نقدی بر ساخت مسجد در پارک قیطریه

سید‌اصغر ناظم‌زاده‌قمی*
این روزها شهردار تهران قصد دارد مسجد بزرگی به مساحت حدود هفتصد مترمربع در پارک قیطریه تهران بسازد، اما این کار مورد اعتراض و نقد شهروندان قرار گرفته است لازم می‌دانم به اختصار توجهی به توضیح آیه شریفه  «انما یعمر مساجد الله من آمن بالله والیوم الاخر و اقام الصلوه…»(توبه، آیه ۱۸) داشته باشم و بعد به چند نکته اشاره کنم:
بی‌تردید ساختن مسجد، اقدام پسندیده‌ای است که قرآن کریم در آیه فوق مردم مسلمان را به آن تشویق کرده، اما در این آیه به دو امر مهم توجه داده شده است:
* کلمه «یعمر» در آیه، از ماده عمران و آبادی است و آبادانی گاهی به ساخت و مرمت و تجهیز کردن است و گاهی به حضور مردم در مسجد، پس اگر در جایی مسجدی بنا شود و نمازگزار نداشته باشد و یا به هر دلیلی مردم در آن نماز نخوانند، مصداق آیه شریفه نخواهد بود.
* کلمه «انما» مفید حصر است، یعنی تنها کسانی می‌توانند به ساخت و تعمیر و آبادانی مسجد اقدام کنند که ایمان به خدا و معاد داشته و اهل نماز و زکات باشند. همچنین پول مسجدی که با آن ساخت‌وساز و تجهیز و تعمیر صورت می‌گیرد به قصد ریا و خودنمایی نباشد.
با توجه به توضیحات فوق، اینک به چند نکته اشاره می‌کنم:
۱- آیا زمینی که در پارک قیطریه برای بنای مسجد تعیین شده با قصد بانیان و اهدا‌کنندگان، سازگاری دارد؟ آیا آنها راضی‌اند که بخشی از محل تفرجگاه مردم کم و درختان آن قسمت قطع شود و به مسجد تبدیل شود؟
۲- بر فرض که بانیان راضی باشند؛ شهرداری از چه منبع مالی می‌خواهد مسجد را بسازد؟ تردیدی نیست که نوعا از راه عوارض و جریمه است که از فقیر و غنی با رضایت و یا بدون رضایت دریافت می‌شود، در این صورت آیا ساختن مسجد با این نوع پول‌ها درست است؟
۳- بر فرض این پول‌ها پاک باشد، آیا عوارض‌دهندگان راضی‌ هستند با پول آنان مسجد ساخته شود؟ برفرض راضی هم باشند، آیا با شرح وظایف شهرداری و شورای شهر که همانا عمران و آبادانی شهر و خیابان و کوچه‌ها و غیره است همخوانی دارد؟
۴- بر فرض عوارض‌دهندگان راضی باشند، آیا در شهر بزرگی همچون تهران تمام اولویت‌ها انجام شده و نمازخوان هم بسیار زیاد شده‌اند و اکنون نوبت به ساخت مسجد اینچنینی رسیده است؟
۵- بر فرض آنچه گفته شد حاصل باشد و در شرح وظایف شهرداری و شورای شهر ساخت مساجد هم باشد، آیا در جایی که چند مسجد در نزدیکی این پارک است، ساخت مسجد بزرگ دیگری با عقل سلیم سازگار است؟ بله ساختن نمازخانه‌های کوچک در پارک‌ها و بوستان‌ها مرسوم بوده و لازم است، اما بنای مسجد بزرگ چه منطقی دارد؟
۶- آیا قطع درختان کهنسال برای این منظور جایز است؟ آقای شهردار گفته است که ما فقط چند نهال را جابه‌جا می‌کنیم. مگر قبلا بخش زیادی از درختان پارک قیطریه بریده و به جای آن نهال کاشته‌اند که حالا فقط می‌خواهند آن نهال‌ها را جابه‌جا کنند؟
۷- مردمی که به شورای شهر رای داده‌اند، خصوصا از جناب مهندس چمران که خون برادر شهیدشان- سردار بزرگ جبهه‌های حق علیه باطل- در رگ‌های ایشان است، انتظار دارند که در فضای آلوده و شلوغ تهران به نفع مردم و محیط‌زیست موضعی آشکار بگیرند و حتی از یک درخت هم محافظت کنند.
۸- راه‌حل‌: چه برای ساخت این مسجد و چه ساخت دیگر مساجدی که از بودجه شهرداری ساخته می‌شود، بهترین راه‌حل این است که اگر تمام شرایط ذکر شده، حاصل باشد برای رفع سوء‌تفاهم لازم است مردم را قانع کرده و با توکل به خدا اقدام کنید و در این صورت است که اگر کسی هم اعتراضی کرد، دیگر وارد نیست. اما اگر بعضی یا همه شرایط فوق حاصل نبود، اجازه ندهید که مکان مقدسی مثل مسجد ساخته شود تا خدایی نکرده با وجود شبهه در پول ساخت، سبب شود مردم متدین احتیاط کنند و در آن مکان نماز نخوانند و دیگران هم که در مسجد حاضر نمی‌شوند، و خود‌به‌خود مسجد مهجور شود و بانیان و عاملان مهجوریت مورد لعن قرار گیرند.
* مدرس حوزه علمیه قم