مطالبه فعالان میراث فرهنگی از رییس‌جمهور

نادر نینوایی- اخیرا کارزاری با عنوان «درخواست جلوگیری از تخریب و تعرض به میراث فرهنگی ایران» ایجاد شده که در مدتی کوتاه بیش از 2هزار و ۸۰۰‌نفر از مردم و کنشگران حوزه میراث فرهنگی پای آن را امضا کرده‌اند.
در این کارزار که خطاب به رییس‌جمهور نوشته شده از تعرض به بافت‌های تاریخی کلانشهرهایی مانند شیراز، تهران، اصفهان، گرگان، اردبیل، تبریز و کاشان گلایه شده است. همچنین نویسندگان و امضاکنندگان این کارزار تعرض به باغ ۳۳‌هکتاری رامسر مازندران، بافت‌های تاریخی گیلان و بسیاری دیگر از شهرها را مورد نقد قرار داده‌اند. کنشگران همچنین برخی خبرهای منتشر شده درخصوص کوچک شدن حریم بافت تاریخی سبزوار و نیز پیرامون واگذاری ابنیه تاریخی اصفهان را در حکم «تراژدی تلخ» قلمداد کرده‌اند.
نویسندگان و امضا‌کنندگان این کارزار از رییس‌جمهور خواسته‌اند درخصوص وضعیت خطیر و نگران‌کننده میراث فرهنگی و طبیعی ایران و ممانعت از تخریب آنها، دستورات لازم را صادر کند.
در خواست کنشگران از رییس دولت
برای آنکه به شکل دقیق‌تر در جریان کارزار ایجاد شده و مطالبه از رییس‌جمهور قرار گیریم، باید به متن این کارزار، نگاهی دقیق‌تر داشته باشیم.
در متن منتشر شده از سوی نویسندگان کارزار مربوطه آمده است: بی‌تردید میراث فرهنگی ایران، آیینه تمام‌نمای نبوغ و خلاقیت و صلح‌دوستی مردم این سرزمین است که در ادوار مختلف و در مواجهه با سهمگین‌ترین حوادث روزگار، از یک‌سو قلب تپنده تمدن ما و از سوی دیگر بیانگر هنرپروری و تاب‌آوری مردم این مرز و بوم بوده است. شوربختانه در بزنگاه فعلی، این سرمایه بی‌مانند ایران، در معرض دست‌درازی و تعرض منفعت‌طلبان و سودجویانی قرار گرفته که نه عرقی به این خاک و نام پاکش دارند و نه دغدغه‌ای برای پاسداشت هویت کهن این سرزمین در سر می‌پرورانند.
در بخشی دیگر از متن این کارزار به این نکته اشاره شده که تعرض آشکار به بافت‌های تاریخی کلانشهرهایی مانند شیراز، تهران، اصفهان، گرگان، اردبیل، تبریز، کاشان، باغ ۳۳‌هکتاری رامسر مازندران، بافت‌های تاریخی گیلان و بسیاری دیگر از شهرها و دستور تاسف‌بار برای کوچک کردن حریم بافت تاریخی سبزوار و احتمالا گرگان و نیز دستور عجیب در واگذاری ابنیه تاریخی اصفهان، از جمله موارد این تراژدی تلخ هستند.
در نهایت نویسندگان این کارزار از رییس‌جمهور خواسته‌اند به وضعیت خطیر و نگران‌کننده میراث فرهنگی و طبیعی ایران توجه داشته باشد و دستور ممانعت از تخریب این میراث با ارزش را صادر کند.
هدف از مطالبه عمومی
حجت‌الله مرادخانی، نویسنده کارزار و مدرس دانشگاه در پاسخ به این پرسش که «هدفش از نوشتن و انتشار کارزار مربوطه چه بوده است؟» به «جهان‌صنعت» گفت: هدف از راه‌اندازی این کارزار که با همفکری و همراهی برخی دوستان انجام شد این بوده که به عنوان کسانی که شناختی از وضعیت حوزه میراث فرهنگی داریم، از ابزار کنشگری استفاده کنیم. به هر حال به این نتیجه رسیدیم که این کنشگری را به یک فعالیت مدنی جمعی تبدیل کنیم تا همه هموطنان امکان مشارکت در آن را داشته باشند.
وی در پاسخ به این پرسش که به چه سبب وضعیت محوطه‌ها و بافت‌های تاریخی را نگران‌کننده ارزیابی می‌کند، گفت: چند دلیل برای این مساله وجود دارد؛ علت نخست آن که در بزنگاه فعلی خبر کوچک شدن بافت تاریخی سبزوار را شنیدیم و باید گفت یک چنین تصمیماتی به صورت بالقوه و بالفعل دارد اتخاذ می‌شود. در این مدت همچنین خبرهایی هم درخصوص مخاطرات اطراف بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی به عنوان یک اثر جهانی وجود داشته است و نیز اخبار نگران‌کننده‌ای درخصوص بافت تاریخی شیراز هم شنیده می‌شود. در استان مازندران نیز حریم باغ تاریخی ۳۳‌هکتاری رامسر با مخاطره مواجه است. همچنین در اطراف بازار تبریز، در بافت کاشان و در بسیاری از نقاط کشور هم نگرانی‌هایی وجود دارد.
مرادخانی در ادامه ضمن تاکید بر لزوم نادیده نگرفتن مزیت‌های گردشگری شهرها گفت: نباید جاذبه‌های تاریخی و گردشگری شهرهای ایران را قربانی توسعه‌طلبی شهری یا منفعت‌طلبی‌ها و تراکم‌فروشی‌های زشت منظر کنیم. توجه داشته باشید که اگر هویت شهری عاری از بافت‌های تاریخی شود، از هویت ایران چیزی به جز یک‌سری یادداشت و نوشته در کتاب‌ها به‌جا نخواهد ماند.
لزوم تخصص‌گرایی در معاونت میراث فرهنگی
مرادخانی در ادامه ضمن وارد کردن نقدهایی به
کم توجهی به تخصص‌گرایی در معاونت میراث فرهنگی کشور تاکید کرد: چالش‌های بافت‌های تاریخی و مسائل مرتبط با حرایم میراث فرهنگی درحالی اتفاق می‌افتد که معاونت میراث فرهنگی، فاقد تخصص و پیشینه لازم در این حوزه است. در سال‌های گذشته بنا به همین مدیریت غیرتخصصی پرونده‌هایی که به کمیته ثبت جهانی یونسکو رفته هر سال با دعا، لابی و دشواری صحبت شده در حالی که پیش از این رویه به این شکل نبوده است؛ پرونده ثبت جهانی ماسوله رد شد، پرونده کاروانسراها با اصلاح همراه بود و پرونده هگمتانه و بافت تاریخی آن نیز نهایتا یک بخشش حذف شد. به نظرم این موارد ناشی از آن بوده که معاونت میراث فرهنگی فاقد آگاهی و تخصص لازم است و البته که این مسائل نیز تخصصی به شمار می‌روند.
این پژوهشگر درخصوص ساز‌و‌کاری که می‌توان برای حل مشکلات کنونی حوزه میراث فرهنگی کشور به کار گرفت، گفت: ساز‌وکاری که باید اجرا شود، بسیار مشخص است و بر این اساس است که در دستورالعمل‌ها و قوانین نباید مداخله شده و باید قوانین حوزه میراث فرهنگی به طور کامل اجرا شوند. توجه داشته باشید که بافت‌های تاریخی و حرایم آنها در دهه‌های قبل مصوب شده‌اند و در قوانین حوزه میراث فرهنگی، مقررات و قوانین بسیاری برای حفاظت از آثار تاریخی داریم. در قانون مجازات اسلامی نیز آسیب زدن به ابنیه و بافت‌های تاریخی مشخصا جرم‌انگاری شده است. به نظرم در حال حاضر در وضعیتی هستیم که حفظ وضعیت موجود و استفاده از ظرفیت‌های قانونگذار و قوانینی که در گذشته مصوب و ابلاغ شده است، می‌تواند راهگشا باشد. در نهایت باید توجه داشت که مداخله غیرمسوولانه تبعات دارد و نباید اتفاق بیفتد.