تثبیت و تعدیل و کمبود عرضه دلار

الهه بيگي *
رییس بانک مرکزی و وزیر اقتصاد در یک آشتی اعلام‌نشده به این نتیجه رسیده‌اند که نمی‌شود عرضه ارز با قیمت‌های دو یا سه‌گانه ادامه داشته باشد. استدلال آنها این است که نرخ‌های چندگانه ارز در بازارهای گوناگون از یک‌سو به رانت و فساد می‌رسد و از سوی دیگر تقاضای ارز به قیمت‌های پایین مثل تقاضا برای دلار نیمایی را همچنان در سطح بالا نگه می‌دارد.
مدیران اقتصادی باور دارند درحالی‌که عرضه ارز زیر قيمت بازار، رانتی بزرگ نصیب دریافت‌کنندگان می‌کند از درآمدهای دولت نیز می‌کاهد. به این ترتیب بوده و هست که دولت به سیاست تازه ارزی که تک‌نرخی کردن ارز است ادامه می‌دهد.
در چنین وضعیتی است که برخی سایت‌های بانفوذ و برخی خبرگزاری‌های مربوط به نهادهای حکومتی پرچم مبارزه ضد سیاست دولت را در دست گرفته و با ترفند نسبت‌دادن این سیاست به لیبرالیسم می‌خواهند دولت را از تصمیم خود دورکنند تا ادامه بازارهای چندگانه ارز ادامه یابد.
آیا داستان ارز در ایران همین مساله است که توضیح داده شد و مساله این است که نرخ ارز تثبیت یا تعدیل شود؟ واقعیت اما این است که مهم‌ترین مساله ارز در ایران امروز، کاهش درآمدهای ارزی نسبت به تقاضاست. منتقدان سیاست‌های تازه ارزی یادشان نمی‌آید که مساله کمبود درآمدهای ارزی است. ایران از سال 1397 به این‌سو درآمدهای ارزی قابل اعتماد و شفافی ندارد و جز چند نفر افراد دیگر از میزان درآمدهای قابل تصرف دلاری خبر ندارند. از سوی دیگر بیش از پنج‌سال است که به‌دلیل تحریم‌ها سرمایه‌گذاران خارجی حتی نگاهی به ایران نکرده و حاضر نیستند که سرمایه‌های خود را به ایران بیاورند.
چه باید کرد تا از این وضعیت آشفته عبور کرد؟ راه و درمان برای درد سیاست ارزی این است که راه را برای افزایش درآمد ارزی باز كنيم تا در نتیجه به افزایش عرضه ارز به قیمت واقعی برسیم.
این راه نیز هنگامی باز می‌شود که بتوانیم فشار تحریم را کاهش دهیم و نیز راه را برای ورود سرمایه‌های خارجی باز کنیم. تا روزی که این دو اتفاق نيفتد دعوا ادامه خواهد داشت. ذی‌نفعان چندنرخی بودن ارز راه‌هاي گوناگونی برای تحت فشار قراردادن دولت دارند که بتوانند از تفاوت نرخ ارز رانت‌خواری کنند. با اين تفاسير باید راه فساد را بست و اقتصاد را سالم کرد. اگر دنبال این هستیم که تورم را مهار کنیم باید از راه‌های علمی استفاده کرد.
*سردبیر