کورسوی امید برای تجدیدپذیرها

گروه انرژی- ۱۵ هزار مگاوات برق، رقمی است که دولت از طریق انرژی‌های تجدیدپذیر پیش‌بینی کرده است؛ حجمی که اگرچه می‌تواند ناترازی برق را به‌خصوص در پیک مصرف جبران کند، اما بنابه گفته فعالان این بخش، مادامی که جذابیت‌هایی برای جذب سرمایه‌گذاری وجود نداشته باشد، این میزان تولید دست‌نیافتنی است.
ناترازی برق یکی از چالش‌های مهم اقتصاد ایران طی سال‌های اخیر بوده است. به دنبال افزایش مصرف برق و جاماندن تولید از مصرف، ناترازی باعث قطع برق صنایع در دو تابستان گذشته شد. دولت سیزدهم با عنایت به این موضوع برای حل این مشکل، دو طرح را در دستور کار قرار داده است؛ مدیریت مصرف برق و دیگری افزایش تولید با توجه به انرژی‌های تجدیدپذیر.
در این رابطه شورای‌عالی انرژی مصوبه‌ای را به تصویب رسانده که برمبنای آن مقرر شده که ۱۵ هزارمگاوات برق از طریق انرژی‌های تجدیدپذیر وارد چرخه مصرف کشور شود. همزمان با راه‌اندازی تابلوی سبز بورس، امکان فروش برق مازاد شرکت‌هایی که اقدام به تولید برق- چه از طریق تجدیدپذیرها یا نیروگاه‌ها- می‌کنند، فراهم شده است.
تا اینجای کار، به نظر طرح‌ها بی‌نقص است و می‌توان امیدوار بود که به‌زودی این میزان برق مورد پیش‌بینی ناترازی را که جبران می‌کند، بلکه برق اضافه هم داریم. تولیدکننده‌ها می‌گویند، اولا دولت بدهی‌های خود به نیروگاه‌ها را که حالا رقم آن از ۱۰۰ هزار میلیاردتومان گذشته، را نپرداخته و از طرف دیگر قیمت‌های خرید برق از سوی دولت آنقدر پایین است که کفاف هزینه‌ها را نمی‌دهند. مهم‌تر آنکه دولت اگر امکان صادرات برق را برای تولیدکنندگان فراهم کند، می‌توان امیدوار بود که این طرح به سرانجام خوبی برسد.
بدهی‌های روی زمین مانده
عرفان افاضلی دبیرکل فدراسیون صنعت نفت درباره مصوبه شورای‌عالی انرژی برای تولید ۱۵ هزار مگاوات برق از محل انرژی‌های تجدیدپذیر گفته است: البته این مصوبه را باید به فال‌نیک گرفت، اما باید در نظر داشت مادامی که به تجدیدپذیرها اجازه صادرات برق داده نشود، جذابیتی برای سرمایه‌گذاری در این بخش ایجاد نخواهد شد و سرمایه‌گذاران برای سرمایه‌گذاری پیشقدم نمی‌شوند. میزان برق تولیدشده از نیروگاه‌های تجدید‌پذیر طی سال‌های گذشته رقمی در حدود ۱۲۰۰ مگاوات بوده که البته بخشی از این تولید متعلق به نیروگاه‌های خورشیدی است و تولید برق از نیروگاه‌های‌ بادی در جایگاه دوم قرار دارد.
این کارشناس انرژی با تاکید بر اینکه مصوبات به‌خودی‌خود نمی‌توانند تشویق‌کننده سرمایه‌گذاران در این بخش باشند، تصریح کرد: با تصمیمی که امسال گرفته شد و برمبنای آن عرضه برق مازاد در تابلوی سبز بورس اتفاق افتاد، مکانیسم عرضه‌وتقاضا در این بخش ایجاد شد، اما پایداری این موضوع نیازمند آن است که مطالبات تولیدکنندگان برق به موقع پرداخت شود.
به گفته وی، عرضه برق نیروگاه‌های انرژی تجدید‌پذیر در تابلوی سبز بورس علی‌رغم جذابیت و شفافیتی که ایجاد کرده و باعث شده مکانیسم عرضه‌وتقاضا برقرار شود، به دلیل عدم واریز و تحقق درآمد برای نیروگاه‌های تجدید‌پذیر صنایع و سرمایه‌گذاران انرژی تجدید‌پذیر در این حوزه متضرر شده‌اند.
افاضلی هم مثل سایر تولیدکننده‌ها پیشنهاد می‌دهد که اگر دولت محور صادرات برق را برای تولیدکنندگانی که قصد سرمایه‌گذاری در تجدیدپذیرها را دارند، فراهم کند، می‌توان امیدوار بود که ناترازی‌ها به زودی برطرف خواهد شد. او در این رابطه می‌گوید: از آنجا که بخش خصوصی در این رابطه اعلام آمادگی کرده است، دولت می‌تواند با عمل به وعده‌های خود، مثل امکان صادرات برق برای این نیروگاه‌ها و همچنین ضمانت‌های لازم برای بازگشت سرمایه در این حوزه باعث تشویق سرمایه‌گذاران در این حوزه شود.
خروج دولت از تصدی‌گری و نرخ‌گذاری
حمیدرضا صالحی رییس فدراسیون انرژی و صنایع وابسته ایران هم به ایلنا گفته است: یکی از اقدامات مهم ابلاغ آیین‌نامه صادرات تجدیدپذیرها بوده است که موجب تشویق سرمایه‌گذاران می‌شود و هم اینکه می‌توانند برق را صادر کنند، زیرا کسری سنواتی در زمینه تولید برق، ناترازی و میزان مصرف کشور سال‌به‌سال افزایش پیدا می‌کند، چون در بحث تولید عقب هستیم و رشد مصرف نیز ادامه دارد و دلیل این ناترازی آن است که سال‌ها به اندازه کافی سرمایه‌گذاری انجام نشده است. اکنون باتوجه به حدود ۱۴ هزار مگاوات ناترازی که ممکن است در سال آینده به ۱۶ هزار مگاوات نیز برسد، هدفگذاری شده که ۳۰ هزار مگاوات به تولید اضافه شود که از این میزان ۱۰ هزار مگاوات از سوی دولت، ۱۰ هزار مگاوات صنایع و ۱۰ هزار مگاوات نیز از مسیر تجدیدپذیرها اضافه خواهد شد.
وی افزود: هدفگذاری وزارت نیرو در بخش تجدیدپذیر این است که حداقل ۴۵۰۰ مگاوات را در مناقصه اخیری که برگزار شد، ۵ شرکت را تا پیک سال آینده وارد مدار کنند و این در حالی است که همه می‌دانیم به تولید رسیدن نیروگاه خورشیدی طی مدت ۷ ماه کار ساده‌ای نیست، زیرا زیرساخت لازم به اندازه کافی وجود ندارد و تجهیزات داخلی کفاف نمی‌دهد و نیاز به تدارکات بزرگ و مدیریت شده دارد.
رییس فدراسیون انرژی و صنایع وابسته ایران در ادامه گفت: در بخش صنایع بخشی از نیروگاه‌ها مثل فولاد مبارکه وارد مدار شده و تعدادی از جمله گل‌گهر وارد مدار می‌شود، اما موضوع ساخت نیروگاه توسط صنایع این است که شاید سرمایه‌گذاری در این حوزه برای صنعت توجیه‌پذیر نباشد و خواهان این باشند که در خرید برق سرمایه‌گذاری کنند، زیرا امروز صنایع علاقه‌مند سرمایه خود را در خط تولید فولاد و صنایع مربوطه ببرند و به جای صرفه سرمایه و زمان برای احداث نیروگاه، برق را بخرند، لذا باید سرمایه‌گذارانی ورود کنند که برق را به صنایع بفروشند و با اعتبار اینکه برق‌شان از سوی صنایع خریداری می‌شود نسبت به فروش ارزی برق به بخش صنعت اقدام کنند و این پشتوانه‌ای خواهد شد که مراحل فاینانس پروژه از طریق منابع آزاد در داخل و خارج از کشور یا صندوق توسعه ملی تحقق پیدا کند. این راهی است که بهتر می‌تواند ما را به سرانجام برساند تا اینکه صنایع نیروگاه‌ساز شوند، صنایع اداره نیروگاه را برای آینده خودشان در نظر نگرفته بودند و در ماموریت آنها نیست، آنها نیاز به برق مطمئن دارند و باید تامین شود، اما با مدل سرمایه‌گذاری بخش خصوصی نیروگاه‌ساز کسری و ناترازی جبران می‌شود.
صالحی می‌گوید: بخش مربوط به پروژه‌های وزارت نیرو در حوزه ساخت نیروگاه تمرکز روی نیروگاه‌های گازی و افزایش راندمان نیروگاه‌هاست. بر این اساس نیروگاه‌هایی با راندمان پایین باید سیکل ترکیبی شوند و از روش‌های اجاره به شرط تملیک استفاده خواهد شد، یا اینکه خود دولت منابعی از فروش نفت را وارد کند یا بتواند فاینانسور خارجی جذب و به نیروگاه بخش بخار اضافه کند. در حال حاضر ۷۴۰۰ مگاوات نیروگاه گازی داریم که باید تبدیل به سیکل ترکیبی‌شده و راندمان‌شان بالا برود؛ این بخش نیازمند رویکرد جدید است.
او اضافه می‌کند: یعنی اجازه دهیم دولت از تصدی‌گری و تعیین قیمت‌گذاری در بخش انرژی و صنایع طی مراحلی خروج تدریجی داشته باشد و اجازه دهد صاحبان نیروگاه‌، سرمایه‌گذاران و بخش خصوصی که ۶۰ درصد تولید را در اختیار دارند با صنایع قرارداد بلندمدت امضا کنند و از محل درآمدی که ایجاد می‌شود نیروگاه‌های گازی را به بخار تبدیل کرده و پروژه‌های نیمه‌تمام را تکمیل کنند. اکنون درآمدهایی که جذب می‌شود صرف توسعه صنعت برق نمی‌شود، اما اگر اجازه دهیم سرمایه‌گذاران و صاحبان نیروگاه‌ها مستقیما با صنایع قرارداد امضا کرده و حق ترانزیت را هم به دولت بپردازند، دولت در این بین ذی‌نفع خواهد بود و با این درآمد نیروگاه‌های نیمه‌تمام را تکمیل و نیروگاه جدید احداث و بخش کمبود برق ناترازی را برطرف کند.
به گفته وی، یکی از اقدامات مهم ابلاغ آیین‌نامه صادرات تجدیدپذیرها بوده است که موجب تشویق سرمایه‌گذاران می‌شود و هم اینکه می‌توانند برق را صادر کنند و با سرمایه‌گذاری پروژه‌ها را به سرانجام برسانند. اکنون وزارت نیرو ۱۲۰۰ مگاوات صادرات دارد که ۲۰۰ تا ۳۰۰ مگاوات را از مسیر بورس انرژی و تجدیدپذیر می‌توان صادر کرد و در نهایت به ۱۰۰۰ مگاوات پیش‌بینی‌شده برسیم. البته ممکن است برخی ملاحظات داشته باشد که باید بررسی و رفع شده تا پروژه عملیاتی شود.