عوارض و مالیات در لایحه بودجه 1404

مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی به بررسی تبصره 1 لایحه بودجه‌1404 درباره عوارض و مالیات پرداخت. دفتر مطالعات بخش عمومی این مرکز در گزارشی با عنوان «بررسی لایحه بودجه سال‌۱۴۰۴ کل کشور (۷): تبصره «۱»- عوارض و مالیات» مطرح می‌کند که قانون بودجه مهم‌ترین سند اقتصادی هر کشور است که سالیانه، منابع و مصارف دولت‌ها را تعیین می‌کند. بررسی درآمدهای مالیاتی در قانون بودجه هر سال از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در سال‌های اخیر، با حرکت تدریجی بودجه در ایران به‌سمت بهره‌گیری جدی‌تر از مالیات، این موضوع در کشور ما بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. در این گزارش، درآمدهای مالیاتی را در لایحه بودجه پیشنهادی۱۴۰۴ بررسی می‌کنیم.
این گزارش در دو بخش به بررسی تبصره ۱ لایحه بودجه‌۱۴۰۴ می‌پردازد که در بخش نخست، اعداد پیش‌بینی‌شده از درآمدهای مالیاتی و درآمدهای گمرکی لایحه بودجه مورد بررسی قرار می‌گیرند. در بخش دوم، احکام مربوط به عوارض و مالیات بررسی می‌شوند.
این گزارش درباره مهم‌ترین نکات از درآمدهای مالیاتی مطرح می‌کند که در سال۱۴۰۴، مجموع درآمدهای مالیاتی به ۱۹۶۴‌هزار میلیاردتومان می‌رسد که نسبت به سال گذشته، ۴۴‌درصد افزایش داشته است. در سال۱۴۰۴، رشد تولید ناخالص داخلی ۳۵درصد برآورد می‌شود. بنابراین سهم مالیات‌ها از اقتصاد افزایش پیدا کرده است. همچنین از کل مالیات‌ها، ۱۷۰۰‌هزار میلیارد تومان مربوط به مجموع مالیات‌های مستقیم و مالیات بر کالاها و خدمات و ۲۶۴‌هزار میلیارد تومان مربوط به مالیات بر واردات است. سهم مجموع درآمدهای مالیاتی از جمع منابع عمومی دولت ۳۳درصد و از هزینه‌ها ۴۸درصد است و با فرض تحقق کامل ارقام مالیات در بودجه سال ۱۴۰۴، نسبت مجموع درآمدهای مالیاتی به تولید ناخالص داخلی به 5/5درصد خواهد رسید.
این گزارش ادامه می‌دهد که با کاهش حقوق گمرکی ماشین‌آلات و مواد تولیدی به ۲درصد، درآمدهای گمرکی ۲۱۵ هزار میلیارد تومان و بدون این کاهش، ۲۵۷ هزار میلیارد تومان پیش‌بینی می‌شود. بنابراین در این دو حالت، درآمدهای پیش‌بینی‌شده در لایحه به‌ترتیب ۴۹ و ۷‌هزار میلیارد تومان بیش‌برآوردی خواهد داشت.
در این گزارش مهم‌ترین نکات بندهای تبصره‌۱ لایحه بودجه را ارائه کرده و بیان می‌کند که این بندها شامل احکامی مربوط به درآمدهای مالیاتی، گمرکی، استانی و سایر درآمدهای دولت می‌شود. در ابتدای هر سطر، حرف بند مورد بررسی نوشته شده‌است که در ادامه نکات مهم این بندها مطرح می‌شود؛ بند (خ) مانند سال گذشته، نرخ مالیات بر ارزش‌افزوده ۱۰درصد باقی مانده و درآمد حاصل از آن صرف متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان لشکری و کشوری و صندوق بازنشستگی فولاد می‌شود. بند(ز) نسبت به سال گذشته، معافیت مالیاتی پایه حقوق‌بگیران دو برابر شده و به سالیانه ۲۸۸‌میلیون تومان (معادل ماهیانه ۲۴‌میلیون تومان) افزایش پیدا کرده است. بند(ث) مشابه حقوق‌بگیران، معافیت پایه مشاغل هم نسبت به سال گذشته دو برابر شده و به سالیانه ۲۰۰‌میلیون تومان رسیده است.
این گزارش ادامه می‌دهد که در (پ) حد نصاب تبصره ماده۱۰۰‌ قانون مالیات‌های مستقیم از 6/21میلیارد تومان در سال ۱۴۰۳ به 2/43 میلیاردتومان در سال۱۴۰۴ افزایش یافته‌است. بند (و) نرخ مالیاتی شرکت‌های تولیدی پذیرفته‌شده در بورس و فرابورس ۵‌واحد درصد کاهش می‌یابد. در بند(الف) مشابه سال گذشته، مجموع درآمدهای معاف از مالیات برای اشخاص حقوقی به ۷۵۰‌میلیارد تومان و برای اشخاص حقیقی به ۷۵‌میلیارد تومان محدود شده ‌است. البته درآمدهای حاصل از کشاورزی، صادرات، خدمات و کالاهای غیرنفتی، شرکت‌های بورسی، نقل‌وانتقال سهام و سود سپرده‌ها همچنان از این سقف مستثنی هستند.
در ادامه این گزارش آمده است که در بند(گ) مهلت بخشودگی جریمه‌ها و پذیرش صورت‌حساب‌های ثبت‌نشده در سامانه مؤدیان تا پایان سال۱۴۰۴ تمدید شده‌است. در بند(ف) مهلت تسلیم اظهارنامه عملکرد سال1۴۰۳مشاغل تا پایان مرداد۱۴۰۴ تمدید می‌شود. همچنین در بند(ت) حد قیمت خودروهای گران‌قیمت از 5/3میلیاردتومان در سال‌۱۴۰۳ به ۵‌میلیارد تومان در سال۱۴۰۴ افزایش یافته ‌است. در بند(ح) نیز حد قیمت املاک گران‌قیمت از ۳۵‌میلیارد تومان در سال۱۴۰۳ به ۵۰‌میلیارد تومان در سال‌۱۴۰۴ افزایش یافته ‌است.
این گزارش بیان می‌کند که در بند(ک) اگر درآمدهای مالیاتی بیش از ۱۰۳درصد مقدار مصوب در بودجه وصول شود، ۱۰درصد به سازمان امور مالیاتی کشور، ۳۰درصد به اعتبارات استانی و ۶۰درصد به طرح‌های عمرانی قابل‌خاتمه تا پایان سال اختصاص می‌یابد. همچنین در بند(ر) واردات خودروهای سواری نو تا سقف ۲‌میلیارد یورو از محل منابع ارزی صادرکنندگان آزاد می‌شود. حقوق ورودی این خودروها ۱۰۰درصد تعیین شده و نرخ ارز مبنای محاسبه حقوق ورودی و مالیات نیز برابر نرخ ارز مرکز مبادله طلا و ارز در نظر گرفته شده ‌است. در بند(ع) نیز نرخ ارز مبنای محاسبه حقوق ورودی برای بیشتر کالاها از ۲۸۵۰۰ تومان به نرخ ارز مرکز مبادله طلا و ارز در روز تغییر کرده است. در بند (ذ) حقوق گمرکی کالاهای اساسی، نهاده‌های دامی و کشاورزی، دارو و مواد اولیه، ملزومات پزشکی و شیرخشک به ۱درصد و حقوق گمرکی ماشین‌آلات و تجهیزات، قطعات و مواد اولیه و واسطه‌ای تولید به ۲درصد کاهش می‌یابد و در بند (م) با هدف حمایت از صنعت دام‌پروری و خودکفایی در تولید گوشت قرمز و گوشت مرغ، ۱درصد از ارزش واردات نهاده‌های دامی دریافت می‌شود.