کج‌فهمی‌های ارزی

یکی از بزرگ‌ترین کج‌فهمی‌های ارزی در ایران که پیشینه درازی دارد و در دوره رژیم پیشین نیز خودنمایی می‌کرد این بود و هست که مدیران سیاسی و دولت و دیگر نهادهای قدرت باور ندارند دلار یا یورو نیز در قیمت خود یک کالا به حساب می‌آیند. به این ترتیب این ناباوری تاریخی راه را باز کرده که همیشه بازار این کالا با آشفتگی و سرسام روبه‌رو باشد و سرچشمه بزرگ رانت و فساد در میان ایرانیان شود. پیش از ادامه دیگر کج‌فهمی‌های ارزی در همین‌باره یادآور می‌شویم که اگر دلار یک کالا نیست چرا بانک مرکزی برای فروش آن در بازارهای خودساخته قیمت دستوری تعیین می‌کند. همچنین اگر دلار یک کالا نیست چرا بانک مرکزی برای خرید آن از صادرکنندگان قیمت تعیین می‌کند. همین که برای یک کالا ۷ نرخ وجود دارد نشان می‌دهد ارزهای معتبر کالا به حساب می‌آیند، بنابراین بازار دارند و بازار از قانون طلایی عرضه و تقاضا فرمان می‌گیرد نه از روسای دولت یا روسای بانک مرکزی.
کج‌فهمی دیگر این است که دولت‌ها و بانک‌های مرکزی تصور می‌کنند چون درجه انحصار‌گری بالایی در بازار ارز دارند و بنا بر قول مدیران بانک مرکزی ۸۰ درصد عرضه دلار و دیگر ارزها در اختیارشان است می‌توانند به شکل کامل اعمال قدرت کرده و قیمت اصلی را تعیین کنند. این فهم نادرست نیز سال‌های طولانی است که در ایران و دیگر کشورهای مشابه شکست خورده است. درست است که بانک مرکزی انحصارگر بزرگ طرف عرضه بازار ارز است، اما یادش می‌رود که تقاضای اصلی ارز را نیز در انحصار دارد. همین ۲۰ درصد تقاضایی که در بازار ارز از دست انحصارگر خارج است کار خود را پیش می‌برد و بازار دلخواه دولت را ناجور می‌کند. یادمان باشد که بازار ارز ربای نیرومندی دارد و پول، خودرو، طلا و سکه نیز در بازارهای خارج از کشور رقبای انحصارشکن هستند. کج‌فهمی دیگر این است که هرچند‌گاه یک بار در دولت‌های گوناگون تکرار می‌شود «با اقدامات بازارساز و افزایش عرضه ارز در بازار، خریداری برای ارزهای اصلی وجود ندارد. نگاهی به آمار معاملات و ارزهای عرضه‌شده در نیما نشان می‌دهد که با وجود حجم سنگین عرضه، خریداری در بازار وجود ندارد.» باید در همین‌باره یادآور شد خریداران اصلی که بازیگران ارز هستند چشم‌انتظار ارزپاشی بیشتر بانک مرکزی هستند و می‌خواهند از استیصال سیاسی دولت برای مهار نرخ ارز بیشترین استفاده را ببرند. آنها در این روزهای تازه‌سپری‌شده دلارهای خود را به بالاترین قیمت فروخته‌اند و حالا چشمشان به بانک مرکزی است که دلار به بازار با قیمت زیر بازار آزاد عرضه کند تا خرید شروع شود و توانایی آتی بانک مرکزی کاهش یابد. دولت و بانک مرکزی هوشمندی بازیگران ارز را دست‌کم گرفته‌اند یا اینکه دلار ارزان را به نهادهایی می‌دهند که می‌خواهند. کج‌فهمی دیگر این است که نبود تقاضا همه‌جانبه بررسی نمی‌شود و از یاد‌ها می‌رود. به فرض اینکه دلار عرضه می‌شود، اما خریدار ندارد به رکود بزرگ آتی منجر می‌شود.