گودبرداری در نزدیکی بازار شاهچراغ

نادر نینوایی- خبرها و تصاویر منتشر شده در فضای مجازی حاکی از آغاز گودبرداری در شمال بازار شاهچراغ است و گفته می‌شود این اقدام بدون مجوز وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در حال انجام است. برخی فعالان میراث فرهنگی خبر داده‌اند که بیستم آبان ماه گودبرداری در محوطه بافت تاریخی و در فضایی که پیش از این تملک و تخریب شده بود، انجام شده است.
آنطور که دبیرپویش ملی نجات بافت‌های تاریخی ایران به «جهان‌صنعت» گفته است، این اقدام در حالی انجام گرفته که براساس رای شورای تامین، قرار بر این بود که حداقل دو خانه تاریخی که در سال‌های گذشته تخریب شده، عینا در این محدوده بازسازی شوند. به گفته این فعال میراث فرهنگی، عملیات حصارکشی، تجهیز کارگاه و گودبرداری در این محدوده انجام شده و عمق گودبرداری نیز زیاد است.
گودبرداری صورت گرفته در حالی انجام شده است که طبق رای دیوان عدالت اداری هر طرحی در این محدوده باید پیش از اجرا در شورای‌عالی شهرسازی و معماری تصویب شود اما هنوز هیچ طرحی از سوی شورای‌عالی شهرسازی و معماری مصوب و ابلاغ نشده است.
تاریخچه تخریب‌ها در بافت تاریخی شیراز
محمدمهدی کلانتری، دبیر پویش ملی نجات بافت‌های تاریخی ایران در خصوص آنچه در بافت تاریخی شیراز در حال وقوع است به «جهان‌صنعت» گفت: در بافت تاریخی شیراز یک تخریب 28ساله و در زمان‌های مختلف اتفاق افتاده است. طرح 57هکتاری در سال 1389 مصوب شده بود و شروع تخریب برای این طرح در دولت احمدی‌نژاد بود. دولت روحانی جلوی کار را گرفته و آن را متوقف کرد اما دولت سیزدهم در ابتدای کار طرح را با عنوان طرح ناتمام بار دیگر به جریان انداخت. آخرین اتفاقات مربوط به مهر سال 1400 بود که اعلام شد طرح 57هکتاری حرم حضرت شاهچراغ(ع) تحت عنوان طرح ناتمام و بر زمین مانده، مجددا تصویب شد. این در حالی بود که این طرح در دولت یازدهم و در سال 1394 از سوی شورای‌عالی شهرسازی و معماری لغو شده بود، هرچند که تخریب‌ها تا سال 1396 هم ادامه داشت. در همان سفر تصمیم‌گیری در خصوص طرح از شورای‌عالی به استانداری فارس تفویض اختیار شد یعنی حتی اعلام شد که نیازی نیست برای تصویب طرح، شورای‌عالی نظر دهد و به این ترتیب از شورای‌عالی خلع ید شده و تصمیم‌گیری در این زمینه به استانداری فارس و شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان واگذار و در نتیجه تملک‌های جدید آغاز شد. در همین مقطع کارزار نجات بافت تاریخی شیراز را راه‌اندازی کردیم و به رییس‌جمهور وقت، وزیر وقت میراث فرهنگی و ارگان‌های مختلف نامه‌های متعددی زدیم. همچنین با کمک انجمن «دوستداران قانونمدار میراث»، شکایتی در دیوان عدالت اداری ثبت شد تا تفویض اختیار به استان باطل شود چراکه اختیارات شورای‌عالی شهرسازی و معماری قابل تفویض اختیار نیست.
وی افزود: با رای دیوان عدالت اداری، تفویض اختیار باطل شد و نهایتا آقای مخبر معاون اول رییس‌جمهور وقت به مهرداد بذرپاش وزیر راه‌وشهرسازی آن زمان نامه زده و اعلام می‌کند که بنابر رای دیوان عدالت اداری تفویض اختیار به استان فارس باید لغو شده و طرح در شورای‌عالی شهرسازی و معماری تصویب شود. دو سال پیگیری مداوم فعالان میراث فرهنگی در نهایت به اینجا رسید که 360 هکتار بافت تاریخی شیراز توسط وزارت میراث فرهنگی به ثبت ملی رسید.
گودبرداری در اطراف شاهچراغ
دبیر پویش ملی نجات بافت‌های تاریخی ایران در خصوص اتفاقاتی که اخیرا در بافت تاریخی این شهر افتاده است، گفت: چند روز پیش در محدوده شرق حرم حضرت شاهچراغ(ع) عملیات حصارکشی، تجهیز کارگاه و گودبرداری آغاز شده است. این محدوده سه و نیم هکتاری که الان دارد این عملیات در آن اجرا می‌شود، محدوده‌ای است که از سال 1389 تا 1396 در قالب طرح 57 هکتاری تخریب و با خاک یکسان شده است و در داخل آن بناهای ثبت ملی شده هم وجود داشت که خانه سلیمی و خانه منتصری از آن جمله هستند. پس از تخریب در نهایت دستور توقف طرح صادر شده و رای بر این مبنا صادر شد که خانه‌های سلیمی و منتصری عین‌به عین بازسازی شوند.
وی افزود: این سه و نیم هکتاری که هم اکنون زمین خالی است، در گذشته پر از خانه‌های تاریخی بوده است که تخریب شده‌اند و صرفا چهار بنای تاریخی در این محدوده باقی مانده‌اند و کل محدوده در ملکیت حرم شاهچراغ(ع) است. مشاوری که طرح 57هکتاری جدید را برای وزارت راه‌وشهرسازی کار کرده است، اعلام کرده که توسعه حرم فقط می‌تواند در قسمت‌های تخریبی اتفاق بیفتد. این طرح جدید اما هنوز مصوبه شورای‌عالی شهرسازی و معماری را ندارد.
توجه داشته باشید که طبق رای دیوان عدالت اداری طرح باید در شورای‌عالی شهرسازی و معماری تصویب شود اما هنوز هیچ طرحی مصوب و ابلاغ نشده است. با وجود مصوب نشدن طرح اما عملیات گودبرداری، حصار‌کشی و تجهیز کارگاه انجام شده و این یک تخلف آشکار از قوانین و مصوبات است.
کلانتری در پایان خاطرنشان کرد: «افزون بر این نباید فراموش کنیم طرحی که تهیه شده هم، مربوط به قبل از ثبت ملی بافت تاریخی شیراز بوده است. در واقع وقتی که مرداد سال 1402 بافت تاریخی شیراز به ثبت ملی رسید، دیگر حتی یک آجر هم بدون شناخت کافی و در نظر گرفتن همه جوانب کار نمی‌توان جابه‌جا کرد، چه برسد که گودبرداری در عمق زیاد در کنار بافت اتفاق بیفتد.»
باتوجه به ثبت ملی بافت تاریخی شیراز و نیز با نظر به لزوم مصوبه شورای‌عالی شهرسازی و معماری جهت هر اقدامی در این بافت انتظار می‌رود که ضمن توقف عملیات گودبرداری، ملاحظات موجود در نظر گرفته شده و شرایط لازم برای حفاظت موثر از بافت و در نظر گرفتن طرح‌های مطالعاتی و گرفتن مصوبه شورای‌عالی شهرسازی و معماری پیش از هر اقدامی لحاظ شود.