13 - 07 - 2024
آخرین سمفونی پرندگان زیرخاکستر
«جهانصنعت»- هر سال جان زاگرس طعمه حریق میشود و بحث تکراری کمبود نیرو و امکانات مطرح است؛ سازمانها و دستگاههای متولی، مسوولیت را به گردن دیگری میاندازند؛ تجهیزات اطفای حریق دیر میرسد، مردم محلی جانشان را به خطر میاندازند و در پایان، نتیجه این سهلانگاری از بین رفتن جنگل و نیروی انسانی است؛ چرا نباید پیش از وقوع حریق تدابیری اندیشیده شود؟ انگار لرستان پس از وقوع بحرانهایی نظیر سیل، خشکسالی و حریق، تازه متوجه میشود که باید ستاد بحران تشکیل دهد! مگر نه اینکه اینجا آتشسوزی در دل زاگرس سریال تکراری هر فصل گرم است پس چرا هر سال باید شاهد بحران آتشسوزی در مناطق جنگلی و مرتعی باشیم؟ چرا باید زاگرس داغی سختتر از خشک شدن بلوطهایش را به نظاره بنشیند؟ و چرا و چراهای دیگر. زاگرس و خط الراس و مدار با صلابتش، سالهاست که چالشهای آتشسوزی را بر پیکره خود حس میکند. خائیز میراث هزاران سالهای است که ترکیب کم نظیر توپوگرافیاش، آن را به یک ظرفیت بیبدیل در اکوسیستم منطقه تبدیل کرده است. وسعت جغرافیای کشیده شده از مدار خوزستان و کهگیلویه و بویراحمد ظرفیتی بیبدیل را ترسیم میکند. منطقه حفاظت شده کوه خیز و سرخ «خائیز» طی مصوبه شماره ۱۶۳ شورایعالی محیطزیست «کمیسیون زیر بنایی دولت» مورخ 23/۱۰/1377 بهعنوان منطقه حفاظتشده به مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیطزیست پیوسته است. منطقه حفاظتشده کوه خیز و سرخ «خائیز» با مساحت ۳۲۳۳۲ هکتار در غرب استان کهگیلویهوبویراحمد قرار دارد. شاخصترین گونه جانوری این منطقه کل و بز است که با جمعیت بسیار مناسبی در کوهستانهای خائیز حضور دارند. این منطقه تپه ماهوری و کوهستانی پوشیده از انواع درخت و درختچههایی مانند بلوط (گونه غالب)، بنه، کلخنگ، بادام وحشی، ارژن، خوشک و گون است که با توجه به عبور رودخانه مارون از اطراف این منطقه و پاسگاه محیطبانی، روزبهروز گونههای حیاتوحش آن در حال افزایش است. منطقه حفاظتشده خائیز که به گونه حیاتوحش کل و بز معروف است دیگر گونههای جانوری و شکاری از جمله گرگ، گراز، کفتار، شغال، جوجهتیغی، کاراکال (سیاه گوش)، پلنگ، سنجاقک و انواع خزندگان هم دارد. این منطقه پرندگانی مثل کبگ، تیهو، شاهین، بحری، عقاب، بلوط خور، سارگپه را نیز در خود اسکان داده است. منطقه حفاظتشده خائیز به عنوان یکی از مهمترین زیستگاههای حیاتوحش کشور و کهگیلویهوبویراحمد در حوزه شهرستانهای کهگیلویه، گچساران و بهبهان خوزستان واقع شده است. این منطقه حفاظتشده سال ۱۳۷۷ با توجه به نقش محیطزیستی و اکولوژی منطقه در جا دادن گونههای جانوری و شکاری به عنوان منطقه حفاظتشده معرفی شد. با توجه به وسعت، پراکندگی، وجود روستاهای اطراف این منطقه، حفاظت بهتر از آن نیازمند تامین نیروی انسانی و تجهیز پاسگاههای محیطبانی است. خرداد ۹۹ آتشسوزی بیامان بر بند بند منطقه خائیز تاخت و بخشهایی از آن را به تلی از خاکستر تبدیل کرد. حال طی سه روز زبانههای آتش بیامان بر تار و پود جنگلهای منطقه خائیز میتازد و پرندگان فارغ از شوق زیستن، آخرین سمفونی مرگ را زیر خاکستر بلوطها سر میدهند. با اینکه در برخی قسمتها آتش مهار شده اما به گفته کارشناسان محیطزیست جنگل به طورکلی سوخته است چرا که شعلههای مهیب و سرکش آتش که در بعضی از قسمتهای منطقه حفاظتشده خائیز به ۲۰متر میرسد، همچنان آتشسوزی پس از سه روز ادامه دارد.
امدادگران از سختیهای مهار آتش میگویند
یکی از امدادگران حاضر در محل اطفای حریق در منطقه حفاظتشده خائیز میگوید که امدادگران برای رسیدن به منطقه محل آتشسوزی باید هفت ساعت را در هوای گرم و مسیری سخت گذر پیادهروی کنند.
هادی سینایی با اشاره به اینکه هر یک از امدادگران باید خود آب، غذا و وسایل مورد نیازش را به همراه داشته باشد، تاکید کرد: پیمایش ساعتها مسیر در منطقهای سختگذر و با کولهپشتی حداقل به وزن ۲۰ کیلوگرم همه توان امدادگران را میگیرد.
این امدادگر تاکید کرد: جوامع محلی طبیعتدوست استان که همواره از همراهی برای اطفای حریق در عرصههای طبیعی استقبال میکردند اینبار به علت دشواریهای رسیدن به محل آتشسوزی مشارکت کمرنگتر از همیشه داشتهاند.وی با اشاره به اینکه کهگیلویهوبویراحمد با تامین ۲۰درصد از نفت کشور ثروتمندترین استانهای کشور محسوب میشود، تاکید کرد: تامین یک فروند بالگرد برای انتقال امدادگران هنگام اطفای حریق در جنگلها آسانی است که مشکل شده است. سینایی در مورد پوشش گیاهی خسارتدیده از این آتشسوزی عنوان کرد: مشاهدات نشان میدهد که درختان بلوط و بادام بیشترین آسیب را از این آتشسوزی دیدهاند.وی تصریح کرد: احتمال زنده سوختن برخی گونههای جانوری از دیگر خسارتهای این آتشسوزی خواهد بود.
ضرورت اعزام بالگرد به منطقه
جواد هادیاصل، فعال زیستمحیطی و مستندساز برتر کشوری گفت: درخواست اعزام بالگرد برای اطفای حریق خائیز ضروری است. متأسفانه پیگیری و زمانسنجی مطلوبی برای اعزام بالگرد و نیروی تخصصی برای مهار آتشسوزی خائیز انجام نشده است.وی با بیان اینکه ۳۰هزار هکتار تنوع بینظیر از گیاهان خاص و حیاتوحش از جمله گونههای بیشماری از پرندگان را در خائیز شاهدیم، تصریح کرد: پاکتهای آبپاش در استان موجود است و باید از این ظرفیت با تکیه بر گسیل تجهیزات به منطقه استفاده شود.هادیاصل با اشاره به برخی ضعفها در اعزام تجهیزات به منطقه اظهار کرد: این منطقه حفاظتشده از گونههای کم نظیری برخوردار بوده و حریق شکل گرفته این زیست را با خطر مواجه کرده است. گونه ارزشمند پلنگ، گونه کمیاب رودک عسلخوار، گونه کمیاب کاراکال و دهها گونه دیگر این منطقه در محدوده حریق قرار دارند.
ضرورت تامین تجهیزات هوایی اطفای حریق
همین امسال آتشسوزی در منطقه آب نارون شهرستان کهگیلویه به ۳۰۰هکتار از جنگلها و مراتع خسارت زد و البته بهار و تابستان امسال دهها آتشسوزی کوچک و بزرگ عرصههای طبیعی کوهستانی و سختگذر از سوی امدادگران در کهگیلویهوبویراحمد مهار شد که این امر ضرورت اختصاص یک فروند بالگرد برای انتقال نیروهای امدادرسان را ضروریتر کرده است. استان کهگیلویهوبویراحمد بخشی از سرزمین زیبای زاگرس است که ۸۸۰هزار هکتار جنگل و ۵۵۰هزار هکتار مرتع دارد.
وجود هفت منطقه حفاظتشده به مساحت ۳۲۰هزار هکتار که زیستگاه حیاتوحش جانوری و گیاهی است از دیگر میراث طبیعی این استان است که برای حفاظت از آن نیاز به تامین بالگرد است.
نقش عوامل انسانی
در همین راستا محمد هاشمی، متخصص جنگلداری و عضو هیات علمی دانشگاه به «جهانصنعت» گفت: سالهاست که آغاز فصل خشک، شروع ترس و بیم برای سوختن جنگلها در آتشی است که انسان از سر حرص و آز یا ناآگاهی به دامن جنگل میاندازد؛ آتشی که چون اژدهایی مهارنشدنی، نه تنها حال که آینده این جنگلها را میسوزاند و تداوم حیات را در پهنه وسیعی از این کشور تهدید میکند.هاشمی با بیان اینکه در میان عرصههای جنگلی کشور، زاگرس به دلیل شرایط اکولوژیکی و رابطه پیچیده بین انسان و طبیعت، بیش از سایر مناطق در معرض تهدید آتش است، بیان کرد: آتشسوزی در زاگرس به بحرانی همیشگی تبدیل شده که گویی چارهاندیشی برای مقابله جامع و جدی با آن، توجهی همسنگ اهمیت زاگرس ندارد.عضو هیات علمی دانشگاه لرستان با بیان اینکه گلایه از نبود امکانات، مرثیهسرایی بر نعش بلوطهای سوخته در آتش، برنامههای فصلی و موقتی ناقص و جوانانی که گاه به گاه جان خود را حین مقابله با آتش از دست میدهند، قصه پرغصه تکراری این سالهاست، تصریح کرد: مهار بحرانی همچون حریق در زاگرس، نیازمند برنامهای جامع است تا بتواند در کنار مسائل اکولوژیکی، ابعاد فنی، اجتماعی، اقتصادی و آموزشی ترویجی را پوشش دهد؛ تداوم بحران حریق در زاگرس چه ناشی از اقدامات عمدی و چه ناشی از سهلانگاری باشد، بهروشنی بیانگر عدم وجود چنین برنامه جامع یا در صورت وجود، ناموفق بودن آن است.وی با اشاره به اینکه زاگرس اگرچه به گستردگی جنگلهای هیرکانی نیست یا توان تولید چوب صنعتی و ایجاد درآمد و اشتغال همپای هیرکانی را ندارد اما کالایی را تولید میکند که امروزه مهمترین نیاز کشور محسوب میشود و تامین آب پهنه گستردهای از کشور و ایجاد شرایط برای کشاورزی و تامین امنیت غذایی، نشان از اهمیت استراتژیک زاگرس دارد، تاکید کرد: این اهمیت در سالیان طولانی در سایه مدیریت در هیرکانی مورد غفلت قرار گرفته بود و امروز نیز از زاگرس غافل شدهاند.این متخصص جنگلداری و عضو هیات علمی دانشگاه لرستان با بیان اینکه نتیجه این غفلت از زاگرس، بحرانی شدن آتش در آن است که این موضوع با یک برنامه مداوم و نه فصلی و گاه به گاه، قابل کنترل است، گفت: این برنامه دائمی علاوه بر نگاه ملی، نیازمند نقشآفرینی بخشهای مختلف دولت و توجه سایر قواست درواقع تدوین و اجرایی کردن قوانین بازدارنده و متناسب با اهمیت زاگرس و خسارت ناشی از آتش، نیازمند توجه مجلس و قوه قضاییه است.هاشمی بیان کرد: همگام با موضوعات حقوقی در سایر قوا، سازمان منابع طبیعی باید در راستای کاهش تعارضات با مردم محلی و همچنین رفع تعارضات محلی تلاش کند تا نقش این مسائل در ایجاد آتشسوزیهای عمدی کاهش یابد.این مدرس دانشگاه، کاهش وابستگی جوامع محلی به جنگل و بهبود شرایط اقتصادی ساکنان مناطق نزدیک به جنگل را نیازمند عزمی ملی و خارج از توان سازمان منابع طبیعی عنوان کرد و با اشاره به اینکه آمارهای مختلف منتشرشده بیانگر رتبه نامطلوب استانهای زاگرسی در شاخصهای اقتصادی مختلف از جمله تورم و اشتغال است، اظهار کرد: بهبود این شاخصها منجر به کاهش وابستگی مردم به جنگل و در نتیجه کاهش وقوع حریق خواهد شد.وی آموزش و ترویج را به عنوان یکی از ارکان برنامه جامع بلندمدت در این زمینه برشمرد و با بیان اینکه برای اثربخشی بیشتر، لازم است این بخش با همکاری رسانههای رسمی و غیررسمی از مقیاس ملی تا محلی صورت گیرد، یادآور شد: البته چنین اقدامی نباید تنها محدود به زمان مشخصی از سال باشد. آنچه از شواهد قابل استنباط است، برنامههای آموزشی ترویجی سازمان، فاقد استانداردهای لازم از نظر محتوا و حتی مدرسان و مروجان است.این متخصص جنگلداری و عضو هیات علمی دانشگاه لرستان با بیان اینکه رعایت نکردن چنین نکاتی، خود میتواند باعث دمیدن در تنور آتش شود و نکته نهایی در این زمینه، کمبود پژوهشهای علمی در موضوع حریق است، تصریح کرد: همکاری بین دانشگاه و سازمان منابع طبیعی و انتشار آمارها بدون دخل و تصرف، میتواند زمینهساز پژوهشهای علمی و استفاده از نتایج آنها برای مدیریت این شرایط باشد.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد