان درس گرفت و اقتصاد را در مسیر درست قرار داد.
او بر این باور است که انجمن ترویج کسب‌وکارهای خانوادگی باید به اتاق ملحق شود، بنابراین اولین مرکز کسب‌وکار خانوادگی در اتاق تهران راه‌اندازی می‌شود تا حمایت لازم از آنها صورت گیرد. نیازهای قانونی این حوزه نیز پیگیری خواهد شد. بیانیه همایش در انتهای همایش قرائت شد.
اولین مرکز کسب‌وکارهای خانوادگی
براساس این گزارش، در اولین همایش ملی کسب‌وکارهای خانوادگی از توافق با رییس اتاق ایران مبنی‌بر ایجاد شورای مرکزی کسب‌وکارهای خانوادگی در اتاق ایران و راه‌اندازی مراکز استانی آن در اتاق‌های سراسر کشور، صحبت شد. همچنین مقرر شد اتاق تهران به‌عنوان پیشگام در بین اتاق‌های استانی، اولین مرکز کسب‌وکارهای خانوادگی را تاسیس کند.
در ابتدای این نشست، سعید جابرانصاری، رییس هیات‌مدیره انجمن ترویج کسب‌وکارهای خانوادگی با ارائه‌ای با عنوان از غفلت ملی تا تدبیر ملی گفت: در سراسر جهان کسب‌وکارهای خانوادگی، ستون فقرات بخش خصوصی هستند تا آنجا که ۷۰‌درصد تولید ناخالص داخلی جهانی را به خود اختصاص می‌دهند. در ایران این رقم به ۲۰‌درصد هم نمی‌رسد.
این فعال اقتصادی ادامه داد: بالغ‌بر ۴۰ سال است که کسب‌وکارهای خانوادگی جنبه علمی پیدا کردند و وارد دروس دانشگاه‌ها شدند. اتاق‌ها هم در سطح مطالبه‌گری و حمایت‌گری وارد عمل شدند و قوانین حمایتی را دنبال می‌کنند. در اتاق کشورهای حوزه خلیج‌فارس نیز این موضوع مورد توجه قرار گرفته است.
جابرانصاری در بخش دیگری از سخنان خود تصریح کرد: در این سال‌ها جایگاه کسب‌وکارهای خانوادگی را نادیده گرفتیم و در ابتدای انقلاب بسیاری از آنها را از بین بردیم. نبود اطلاعات و داده‌های لازم نسبت به این بخش، چالش دیگری است که با آن مواجه هستیم.