سیاست خارجی کلید عبور از بحران گردشگری

نادر نینوایی- در سال‌های اخیر سیر پرشتاب حوادث از بروز همه‌گیری کرونا گرفته تا اتفاقات سال 1401، بروز جنگ غزه و اخیرا بالا گرفتن تنش‌های منطقه‌ای و تحریم خطوط هوایی، شرایط نامساعدی را برای صنعت گردشگری کشور رقم زده است.
باید پذیرفت که منطقه خاورمیانه به سبب تداوم تنش‌ها، منطقه‌ای پرمخاطره محسوب می‌شود و از سوی دیگر وجود تحریم‌های بین‌المللی و مساله ایران هراسی نیز چالش جذب گردشگران بین‌المللی به کشور را تبدیل به گرهی کور کرده است.
حال در نظر داشته باشید که گردشگری صنعتی با حساسیت بسیار بالاست و بروز کوچک‌ترین تنش، می‌تواند برای آن آسیب‌زا باشد و جریان گردشگری را با مشکل مواجه کند.
با این همه و با وجود تداوم تنش‌ها در منطقه اما برخی کشورهای همسایه ایران ازجمله ترکیه و امارات متحده عربی، همچنان عملکرد موفقی در زمینه جذب گردشگران بین‌المللی دارند و با این شرایط به نظر می‌رسد در صورت بهبود روابط دیپلماتیک و رفع تحریم‌های بین‌المللی، می‌توان به آینده صنعت گردشگری ایران به عنوان کشوری با جاذبه‌های تاریخی و طبیعی فراوان خوش‌بین بود.
وضعیت نامساعد گردشگری کشور
اسرافیل شفیع‌زاده، عضو جامعه تورگردانان ایران در تشریح وضعیت گردشگری ایران در سال‌های اخیر به «جهان‌صنعت» گفت: اوضاع در عرصه گردشگری وخیم‌تر از آنی است که بتوان تصور آن را کرد. دلایل متعددی وجود دارد که این وضعیت پیش آمده است و بخشی از آن به سیاست‌های خارجی کشور در منطقه و حوزه بین‌الملل مربوط می‌شود. اقتصاد ایران طبیعتا از تصمیمات سیاسی تاثیر می‌پذیرد و این مساله صرفا مربوط به گردشگری نیست. در سال‌های گذشته بحران پشت بحران پیش آمده و این موارد بر صنعت گردشگری اثرگذار هستند. در سال 2020 صنعت گردشگری با بحران جهانی کرونا مواجه شد و به طور طبیعی ایران هم درگیر آن بود و این مساله قابل فهم بود و باعث نزول تجارت جهانی و روندهای ملی و بین‌المللی گردشگری شد. بعد از اتمام همه‌گیری در بسیاری از کشورها شاهد دوره بازیابی در بخش گردشگری بودیم و کشورها توانستند با سرعت از دوره کرونا عبور کنند و وارد دوره جدیدی شوند و تحول را در عرضه گردشگری ملی خود رقم بزنند. در ایران اما پس از پایان بحران‌های مرتبط با کووید بلافاصله اتفاقات مربوط به سال 1401 را داشتیم و بروز ناآرامی‌ها باعث شد بخش گردشگری کشور نتواند جان دوباره بگیرد.
وی افزود: بررسی آمار گردشگری کشور روشن می‌کند که در وضعیت مطلوبی نیستیم. در یک سال اخیر بروز تنش‌هایی که عملا از هفتم اکتبر سال 2023 شروع شده بالاخره محدود به غزه و درگیری غزه با اسرائیل نمانده و دامنه آن به مراتب فراتر رفته است. امروز خاورمیانه از دید کسانی که تصمیم به سفر می‌گیرند در آتش جنگ می‌سوزد و به هر حال لبنان، سوریه، عراق، یمن، اردن و ایران تحت تاثیر هستند و بخش گردشگری این کشورها نیز به همین نسبت تحت تاثیر قرار می‌گیرد، بنابراین از آنجایی که منطقه خاورمیانه در آشوب است، گردشگری اساسا در این منطقه روند رو به رشدی ندارد.
حساسیت تور اپراتورها به بحران
این فعال صنعت گردشگری ضمن تاکید بر حساسیت‌های حوزه گردشگری به بحران‌ها، ابراز داشت: حساسیت‌های تور اپراتورها و کسانی که برنامه‌ریزان سفر هستند در مورد اتفاقاتی که در خاورمیانه می‌افتد، بسیار بالا است. پیش از آغاز جنگ غزه قرار بود پذیرای گروه‌هایی از اسپانیا باشم که این گروه سفرشان را دو روز پیش از وقوع جنگ لغو کردند و عملا بسیاری از تور اپراتورهای ایرانی تحت تاثیر این مشکل قرار گرفتند. پس از آن تشدید حملات و بعد تقابل بین ایران و اسرائیل شکل گرفت و این اتفاقات بالاخره بخش گردشگری ایران را تحت تاثیر قرار داده است. تحت تاثیر این اتفاقات شاهد لغو تورها از کشورهای مختلف بوده‌ایم و در تلاشیم که به محض رفع تنش‌های منطقه‌ای، زمان جایگزین برای برگزاری تورها تعیین کنیم.
وی افزود: باید پذیرفت که رشد گردشگری ایران وابسته به وجود پایداری سیاسی در منطقه است. در این میان البته اتفاقات مطلوبی نیز افتاده است که نباید آنها را نادیده گرفت؛ مثلا ایران در بحث سیاست خارجی تا حد زیادی توانسته مشکلات خود را با عربستان حل کند. پادرمیانی چین برای آنکه ایران و عربستان سعودی بتوانند با هم به توافقات سیاسی برسند، بسیار خوب بوده است. مانور اخیر در دریای عمان هم پالس‌های مثبتی بین نیروی دریایی ایران و عربستان ایجاد کرده است. به نظرم توافق و تفاهم با همسایگان عملا پیام مثبت به جهان می‌دهد. چند سال قبل و در ارتباط با جنگ یمن شرایط اصلا به این شکل نبوده است و یک صف‌آرایی بین ایران و جبهه متحد عربی که علیه حوثی‌ها می‌جنگیدند، وجود داشت و فعالان گردشگری انتظار می‌کشیدند که شرایط به گونه‌ای شود تا گردشگری بتواند شکل عادی خودش را طی کند.
سکان گردشگری در دست سیاستمداران
شفیع‌زاده ضمن تاکید بر اینکه سکان صنعت گردشگری در دست سیاستمداران است، خاطرنشان کرد: به نظرم سیاستمداران باید به دیدگاه‌های کارشناسان خبره توجه کنند. امروز کشور ترکیه در همسایگی ما قریب به 50‌میلیارد دلار از محل گردشگری درآمد دارد. در واقع بحران منطقه‌ای که وجود دارد و قاعدتا باید دامن ترکیه را هم می‌گرفت، عملا کنترل شده است اما متاسفانه ما فاقد این توان بوده‌ایم که بتوانیم بحران‌های داخلی و بین‌المللی را کنترل کنیم. تشدید این بحران‌ها قاعدتا بخش گردشگری ایران را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
وی ضمن اشاره به اتفاقات اخیر و تحریم خطوط هوایی ایران ادامه داد: تحریم صورت گرفته واقعه‌ای ناگوار است و خسارات جدی به اقتصاد کشور وارد می‌کند. شاهد آن هستیم که تحریم‌ها، ایران ایر را با وجود وظایف ملی که داشته و سابقه فعالیت حدود60 ساله، تحت تاثیر قرار می‌دهد. به هر حال محدودیت‌های زیادی در حوزه تحریم وجود دارد و مانع از خرید هواپیماهای جدید و نوسازی ناوگان هوایی کشور می‌شود. طبیعتا در این شرایط تمرکز مقامات، مسوولان و تصمیم‌گیران در سطوح بالای مدیریتی باید بر نفی تقابل باشد. راهکارها و راه‌حل‌های سیاسی و پرهیز از مخاصمه می‌تواند راه نجات ایران باشد و مطمئنا بخش گردشگری هم از آن تاثیر می‌پذیرد. اخیرا آقای لاریجانی اعلام کرده‌اند که حاضریم مذاکرات هسته‌ای را از سر بگیریم و به نظرم این موارد تصمیمات درستی است. به هر حال تشدید تحریم‌ها برای گردشگری و اقتصاد کشور مطلوب نیست و چالش ایجاد می‌کند.
این فعال صنعت گردشگری در خاتمه رفع تحریم‌ها را زمینه‌ساز و ایجادکننده بستر جذب سرمایه‌گذار خارجی و از این طریق تسهیل‌کننده ایجاد زیرساخت‌های اقامتی و حمل‌ونقل در کشور دانست.