بی‌برنامگی دولت در بخش معدن

گروه معدن- با اینکه ایران از ذخایر و مواد معدنی بسیار غنی است و جزو ۱۰ کشور برتر معدنی جهان شناخته می‌شود، اما متاسفانه نسبت به این ظرفیت به دلایلی از جمله نبود ماشین‌آلات معدنی به‌روز‌، بی‌توجهی به اکتشاف و بی‌برنامگی دولت غفلت شده است.
کشور ما با داشتن ۱۵۰۰۰ منطقه معدنی، ششمین ذخایر روی، هفتمین ذخایر مس، نهمین ذخایر سنگ‌آهن و پنجمین ذخایر بزرگ گچ و باریت جهان را به خود اختصاص داده است. همچنین دارای ۳ درصد از کل ذخایر سرب و روی جهان و ذخایر عظیم زغال‌سنگ هستیم. سایر محصولات معدنی مانند کرومیت و منگنز هم در مناطق مختلف ایران یافت می‌شود. با این وجود در حوزه فعالیت در معادن کشور، غالبا معدنکاران با چالش‌هایی جدی‌ مواجه هستند. ایران از نظر سطح ذخایر معدنی در ردیف ۱۰ کشور برتر است، اما از نظر بهره‌برداری زیر‌۲۰ کشور جای گرفته است‌. نبود زیرساخت‌های کافی، نبود اکتشافات عمیق و کمبود سرمایه‌گذاری، سیاست‌های یک‌شبه و تصمیمات ناگهانی، عدم دسترسی به منابع مالی و خارجی از جمله موانع است؛ روندی که بر روند فعالیت این حوزه اثر گذاشته است. این در حالی است که بخش معدن یکی از صنایعی است که قابل برنامه‌ریزی منسجم برای کشور است و گفته می‌شود اگر به معادن توجه شود شاید بتوان معدن را به جای نفت جایگزین کرد.
هوشنگ ادهمی کارشناس معدن با بیان اینکه معادن یکی از صنایعی است که قابل برنامه‌ریزی بسیار منسجم و قابل توسعه برای کشور است، افزود: ایران از نظر سطح ذخایر معدنی در ردیف ۱۰ کشور برتر است، اما از نظر بهره‌برداری زیر ۲۰ کشور است؛ یعنی معادن بسیار خوبی داریم، اما از باب بهره‌برداری اصلا هنوز موفق نشده و نتوانسته بهره‌برداری شود. شاید اگر به معادن توجه شود بتوان معدن را به جای نفت جایگزین کرد.
ادهمی عنوان کرد: می‌شود معدن را به جای نفت ایران مطرح کرد که از قضا خطرات زیست‌محیطی‌اش از نفت کمتر است و توسعه اقتصادی که با خود می‌آورد از نفت بیشتر دارد.
امکانات و ماشین‌آلات محدود
این کارشناس معدن در پاسخ به این سوال که اگر بخش معدن کشور چنین پتانسیلی دارد چه چیز مانع عملیاتی شدن آن است، گفت: امکانات و ماشین‌آلات بسیار محدود است. مثلا الان در سطح جهانی برای اکتشاف نقشه‌کشی و غیره از پهپاد استفاده می‌کنند و آنالیزهای تا عمق مشخصی را می‌دهد، اما این امکانات در اختیار چه تعداد از معدنکاران ماست؟ از نظر ماشین‌آلات وضعیت نیز همین‌طور است، مثل بیل مکانیکی، بولدروز یا دامتراک‌هایی که در معادن بزرگ استفاده می‌کنند چه تعداد از این ماشین‌آلات در کشور وجود دارد؟ اگر هست امکان تعمیر و نگهداری و ورود قطعه و غیره چقدر مهیاست؟ به هر حال تحریم همه جا هست و نمی‌توان انکار کرد.
ادهمی خاطرنشان کرد: دولت در مقطعی اعلام کرد معدنکاران می‌توانند ماشین‌آلات وارد کنند، اما در این مسیر هم موفق نبودیم، چون مسیری که مسوولان برای ما گذاشته بودند هموار نبود و به اصطلاح از چاله به چاه افتادن بود. به عبارت دیگر اعلام کردند صادر‌کنندگان محصولات معدنی می‌توانند در عوض ماشین‌آلات وارد کنند که به قدری فرآیند پیچیده بود که ترسیدیم وارد آن شویم و این نیز خود یک عامل بازدارنده است.
وی با انتقاد از روندی که در این حوزه در سال‌های اخیر پیش گرفته شده است‌، گفت: سوال این است که دولت برای توسعه بخش معدن چه برنامه‌ای دارد؟ یعنی در حالی که ما معتقدیم معدن می‌تواند بهتر از نفت برای اقتصاد ایران عمل کند باید بدانیم دولت چه برنامه‌ای برای توسعه بخش معدن دارد؟
این کارشناس و فعال بخش معادن کشور در ادامه خاطرنشان کرد: تا جایی که بنده می‌دانم سهام معادن بزرگ جابه‌جا شده و دست یکسری ارگان‌ها قرار گرفته است. در معادن کوچک هم شرایط سخت‌تر است؛ یعنی سخت است بتوان پهنه آزاد پیدا و اکتشاف کرد، لذا دولت باید پهنه‌هایی که گرفته‌اند و چند سال است کار نکرده‌اند را باطل کند و اجازه بدهد افراد علاقه‌مند بروند اکتشاف را در این چارچوب‌هایی که دولت اجازه می‌دهد انجام بدهند، اما می‌بینیم که اکثر اینها هم بلوکه شده و پهنه زیاد دیگر نمانده است.
معدن و محیط‌زیست
ادهمی ادامه داد: معدن جزو صنایعی است که کمتر به محیط‌زیست آسیب می‌زند، چون کاملا در یک چارچوب استانداردی که نقشه آن و محل باطله‌برداری آن از قبل تعیین می‌شود، انجام می‌شود. حتی در روش‌های جدیدی که برای معادن ایجاد شده به خصوص در معادن سنگ کشور دیگر از انفجار استفاده نمی‌شود. ضمن اینکه بسیاری از معادن به صورت روباز استفاده می‌شود و با بیل مکانیکی و قلم و چکشی که روی بیل سوار است برداشت می‌شود و لذا آلودگی محیط‌زیست کمترین میزان است.
وی خاطرنشان کرد: در هر صورت باید بپذیریم که استفاه از تجهیزات نوین‌تر کمترین آسیب را به محیط‌زیست وارد می‌کند؛ یعنی کنترل محیط‌زیست در بخش معدن آسان‌تر است. به لحاظ اینکه علمی‌تر با رویه برخورد می‌شود و مثل سابق نیست که هر کس یک گوشه یک دالان برای خود داشته باشد. به عبارت دیگر الان اداره صنایع قبل از اقدامی پروانه بهره‌برداری و اکتشاف می‌دهد و نظارت مستمر دارد حتی به نوع خاکی که از معدن حمل می‌شود بارنامه می‌دهد و مسیرهای حمل آن کنترل می‌شود.
اکتشاف با عقب‌افتادگی‌ روبه‌رو است
عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس با بیان اینکه دولت‌ها نسبت به تامین ماشین‌آلات معدنی نیز بی‌توجه بودند و اقدام خاصی انجام ندادند، گفت: در صورتی که ماشین‌آلات معدنی موردنیاز وارد نشود، ممکن است علاوه بر اینکه نتوانیم از ظرفیت معادن استفاده کنیم، برخی معادن نیز به تعطیلی کشیده شوند.
فرهاد طهماسبی با اشاره به اینکه برای استفاده از ظرفیت معادن باید ماشین‌آلات معدنی مناسب و به‌روز تامین شود، گفت: ایران از نظر دارا بودن مواد معدنی بسیار غنی است، اما متاسفانه نسبت به این ظرفیت به دلایلی مانند نبود ماشین‌آلات معدنی به‌روز یا بی‌توجهی به اکتشاف و… غفلت شده است.
نماینده مردم نی‌ریز، استهبان و بختگان در مجلس شورای اسلامی ادامه داد: در حال حاضر کشور در حوزه اکتشاف با عقب‌افتادگی‌هایی روبه‌رو است و متاسفانه دولت‌ها طی سال‌های اخیر در این زمینه برنامه‌ریزی دقیقی انجام ندادند.
این نماینده مردم در مجلس یازدهم با بیان اینکه دولت‌ها نسبت به تامین ماشین‌آلات معدنی نیز بی‌توجه بودند و اقدام خاصی انجام ندادند و از واردات نیز به بهانه حمایت از تولید داخل جلوگیری به عمل آمده است، به گلایه‌مندی معدنکاران در راستای نبود ماشین‌آلات مناسب
اشاره کرد.
عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس با بیان اینکه هرچند تولیدکنندگان داخلی ادعا می‌کنند که می‌توانند نیاز داخل را تامین کنند، اما باید گلایه معدنکاران مبنی بر کمبود این ماشین‌آلات نیز مورد بررسی قرار گیرد، گفت: در صورتی که ماشین‌آلات معدنی مورد نیاز وارد نشود، ممکن است علاوه بر اینکه نتوانیم از ظرفیت معادن استفاده کنیم، برخی معادن نیز به تعطیلی کشیده شوند.