توان بالقوه گردشگری سلامت ایران

گروه فرهنگ و گردشگری- براساس آخرین آمار موجود، درآمد ایران در حوزه گردشگری سلامت حدود ۷۰۰میلیون یورو است اما رییس انجمن اقتصاد سلامت معتقد است که با برنامه‌ریزی صحیح می‌توان آن را به ۶‌میلیارد یورو برسانیم.
با استناد به این آمار می‌توان گفت گردشگری سلامت یکی از آن حوزه‌هایی است که در صورت توجه و سرمایه‌گذاری می‌تواند حرف‌های زیادی در اقتصاد ایران برای گفتن داشته باشد و حتی زمینه‌ساز توسعه اقتصاد غیرنفتی شود که از اولویت‌های کشور است. لازمه استفاده از این توان بالقوه اما عبور از چالش‌هایی نظیر نبود متولی واحد، حضور گسترده دلالان و کمبودهای زیرساختی است.
مزایای گردشگری سلامت برای اقتصاد کشور
درآمد سالانه کشور در حوزه گردشگری سلامت حدود ۷۰۰میلیون یورو برآور می‌شود که به عقیده رییس انجمن اقتصاد سلامت می‌توانیم با برنامه‌ریزی آن را به ۶‌میلیارد یورو برسانیم و امید می‌رود که در دولت پزشکیان با برنامه‌ریزی دقیق و اجرای برنامه‌ها، این امر محقق شود. محمدرضا واعظ‌مهدوی، معاون پیشین امور اجتماعی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور و رییس انجمن علمی اقتصاد سلامت درخصوص مزایای گردشگری سلامت برای کشور‌ گفت: گردشگری سلامت می‌تواند درآمد قابل‌توجهی را نصیب کشور ما کند. سال‌هاست این موضوع مورد توجه بوده و از برنامه چهارم برای آن هدف‌گذاری شده است. وی افزود: مهم‌ترین مانع گردشگری سلامت، نبود ساز و کار و تشکیلات لازم برای ارائه خدمات مناسب و جلب اعتماد و پشتیبانی از گردشگران این حوزه است. طبیعی است یک گردشگر سلامت نداند کدام بیمارستان در کجاست و کدام پزشک می‌تواند او را معالجه کند و سوالاتی از این دست. شرکت‌هایی باید در این حوزه وجود داشته باشند که این گردشگران را شناسایی، برای آنها امکانات اقامتی و ویزا تهیه، صحت خدمات تخصصی قابل ارائه به آنان را کنترل و از اجحاف به آنان جلوگیری کنند. این شرکت‌ها باید درستکار باشند و رفتاری عادلانه داشته باشند نه اینکه تا یک گردشگر سلامت را می‌بینند به فکر اخذ رقم‌های خیلی بیشتر از عرف از او باشند. گردشگران اگر حس کنند از آنها پول‌های نامتعارف گرفته می‌شود بسیار ناراحت می‌شوند. آنها حاضرند خیلی خرج کنند ولی طبق قانون و تعرفه؛ نه اینکه کلاه سرشان برود. این به نظرم مهم‌ترین متغیر در رشد و توسعه گردشگری سلامت است. رییس انجمن علمی اقتصاد سلامت خاطرنشان کرد: متغیر دیگر این است که باید بیمارستان‌های مناسبی برای این گردشگران در نظر گرفته شود. بیمارستان‌های خصوصی می‌توانند در این زمینه فعالیت کنند. بیمارستان‌های دولتی هم البته می‌توانند بخش‌های وی‌ای‌پی و گردشگری ایجاد کنند اما این باید خیلی با دقت انجام شود تا خدایی ناکرده به خدمت به مردم ضربه نزند و نمود تبعیض بین ارائه خدمات به گردشگران با مردم عادی ایجاد نشود بنابراین بیمارستان‌های دولتی و آنهایی که پزشکان هیات علمی و اساتید دانشگاهشان از دولت حقوق می‌گیرند باید ساعات کارشان برای گردشگران خارجی به صورت فوق برنامه و بعد از پایان شیفت کاری‌شان در بیمارستان‌های دولتی باشد.
پیشرفت مطلوب اما ناکافی
آنطور که علی دباغ، عضو شورای‌عالی نظام پزشکی مطرح کرده، آمارها نشان می‌دهد طی سال‌های اخیر تلاش‌هایی برای رشد گردشگری سلامت صورت گرفته ولی کافی نبوده است و کشورهایی از جمله هندوستان گردشگران بسیاری را در حوزه سلامت جذب کرده‌اند و گاهی بخش اعظمی از بیماران باوجود برخی تفاوت‌های فرهنگی به هندوستان مراجعه می‌کنند.
به گفته وی، تحریم‌ها در جذب گردشگر سلامت تاثیرگذار هستند ولی نه به حدی که مانع از ورود گردشگران شوند. اگر سیستم فعالی در این حوزه وجود داشته باشد می‌توان در زمینه گردشگری سلامت خوب عمل کرد.
دباغ افزود: گردشگری سلامت عبارت است از اینکه یک عده‌ای را در بیرون از مرز کشور ترغیب کنید تا اطمینان پیدا کنند که جان و سلامت خود را به دست نظام سلامت کشور مدنظر بسپارند. برای رسیدن به چنین هدفی نیاز به برنامه‌ریزی منسجم است. در این راستا باید سفارتخانه‌های ما برای جذب گردشگران سلامت تلاش کنند و گردشگران را به مراکز درمانی داخل ارسال کنند. زیرساخت‌هایی همچون وب‌سایت‌ها و فضای مجازی برای تبادل اطلاعات بین بیماران و مراکز درمانی و سازمان‌های واسط بسیار تاثیرگذار و مهم هستند.
چالش‌های گردشگری سلامت در کشور
گردشگری سلامت هیچ وقت متولی واحد نداشته و بخشی برعهده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، بخشی از مسوولیت آن برعهده وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و بخشی برعهده وزارت امور خارجه بوده است ولی این بخش‌ها نتوانستند به موضوع گردشگری سلامت، مسیر واحدی بدهند. هرچند هر کدام به تنهایی وظایف خود را انجام داده‌اند اما در این زمینه هم‌افزایی از هرچیزی مهم‌تر است. یکی دیگر از مشکلات ریشه‌ای گردشگری سلامت در کشور حضور دلالان در این چرخه است. رزم پا «جراح و متخصص گوش و حلق و بینی» در این زمینه می‌گوید: دخالت در درمان و دلال بازی در حوزه گردشگری سلامت منجر به وضعیتی شده که روی بیماران خارجی تمرکز شده و این بیماران را با هزینه پایین جذب می‌کنند. اعمال جراحی مانند جراحی بینی در کشورهای اروپایی و آمریکا با حدود ۱۰ تا ۲۰‌هزار دلار انجام می‌شود و فرض کنید پزشکان با تجربه این اعمال را در کشورمان با حدود ۳ تا ۴‌هزار دلار انجام می‌دهند. افراد غیرپزشک و دلال‌ها با تبلیغات وسیع، این جراحی‌ها را با هزینه‌ای حدود ۵۰۰دلار و حتی کمتر انجام می‌دهند و آپشن‌هایی نیز می‌گذارند. بعد فرض کنید یک جراحی انجام شده و مشکلی پیش می‌آید و دیگر به بیمار پاسخگو نیستند. فلوشیپ جراحی سر و گردن ادامه می‌دهد: این اتفاقات در مراکز جراحی و کلینیک‌هایی انجام می‌شود که کنترل مناسبی روی آنها نیست یا اینکه مرکز مربوطه هم با این افراد همکاری می‌کنند زیرا منافع مالی مناسبی در این زمینه دارند. این مراکز و افراد، هیچ‌گونه پاسخگویی به گردشگر سلامت در صورت بروز عارضه ندارند. چند وقت قبل، یک بیمار از قطر برای جراحی بینی به کشورمان آمد که توسط همین افراد غیر‌پزشک جراحی شده بود و پس از بازگشت به کشورش و بروز عوارض، در فضای مجازی و رسانه‌ها به وضعیت پزشکی ایران معترض شده بود. این موضوع باعث خدشه‌دار شدن چهره پزشکی کشور می‌شود و نباید به سادگی از آن گذشت.
عضو هیات‌مدیره انجمن راینولوژی درباره تفاوت وضعیت پزشکی ایران و ترکیه و مراجعه گردشگران سلامت به این کشور همسایه نیز گفت: وضعیت پزشکی و جراحی ترکیه به هیچ عنوان قابل مقایسه با ایران نیست و وضعیت ایران از هر نظر از ترکیه بهتر است ولی بررسی کنید که ترکیه چه سودآوری ارزی از حوزه گردشگری سلامت دارد و چقدر روی این موضوع سرمایه‌گذاری کرده است. حس عدم اعتماد به واسطه همین رفتارها به حدی رسیده که برخی بیماران خارجی برای اعمال جراحی به ترکیه می‌روند.
در نهایت نباید فراموش کنیم زمانی که به هر علت نتوانیم جایگاه خود را در صنعت گردشگری سلامت در منطقه تثبیت کنیم، کشورهای همسایه و به‌خصوص کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و ترکیه، جای کشورمان را در این حوزه خواهند گرفت و باتوجه به وجود این عرصه رقابتی انتظار می‌رود که اقداماتی اساسی برای حل مشکلات گردشگری سلامت در دستور کار قرار گیرد.