چاره ‌کار فارغ‌التحصیلان بیکار

گروه صنعت- عموما در سطح دنیا نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان دانشگاهی از سایر افراد جامعه کمتر است، اما متاسفانه این امر در ایران وضعیتی کاملا عکس وضعیت جهانی دارد، کارشناسان بازار کار یکی از دلایل این مساله را عدم مهارت لازم برای ورود به بازار کار عنوان می‌کنند.
مهارت کلمه‌ای است که شاید این روزها زیاد به گوش خورده باشد. اما همین کلمه به ظاهر ساده در حال حاضر رمز ورود به بازار کار و جلوگیری از بیکاری است.
اکنون در جامعه با سیلی از جمعیت فارغ‌التحصیل بیکار روبه‌رو هستیم که طبق گزارش‌های به دست‌آمده یکی از دلایل بیکاری آنها نداشتن مهارت لازم و مورد نیاز بازار کار است.
در این بین به اعتقاد کارشناسان توجه به کسب مهارت‌های شغلی مورد نیاز بازار کار باعث می‌شود تا نرخ بیکاری در فارغ‌التحصیلان کاهش یابد، زیرا مهارت‌آموزی می‌تواند زمینه آشنایی با محیط کسب‌و‌کار را فراهم و آینده شغلی فارغ‌التحصیلان را تضمین کند.
یکی از علل بیکاری نداشتن آموزش است و ۵۰درصد بیکاری با ارائه آموزش‌های مهارتی حل می‌شود. آموزش‌های فنی و حرفه‌ای در تامین نیروی انسانی ماهر و کارآمد اثرگذار است و هدف از این آموزش‌ها، افزایش توانایی‌های دانشی و مهارتی افراد برای انجام مطلوب‌تر وظایف شغلی است.
مقام معظم رهبری همواره مسوولان را به اهمیت دادن به موضوع حیاتی مهارت‌افزایی در کارگران توصیه کردند و فرمودند نظام آموزشی کشور باید هرچه بیشتر به حالت عملی و کاربردی نزدیک شود و در بخش تولید مهارت کارگران به گونه‌ای افزایش یابد که با ابتکار و سلیقه خوب، ارزش کار و محصول در چشم مشتریان بالاتر برود.
مجتبی نوروزی معاون آموزش سازمان فنی و حرفه‌ای کشور یکی از چالش‌های بزرگ کشور را عدم مهارت کافی افراد در حوزه‌های صنعت، خدمات و کشاورزی جهت ورود به بازار کار دانست و افزود: علی‌رغم آمار بالای بیکاری، ما با کمبود نیروی کار ماهر مواجه هستیم که در حوزه‌های صنعت، مشهودتر و ملموس‌تر است.
معاون آموزش سازمان فنی و حرفه‌ای اعلام کرد: تدوین استاندارد آموزش مهارت از اقدامات زیربنایی و نخستین حلقه از فرآیند آموزش در سازمان است که این مهم با کمک کارگروه‌هایی متشکل از اتحادیه‌ها، اصناف، صاحبان مشاغل و مربیان انجام می‌شود و تاکنون بیش از ۵۴۰۰ استاندارد آموزشی در چهار شاخه صنعت، خدمات، فرهنگ و هنر و کشاورزی تدوین شده است.
وی افزود: سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور تاکنون حدود ۶۵۸ مرکز دولتی و بیش از ۲۰هزار آموزشگاه‌ فنی‌ و حرفه‌ای ‌آزاد فعال دارد.
نوروزی با اشاره به اینکه مدرک‌گرایی مشکل بزرگ کشور است، گفت: باید این مساله، جای خود را به مهارت‌آموزی و آموزش و یادگیری مهارت دهد. این سازمان در حوزه آموزش ۴۰درصد در بخش دولتی و ۶۰درصد در بخش خصوصی را به خود اختصاص داده ‌است.
وی افزود: بیشترین درصد اشتغال مختص آموزش در محیط واقعی کار است و درصد قابل‌توجهی از مهارت‌آموزانی که در محیط واقعی کار آموزش را فراگرفته‌اند، پس از فراگیری مهارت، صاحب شغل و جذب بازار کار شده‌اند.
نوروزی گفت: بخشی از آموزش‌های این سازمان در حوزه‌ تفاهمنامه با دستگاه‌ها و ارگان‌های مختلف است که در واقع برنامه‌ریزی و اجرای طرح آموزشی در مراکز کارآموزی جوارکارگاهی و بین‌کارگاهی را شامل می‌شود.
وضعیت مهارت‌آموزی دانشجویان
گزارش‌های سازمان فنی و حرفه‌ای حکایت از این دارد که ۴۰ درصد از مراجعه‌کنندگان برای کسب مهارت را فارغ‌التحصیلان دانشگاهی تشکیل می‌دهند.
متاسفانه آموزش‌های عالی به قدری کفایت نمی‌کند که فرد بعد از پایان تحصیلات دانشگاهی بتواند مشغول بازار شود. در کنار هزاران دلیل برای پیدا نکردن شغل فارغ‌التحصیلان، عدم مهارت کافی مساله مهمی است که باید به آن توجه شود.
گزارش‌های سازمان فنی و حرفه‌ای حاکی از این است که در شش ماهه نخست امسال، ۲۲هزار و ۸۵۶نفر از دانشجویان، دوره‌های آموزش مهارتی را گذراندند که ۱۳هزار و ۶۴۲نفر از آنها مرد و ۹۲۱۴نفر زن هستند. ۶۰درصد دانشجویان مهارت‌آموز را مردان و ۴۰درصد را زنان تشکیل می‌دهند.
طی این مدت طرح کارآموزی و کارورزی دانشجویان برای بیش از ۱۴۴۰نفر به اجرا درآمده است که سهم دانشگاه‌های آزاد اسلامی ۳۶درصد،‌ دانشگاه‌های دولتی ۲۵درصد، دانشگاه‌های غیرانتفاعی ۱۶درصد، دانشگاه‌های فنی و حرفه‌ای ۸درصد، دانشگاه‌های پیام نور ۸درصد، دانشگاه‌های علمی-‌کاربردی ۷درصد و دانشگاه‌های فرهنگیان ۴ درصد بوده است.
دانشگاه نسل چهارم چیست؟
امروز شاهد هستیم که دانشگاه‌های نسل چهارم بر اساس سفارش کارفرماها به تربیت نیروی انسانی می‌پردازند. در حال حاضر یکی از گلایه‌های تولیدکنندگان در ایران به ویژه در بخش صنایع این است که کارگران و تحصیلکرده‌های حوزه مهندسی و دانشگاهی برای مشغول شدن در خط تولید نیاز به آموزش چندماهه دارند. آنها معتقدند آموزش‌های دانشگاهی بیشتر تئوری بوده و فارغ‌التحصیلان مهارت لازم را در فعالیت عملی به دست نمی‌آورند. هزینه‌کردهای چندباره از دوره آموزش‌های رسمی دانشگاهی تا خصوصی، زمان و سرمایه را هرز می‌برد بنابراین سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در این‌ باره با وزارت علوم، تحقیقات و فناوری پیشنهادی برای اصلاح سرفصل‌ها و کمک به آموزش در دانشگاه دارد؟
دانشگاه نسل چهارم دانشگاهی است که در جست‌وجوی دستیابی به هدف‌های آموزشی، پژوهشی و کارآفرینانه با عنایت به مسوولیت اجتماعی و منطقه‌ای فعالیت دارد. این تعریف جدید با اهداف توسعه پایدار و همچنین رابطه صنعت و دانشگاه هم‌راستا است. در واقع دانشگاه نسل چهارم در پاسخ به تنش‌های محیطی که مولفه بارز عصر کنونی است، پدیدار شده و در سیر تکاملی نسل‌های دانشگاه‌ها ظهور کرده است. در پارادایم جدید برای رشد، دانشگاه‌ها به عنوان سهامداران اصلی محسوب می‌شوند که قادر به ایجاد تحول اجتماعی بوده و جایگاه آنها این امکان را می‌دهد تا رهبران آینده را آماده و دانشی تولید کنند که زیربنای رشد اقتصادی پایدار و صنایع پایدار است. عنصر کلیدی در دانشگاه‌های نسل چهارم نقش‌آفرینی در حوزه اجتماعی و توسعه پایدار اقتصادی است. جوامع امروزی به طور فزاینده به سمت جوامع دانش‌بنیان حرکت می‌کنند، به این ترتیب نقش دانشگاه‌ها در مسائل اجتماعی، به ویژه مسائل منطقه‌ای و محلی، برجسته‌تر شده است. دانشگاه‌ها با این رشد و توسعه جوامع از موسسات فرعی به موسسات اصلی تبدیل شده و نقش موتور نوآوری دارند.
دانشگاه‌های مدرن باید بتوانند ضمن تکامل منطقه‌ای، در رقابت جهانی حضور داشته باشند و به‌طور فزاینده نقش خود را در هماهنگی نقش‌آفرینان دولتی و خصوصی در فعالیت‌های نوآوری و توسعه استراتژی‌های منطقه‌ای جهت ایجاد یک چارچوب سازمانی ایفای نقش کنند. بی‌توجهی دانشگاه‌ها به مسوولیت اجتماعی در هر یک از ابعاد آن نتایج مخربی به همراه دارد. هنگامی که دانشگاه‌ها وارد نسل چهارم می‌شوند، دانشگاه دیگر نمی‌تواند یک مجموعه صرفا علمی باشد و باید صنعت در کنار دانشگاه قرار بگیرد. بر اساس اهداف پایداری و توسعه پایدار باید ملاحظات اجتماعی نیز در دستور کار دانشگاه‌ها قرار گیرد و در این راستا کوشا باشند. در این مرحله تمام تلاش این است که دانشگاه در بخش مسوولیت اجتماعی انجام وظیفه کند.
نکته مهم آنکه نسل چهارم دانشگاه در جهان در حال فعالیت بوده و حرکت به سوی تحولات بنیادی است. در این شیوه هر بخش نیازمندی‌های خود را در حوزه نیروی کار اعلام می‌کنند و نیروها مطابق با این نیازمندی آموزش می‌بینند و در دانشگاه‌ها تربیت می‌شوند. چرا در ایران از این ظرفیت استفاده نمی‌شود؟
محمود کریمی‌بیرانوند معاون اشتغال وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در این باره اظهار کرد: برخی از سازمان‌ها فعالیت در این حوزه را آغاز کرده‌اند. پیشنهاد بسته اجرایی که رییس‌جمهوری به معاونت علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ابلاغ کرد که با همکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و سایر نهادها برای بیکاران فارغ‌التحصیل مقطع ارشد و دکتری داشته باشد، مسائل مورد نظر دیده شده است. به عنوان مثال در جلسه نخست کمیته علمی که با حضور وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی بود تمام این مسائل مطرح شد و جزو برنامه‌های اصلی معاون اشتغال وزارتخانه است.
وی اعلام کرد: در بسیاری از استان‌ها این موضوع عملیاتی شده و دانشگاه علمی کاربری هم بر همین مبنا نیرو تربیت می‌کنند. همچنین تشکیل مراکز جوارکارگاهی درون دانشگاه‌ها، مهارت را پیوست دانش می‌کنند. تمام این مسائل اقدامات متعددی است که در جهت کم کردن گپ بین نیازمندی بازار کار و آموزش‌های مراکز رسمی در حال پیگیری و انجام است.
گفتنی است نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان در بین زنان و مردان طی دو سال اخیر روند کاهشی داشته است؛ به طوری که نرخ بیکاری جوانان از ۶/۱۹ درصد در سال ۱۳۹۷ به ۹/۱۶ درصد در سال ۱۴۰۱ رسیده است. نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان در سال ۱۳۹۷ یعنی پیش از پاندمی کرونا ۳/۱۸ درصد بوده که سال ۱۴۰۱ به ۹/۱۲ درصد برای زنان و مردان رسید.
نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان در جامعه زنان نیز از ۲/۲۸ درصد در سال ۱۳۹۷ به ۲۲ درصد کاهش یافته و این آمار در بین فارغ‌التحصیلان مرد از ۱/۱۳ به ۹ درصد رسیده است.