دست خالی دولت برای بنزین

گروه انرژی- هرچند کسری بودجه سال آینده بنا به گفته نماینده‌های مجلس به عدد بزرگ 850‌هزار میلیارد تومان در لایحه دولت رسیده، با این وجود نوک پیکان این کسری متوجه بنزین است. پیشتر مسعود پزشکیان، رییس‌جمهوری گفته بود که فشار واردات بنزین بر دوش دولت سنگین است، او دیروز باز هم تکرار کرد که هزینه تمام شده بنزین 8‌هزار تومان است و ادامه روند کنونی به مصرف بیشتر بنزین ختم می‌شود.
بخش مهمی از سخنان مسعود پزشکیان، رییس‌جمهوری هنگام ارائه لایحه بودجه سال 1404 به مجلس معطوف به بنزین بود. ناترازی که بنا به گفته او باعث شده رشد مصرف در سال جاری به 40‌درصد بیشتر از سال ‌98 برسد، حال آنکه رشد جمعیت و درآمد کشور بسیار کمتر از این میزان است.
به گفته رییس‌جمهوری امروز هزینه تمام شده بنزین بدون لحاظ قیمت نفت که شامل هزینه پالایش، هزینه حمل فرآورده و هزینه جایگاه بوده حدود 000/8تومان است. امسال حدود ۹۰‌هزار میلیارد تومان و در صورت ادامه وضع موجود در سال آینده باید ۱۳۰‌هزار میلیارد تومان واردات بنزین انجام شود و هر لیتر بنزین وارداتی بین
۳۰ تا ۴۰هزار تومان هزینه دارد.
به فاصله کوتاهی بعد از اظهارات رییس‌جمهوری در مجلس، این شائبه پیش آمد که آیا دولت بناست قیمت بنزین را افزایش دهد؟ سوالی که سیدحمید پورمحمدی رییس سازمان برنامه ‌و ‌بودجه آن را تکذیب کرد. پورمحمدی گفت که منظور رییس‌جمهوری این بود اگر نفتی که می‌فروشیم با قیمت صفر ریال به پالایشگاه عرضه شود، هزینه تمام شده هر لیتر بنزین 8‌هزار تومان خواهد بود.
بنا به گفته رییس سازمان برنامه ‌و ‌بودجه در لایحه بودجه سال آینده تصمیم بر صرفه‌جویی و کنترل مصرف افرادی است که مصرف زیاد بنزین دارند.
بنزین 8‌ هزار تومان یا 80 سنت؟
اگرچه پزشکیان می‌گوید قیمت تمام‌شده بنزین 8‌هزار تومان است، اما بررسی صورت‌های مالی پالایشگاه‌هایی که در بورس هستند، نشان می‌دهد که قیمت بنزین بیشتر از 8‌هزار تومان برای پالایشگاه‌ها تمام می‌شود.
تا پیش از سال 93 که هنوز اصلاحاتی از لحاظ بودجه عملیاتی در بودجه‌های سنواتی اعمال نشده بود، هر سال هنگام محاسبه قیمت بنزین، قیمت تمام شده بنزین را بر مبنای نفت رایگان محاسبه می‌کردند. از سال ‌93 که بودجه‌نویسی به سمت عملیاتی شدن پیش رفت، دولت وقت تصمیم گرفت قیمت بنزین پالایشگاهی را بر مبنای قیمت نفت فوب سنگاپور محاسبه کند. سال ‌93 قیمت نفت حوالی کانال 48‌دلار بوده است.
با توجه به افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی، حتی اگر آنچه مسعود پزشکیان رییس‌جمهوری درباره فروش رایگان نفت به پالایشگاه‌ها می‌گوید، درست باشد، هزینه تمام شده پالایشگاه‌ها اعم از فرآوری، مالیات، تعمیرات و حقوق و دستمزد از سال 93 تاکنون چندین برابر افزایش یافته است.
نتیجه یک بررسی در صورت‌های مالی سه پالایشگاه مهم کشور، یعنی پالایشگاه اصفهان، بندرعباس و تهران نشان می‌دهد که نرخ 8‌هزار تومان در صورت‌های مالی آنها اصلا وجود ندارد.
بهای تمام شده هر مترمکعب بنزین (هر مترمکعب برابر 1000لیتر) برای پالایشگاه اصفهان با نماد شپنا در پایان دوره مالی 12ماهه منتهی به سال 1402، بیش از 17‌هزار و 921‌تومان بوده است. هر لیتر بنزین در پالایشگاه بندرعباس در همان بازه زمانی، 16‌هزار و 891‌تومان و هر لیتر بنزین برای پالایشگاه تهران 16هزار و 680‌تومان محاسبه
شده است.
اگر متوسط نرخ دلار آزاد و نیما به ترتیب 63 و 48هزار تومان در نظر گرفته شود، این بدان معناست که هر لیتر بنزین با دلار آزاد و نیما برای پالایشگاهی مثل اصفهان 28 و 37‌سنت تمام می‌شود. این در حالی است که قیمت هر لیتر بنزین وارداتی بنا به گفته حمید پورمحمدی رییس سازمان برنامه ‌و‌ بودجه 80سنت برای دولت تمام می‌شود.پورمحمدی می‌گوید: واردات هر لیتر بنزین برای دولت 80سنت است.
متاسفانه رشد مصرف بنزین به صورت بی‌رویه افزایش یافت. در چند سال اخیر مصرف بنزین 40‌درصد افزایش یافت. اگر این مصرف ادامه یابد باید از بازنشسته‌ها و طرح‌های عمرانی و گندمکار‌ها کم کنیم و به واردات بنزین اختصاص دهیم.
راهکار بودجه‌ای دولت
دولت سیزدهم برای کاهش مصرف بنزین، طرح کاهش سهمیه دوم را از سال گذشته اجرا کرد، به این معنا که علاوه بر 60‌لیتر یارانه‌ای به قیمت 1500تومان، سهمیه دوم که با نرخ 3هزار تومان عرضه می‌شود نیز از 150‌لیتر به 100‌لیتر کاهش یافته است. پس از این طرح، محدودیت سوختگیری در روز هم اجرا شد که در استان‌های مرزی به 30لیتر در روز رسید. از مهرماه امسال دولت چهاردهم طرح محدودیت سوختگیری را به 50لیتر کاهش داد.
هرچند این طرح‌ها با هدف کاهش مصرف سوخت اجرا شده، اما مصرف بنزین همچنان بالاست.
یکی از دلایل افزایش مصرف سوخت، قاچاق است که به نظر می‌رسد زور دولت چندان به حل این موضوع نمی‌رسید، چه آنکه بخش بزرگی از بنزین تولیدی کشور در قالب طرح رزاق رسما قاچاق می‌شود. به همین دلیل دولت تصمیم گرفته برای مابقی بنزین مصرفی در کشور، طرح‌های صرفه‌جویی را اجرا کند.
رییس سازمان برنامه ‌و ‌بودجه در این رابطه گفته است: دولت مکلف شده ساز وکارهایی را در بودجه فراهم کند که این راهکارها به معنای افزایش قیمت نیست. ممکن است از طریق صرفه‌جویی و کنترل افرادی که مصرف زیاد دارند، اجرا کنند.