ماموریت سخت ظفرقندی

مهدیه بهارمست- «تلاش می‌کنم تا مردم به جز رنج بیماری رنج دیگری را تحمل نکنند»؛ دکتر ظفرقندی با این شعار سکاندار وزارت بهداشت دولت چهاردهم شد. 29 تیرماه بود که اسامی آشنایی به ‌عنوان گزینه‌های موردنظر برای وزارت بهداشت شنیده شد؛ افرادی مانند محمدرضا ظفرقندی، سیدرضا رییس‌کرمی، محمدرضا واعظ‌مهدوی، انوشیروان محسنی‌بندپی، محمد رییس‌زاده، قاسم ‌باباجانی و ایرج حریرچی، اما در این میان، این محمدرضا ظفرقندی بود که بالاترین رأی را آورد. محمدرضا ظفرقندی متولد ۱۳۳۷ در تهران است. او پزشک و سیاستمدار است و از ۳ اسفندماه ۱۳۹۷ تا ۱۰‌مهرماه ۱۴۰۰ در اوج همه‌گیری کووید-۱۹ رییس سازمان نظام پزشکی ایران بود. ظفرقندی فوق‌تخصص جراحی عروق و استادتمام دانشگاه علوم‌پزشکی تهران است. او اکنون دبیرکلی انجمن اسلامی جامعه پزشکی ایران را برعهده دارد. ظفرقندی در سال ۱۳۷۴ موفق به راه‌اندازی مرکز تحقیقات تروما در بیمارستان سینا شد و در سال ۱۳۸۳ درجه استادتمامی دانشگاه را گرفت. او پیش‌ از این رییس دانشگاه علوم‌پزشکی تهران، دبیر هیات‌امنای دانشگاه علوم‌پزشکی تهران، عضو هیات‌امنای مرکز ملی تحقیقات علوم‌پزشکی کشور، عضو شورای‌عالی سازمان نظام پزشکی، رییس کل سازمان نظام پزشکی ایران، عضو شورای‌عالی بیمه خدمات درمانی، مدیر گروه جراحی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران، رییس مرکز تحقیقات تروما و جراحی سینا، رییس شورا‌ی‌عالی نظام پزشکی، رییس انجمن جراحی عروق ایران و رییس انجمن علمی ترومای ایران بود اما مسیر ظفرقندی برای اداره نظام سلامت هموار نیست.
پرستاران در اولویت چالش‌های نظام سلامت
ظفرقندی که پیش از این ریاست سازمان نظام پزشکی را به ‌مدت چهار سال داشته، با چالش‌های بسیاری روبه‌رو است. بسیاری از کارشناسان بر این عقیده‌اند که نظام سلامت با چهار چالش اصلی روبه‌رو است؛ یکی از آنها تولیت وزارت بهداشت است. براساس اسناد بالاستی به‌ویژه سیاست‌های کلی نظام سلامت که از سوی رهبری ابلاغ شد، در مورد تمام مسائل مربوط به حوزه سلامت، وزارت بهداشت باید جمع‌بندی نهایی را انجام دهد. از آنجایی که متولی این بخش است، پاسخگویی هم به‌عهده این وزارتخانه است. بحران در نیروی انسانی اما چالش بعدی نظام سلامت است. موج مهاجرت پزشکان و کادر درمان از چالش‌های اساسی وزارت بهداشت است. این در حالی است که یکی از مهم‌ترین چالش‌های نظام سلامت، تامین منابع مالی است البته نظام سلامت چالش‌های بسیاری دارد؛ از معضل کمبود دارو تا وضعیت نابسامان پرستاران.
دولت ۷۵۰۰‌میلیارد تومان به پرستاران بدهکار است
در این بین اما دولت سیزدهم میراث خوبی را از خود به‌جا نگذاشته است. محمدرضا ظفرقندی روز شنبه سوم شهریورماه اعلام کرد که جمع مطالبات پرستاران حدود 5/7‌همت (هزار میلیارد تومان) است که مصوب شده تمام حق و حقوق و مطالباتشان در اسرع وقت پرداخت شود. او توضیح نداد دقیقا چه زمانی پرستاران به مطالبات مالی خود از دولت خواهند رسید. این در حالی است که ظفرقندی پنجشنبه هفته گذشته نیز وعده داده بود که بدهی پرستاران «به‌تدریج» پرداخت خواهد شد.
در همین زمینه محمد شریفی‌مقدم، دبیرکل خانه پرستار کشور اردیبهشت امسال گفته بود در حالی که استاندارد سازمان بهداشت جهانی حداقل سه پرستار و به‌طور میانگین، پنج تا شش پرستار به ازای هزار نفر جمعیت است، در ایران این رقم 6/1 پرستار است.
بهداشت و درمان؛ متهم ردیف دوم تورم مرداد
به تازگی نیز مرکز آمار تورم نقطه‌به‌نقطه مرداد را منتشر کرد. میانگین هزینه خانوارها در مرداد ماه امسال 6/31‌درصد نسبت به ماه مشابه سال گذشته افزایش یافته اما نکته مهم در این تورم افزایش هزینه‌های درمان در سبد خانواده‌هاست. داده‌های مرکز آمار بیانگر آن است که پس از اجاره خانه، بهداشت و درمان از عوامل اصلی تورم در پنج‌ماه ابتدایی امسال بوده است. میانگین تورم ماهانه این گروه کالایی در پنج‌ماه ابتدایی امسال حدود 5/3درصد بوده است. به طور کلی، 6/1‌درصد از تورم ۱۳درصدی ۵‌ماه ابتدایی امسال ناشی از افزایش هزینه‌های مربوط به بهداشت و درمان بوده است. در نتیجه این آمار نشانگر وضعیت بغرنج نظام سلامت است چراکه نه تنها پزشکان و پرستاران و حتی بیمارستان‌های خصوصی درآمد مکفی ندارند بلکه خانواده‌ها نیز به دلیل افزایش قیمت‌های دارو و بیمارستان‌ها درمان را رها می‌کنند. سرکوب هزینه‌های درمان در خانواده‌ها یک نوع دوگانگی محض است که منفعتی در کار نیست. این در حالی است که تاکنون دولت‌ها به دلیل کسری بودجه توانایی پرداخت یارانه درمان به مردم را نداشتند و ندارند اما شاید به حضور دکتر ظفرقندی گره این مشکلات نیز کمی گشوده شود.
اجرایی کردن پزشک خانواده
با این حال نظرات پزشکان درخصوص اولین قدم دکتر ظفرقندی متفاوت بود. ابراهیم نوری‌گوشکی، متخصص پزشکی خانواده در جمع خبرنگاران گفت: تنها درخواست من از وزیر بهداشت این است که یکبار برای همیشه با استفاده از توانمندی‌های موجود، برنامه پزشکی خانواده را به صورت تمام‌عیار و در قالب نظام سطح‌بندی و واقعی کردن تعرفه‌ها و تجمیع بیمه‌ها در روستاها و شهرها اجرا کند.
وی افزود: اگر همین اقدام انجام شود، ظفرقندی تمامی ماموریت‌های خود را در حوزه سلامت به سرانجام خواهد رساند.
دولت چهاردهم به کمک طرح دارویار بیاید
آصف مهدوی، دبیر شورای سیاستگذاری صادرات سازمان غذا و دارو گفت: همه مسائل مرتبط با دارو برعهده سازمان غذا و دارو نیست و مثلا در مورد طرح دارویار علاوه بر سازمان، نهادهای دیگری هم دخیل هستند. وزن سازمان در دولت باید افزایش یابد. اساسنامه سازمان هم باید طبق برنامه هفتم توسعه، تدوین و ابلاغ شود.
وی افزود: اگر روابط بین دستگاهی و بیرونی اصلاح شود، روابط و فرآیندهای داخلی سازمان هم اصلاح خواهند شد. در مورد برون‌سپاری کارهای خوبی در سازمان انجام شد که به آخر دولت رییسی رسیدیم که امیدواریم در دولت جدید نیز این روند ادامه یابد.
فقدان برنامه‌ریزی درست برای بیماران خاص
یونس عرب، مدیرعامل انجمن تالاسمی ایران گفت: ظفرقندی با توجه به رأی شکننده از مجلس، باید ارتباط خود را با خانه ملت تقویت کند و در همین راستا نقش معاونت پارلمانی وزارت بهداشت مهم خواهد بود. وی افزود: سازمان غذا و دارو و معاونت درمان در چند سال اخیر بسیار بیماران خاص را آزار داده‌اند و برنامه‌ریزی درستی در ارتباط با بیماران خاص نداشته‌اند. مثلا از ۱۳۹۷ که پیگیر افزایش فضای فیزیکی بیماران تالاسمی در تهران هستم، حتی یک تخت درمانی برای بیماران تالاسمی در تهران و کل کشور اضافه نشده و این ظلم بزرگی است که به بیماران تالاسمی شد.
الزام به شایسته‌سالاری
محمدرضا سقائیان‌فرد، فعال صنفی حوزه سلامت گفت: انتظار داریم ظفرقندی نگاه شایسته‌سالاری داشته باشد و افراد شایسته و توانمند را فارغ از تعلقات سیاسی در وزارت بهداشت به کار بگیرد.
وی افزود: تقویت ساختارهای بهداشتی و تقدم بهداشت بر درمان از دیگر درخواست‌ها از ظفرقندی است که رهبری هم همواره بر آن تاکید داشته‌اند اما متاسفانه در دوره‌های گذشته درمان همیشه بر بهداشت مقدم بوده است. معاون بهداشت باید از جنس بهداشت انتخاب شود، برخلاف دوره‌های قبل هم همواره این معاونت توسط کادر درمان مدیریت شده است. موضوع تعارض منافع هم باید در وزارت بهداشت حل و فصل شود.
ضرورت تامین منابع مالی
محسن اسدی‌لاری، مدیرکل پیشین امور بین‌الملل وزارت بهداشت گفت: مهم‌ترین اولویت ظفرقندی در وزارت بهداشت با همراهی پزشکیان، تامین منابع مالی مورد نیاز حوزه سلامت است.
وی افزود: باید تحولی در حوزه سلامت با اجرای برنامه پزشکی خانواده و پرونده الکترونیک سلامت رخ دهد. وضعیت نابسامانی در حوزه دارو و واکسن وجود دارد که باید به سرعت در این زمینه نیز اقدامات لازم انجام شود.
انتخاب معاونان و مشاوران
محمد آسایی، مشاور اسبق وزیر بهداشت گفت: ظفرقندی باید به سرعت معاونان، مدیران و مشاوران خود را انتخاب کند.
وی افزود: باید یک‌سری از کارها که به سرعت و در کوتاه مدت قابلیت اجرا دارند، اجرا شوند. کارهای زیرساختی هم جای خود را دارد. اجرای برنامه پزشکی خانواده و تنظیم شیوه‌نامه آن باید در اولویت ظفرقندی باشد نه به صورت پایلوت بلکه به صورت کشوری. همچنین کشور باید در برابر اپیدمی‌های احتمالی آمادگی پیدا کند. اگر برنامه ادغام بهداشت و درمان و تشکیل معاونت سلامت وجود دارد و اقدامات زیربنایی از این دست باید به نیمه نخست سال آینده موکول شوند. مشکل اعتراض پرستاران هم باید به سرعت با پاسخگویی به نیازهای آنها برطرف شود.
حمایت از تولید داروی داخلی
حسن بایرامی از مدیران پیشین سازمان غذا و دارو گفت: به نظر من ظفرقندی باید حمایت از تولید داخلی دارو را در دستور کار خود قرار دهد و به جای واردات فوریتی دارو، به سمت تولید داخلی داروهای با کیفیت برویم.
وی افزود: ظفرقندی می‌تواند مبتنی بر آمارنامه بازار دارویی کشور را به خوبی مدیریت کند.
2میلیارد دلار برای 3‌درصد دارو
محمدرضا واعظ‌مهدوی، رییس انجمن علمی اقتصاد سلامت نیز در یک برنامه تلوزیونی با اشاره به اینکه باید مصارف وزارت بهداشت اولویت‌بندی شود، گفت: به‌دلیل اعمال نفوذ مافیاها و افرادی که منافعی در نظام سلامت دارند، منابع به‌طور بهینه هزینه نمی‌شود. مثلا در بخش دارو گفته می‌شود که بیش از 97‌درصد داروی کشور تولید داخل است، از این 97‌درصد، مواد اولیه 70‌درصد این داروها در کشور تولید می‌شود که نیاز به 150‌میلیون دلار ارز دارد. ارز مورد نیاز برای تولید مابقی داروها، 300‌میلیون دلار است و ارز مورد نیاز برای واردات دارو، 2میلیارد دلار است که 3‌درصد داروهای کشور را تشکیل می‌دهند. بر این اساس وزارت بهداشت باید اولویت‌بندی کند، در ابتدا باید 150‌میلیون دلار را اختصاص دهد، بعد 300‌میلیون دلار و درنهایت اگر ارز اضافه‌ای داشت، آن 3‌درصد را تامین کند اما در سازمان غذا و دارو خلاف آن اعمال می‌شود.
وی افزود: سیاستگذاری‌های بخش دارو توسط بنگاه‌ها انجام می‌شود، نه حاکمیت. 2میلیارد دلار داده می‌شود تا 3‌درصد داروها تامین شود؛ آن ‌هم داروهای گران و تک‌نسخه‌ای. وزیر جدید باید این مسئله را در اولویت قرار دهد و منابع بهینه مصرف شوند.
واعظ‌مهدوی در ادامه به عملکرد مسوولان در دوره‌های قبلی دولت پرداخت و اظهار کرد: در ابتدای دولت نهم، زمانی‌که مابه‌التفاوت حامل‌های انرژی حذف شد، بیمارستان‌ها با افزایش 10‌درصدی هزینه‌هایشان مواجه شدند. تمام تعرفه‌هایشان به‌هم ریخت. بیمارستان‌ها با بحران مواجه شدند و در پایان دولت دهم، کار به جایی رسید که در بیمارستان نسخه را به دست بیماران می‌دادند تا خودشان بروند و دارو و تجهیزات بخرند. اگر 5‌میلیون تومان هزینه بیمارستان می‌شد، 2میلیون تومانش را خود بیمار پرداخت می‌کرد. بیمه عملا 40‌درصد را پرداخت می‌کرد.
به نظر می‌رسد، وزیر بهداشت دولت چهاردهم که کار خود را همزمان با روز پزشک آغاز کرده است، مأموریت سخت و دشواری برای مدیریت نظام سلامت کشور دارد. از بحران پرستاری تا مهاجرت کادر درمان و مشکلاتی است که ظفرقندی باید برای آنها تدبیر کند و راهکار داشته باشد.