پروژه‌های معدنی گران تمام می‌شوند

منیر حضوری- ایران مزیت بالایی در تولید فولاد با ارزش‌افزوده دارد، اما این مهم با حل موانع می‌تواند حاصل شود و در شرایط فعلی میسر نخواهد شد. در واقع گفته می‌شود که تولید فولاد با ارزش‌افزوده بالا علی‌رغم اینکه نیازمند نیروهای فنی است به موضوعات دیگری برای ارزان اجرا شدن پروژه‌ها از جمله حمایت دولت، تامین ماشین‌آلات، دسترسی به انرژی و… نیازمند است. این در حالی است که به طور روزافزون هزینه تولید در کشور افزایشی است و این مهم باعث شده که پروژه‌های معدنی گران‌تر از حد معمول تمام شوند.
متاسفانه در شرایط فعلی به دلیل فشار چندجانبه تحریم‌ها و تصمیمات غیرکارشناسی دولت، اکثر پروژه‌های توسعه‌ای بخش معدن یا متوقف شده‌اند یا با سرعت کمتری پیش رفته‌اند. با توجه به اینکه وقتی پروژه‌ای از زمان خود خارج شود، هزینه‌های آن نیز چندین برابر می‌شود می‌توان گفت که هزینه‌ها برای فعالان فولادی فزونی یافته و به دلیل طولانی شدن، جبرانش به سختی میسر است. مسائل دیگری هم هستند که باعث شده‌اند هزینه پروژه‌های معدنی روزافزون باشد که از جمله می‌توان به نداشتن تجربه آنها در بازارهای جهانی، ضعف تامین مالی پایدار، فقدان امنیت سرمایه‌گذاری، ضعف تامین ماشین‌آلات و… اشاره کرد.
ضربه به تولید
در این خصوص دبیر سندیکای تولیدکنندگان لوله و پروفیل فولادی ایران با اشاره به زنجیره فولاد از ابتدا تا انتها به «جهان‌صنعت» گفت: در این رابطه می‌توان به اکتشاف، استخراج، عیار‌سازی کنسانتره، گندله، آهن اسفنجی، بخش احیا و ذوب، تولید شمش، بیلت و بلوم و در نهایت مقاطع نوردی شامل میلگرد، تیرآهن، نبشی و تولید ورق لوله و پروفیل و سایر مصنوعات فلزی اشاره کرد. در این بین مساله این است که ما بیشتر شاهد سرمایه‌گذاری در بخش خام هستیم. این در حالی است که در دنیا بیشترین ارزش‌افزوده را در صنایع تکمیلی و نوردی ایجاد می‌کنند.
انوش رحام با بیان اینکه در کشور ما هزینه مبادله افزایشی است و این مهم باعث می‌شود پروژه‌های معدنی گران‌تر تمام شوند، گفت: به طور مثال می‌شود به ورق گرم و سرد نوردی‌ها اشاره کرد که مشکلاتشان بیشتر به افزایش نرخ ارز، تورم و مواد اولیه داخل کشور برمی‌گردد.
او با اشاره به مشکلات داخلی اظهار کرد: متاسفانه روز‌به‌روز در داخل کشور شاهد افزایش هزینه‌ها برای معدنکاری هستیم‌. در این خصوص می‌توانم به مثالی که در آن تجربه شخصی داشتم اشاره کنم. در پروژه‌ای که اینجانب دنبال کردم شرکت پیمانکار برای داخلی‌سازی بین ۶ تا ۷ میلیون دلار قیمت تعیین کرد، اما در ادامه به دلیل بوروکراسی زائد و اینکه پروژه زمانبر بود امروز هزینه‌ها حدود ۲۰ میلیون دلار برآورد شده است!
بلای تحریم
دبیر سندیکای تولیدکنندگان لوله و پروفیل فولادی ایران درخصوص تحریم‌ها نیز گفت: این مهم باعث شده در بخش تجهیزات با ضعف روبه‌رو شویم. در این رابطه باید گفت با توجه به اینکه فولاد تحت تحریم بین‌المللی است، شرکت‌های بزرگ دنیا حاضر نیستند با نرخ معمول برای ایران پروژه‌ای را انجام دهند. علی‌رغم اینکه در کشور نیاز به سرمایه‌گذاری داریم، اما در ۵ سال گذشته با وجود فشارها اکثر پروژه‌های توسعه‌ای یا متوقف شده‌اند یا با سرعت کمتری پیشرفت داشته‌اند.
رحام تصریح کرد: مساله این است که وقتی پروژه‌ای از زمان خود خارج شود، باعث می‌شود هزینه‌ها چندین برابر شوند. بنابراین باید توجه کنیم که زمان و هزینه در پیشرفت پروژه‌های توسعه‌ای صنعت فولاد اهمیت خاصی دارد. در ادامه به این خاطر که بخش دولتی در پروژه‌ها سرمایه‌گذاری کرده در نتیجه ابتدای زنجیره چندان در زمان خود انجام نمی‌شود و با مشکلاتی روبه‌رو است.
هزینه‌های جانبی یک پروژه
دبیر سندیکای تولیدکنندگان لوله و پروفیل فولادی ایران در ادامه با اشاره به علل تعدیل‌های مختلف در پروژه‌های فولادی گفت: به دلیل اینکه بسیاری از شرکت‌ها تجربه زیادی در بازارهای جهانی و تخمین درستی از فرآیند پروژه ندارند، در نتیجه هزینه‌های مضاعف به پروژه تحمیل می‌شود. بحث دیگر این است که ما تامین مالی پایداری هم نداریم. در واقع منابع از پیش تامین‌شده نیستند؛ در نتیجه مجری ناچار است با حداقل منابع مالی پروژه را پیش ببرد و در نتیجه هزینه‌ها افزایشی می‌شوند. او با اشاره به اهمیت تامین انرژی نیز گفت: حجم سنگینی از یارانه انرژی و یارانه پنهان در کشور وجود دارد. به این ترتیب پروژه‌ها در فرآیند تولید اتکای زیادی به یارانه پنهان نیز دارند.
او در پاسخ به این سوال که در این بین نقش دولت به چه شکل است، خاطرنشان کرد: صنایع معدنی که در بخش فرآوری و استخراج اهمیت دارند به دلیل عدم استراتژی مدون صنعتی طی ۳۰ سال گذشته و فقدان امنیت جذابیت لازم برای سرمایه‌گذاری را ندارند.
رحام با اشاره به ضعف زیرساخت‌ها تصریح کرد: امروز شاهد کمبود شدید ماشین‌آلات معدنی در کشور هستیم. به طور مثال در صنایع مس مشکل تامین دامپتراک داریم، البته مساله کمبود ناوگان حمل‌و‌نقل ریلی نیز وجود دارد. متاسفانه در سالیان گذشته به دلیل سیاست خودکفایی، مانع ورود ماشین‌آلات به کشور شده‌ایم که این مساله باعث شده در بخش لجستیک با کمبود شدید تجهیزات و منابع و ناوگان روبه‌رو شویم. امروز اگر هم ماشین‌آلاتی در اختیار داریم بسیار قدیمی، فرسوده شده و تعدادشان کم است.
ناترازی‌ها در سرمایه‌گذاری
دبیر سندیکای تولیدکنندگان لوله و پروفیل فولادی ایران با اشاره به وجود ناترازی‌ها در سرمایه‌گذاری نیز گفت: با اینکه سرمایه‌گذاری در بخش فرآوری باید توازن داشته باشد، اما دچار ناترازی در این بخش هستیم. بخش دولتی به دلیل قوانین دست و پاگیر برای ورود تجهیزات باعث شده فعالان اقتصادی بخش معدن دو برابر ضرر کنند. این در حالی است که امروز در دنیا تمامی کشورها تجهیزات زیرساختی را نمی‌سازند، بلکه آنها را وارد می‌کنند، اما ما تاکید می‌کنیم که باید در داخل آن را تولید کنیم. البته در شرایط فعلی حتی نتوانسته‌ایم به ساخت تجهیزات برسیم و در حال مونتاژ آنها هستیم. بنابراین تحت عنوان خودکفایی سر خودمان را کلاه گذاشته‌ایم و تمام زیرساخت‌های کشور را که دچار فرسودگی شدید هستند، معطل کرده‌ایم.
رحام با بیان اینکه عمق فاجعه بسیار است، ادامه داد: متاسفانه هیچ نوع صحت‌سنجی‌‌ای در مورد ساخت تجهیزات نشده است. با اینکه بسیاری از سازندگان ادعای ساخت داخل دارند اما محصولشان تجاری‌سازی نشده است. به یاد دارم روزی یکی از مسوولان مطرح کرد که روی ریل می‌خوابم، اما اجازه نمی‌دهم ماشینی وارد کشور شود! امروز شاهدیم که فرصت‌ها از دست رفته و همچنان کمبود ماشین‌آلات داریم و حالا باید با چند برابر قیمت آنها را وارد کنیم. این در حالی است که اگر نگاه واقع‌بینانه و غیراحساسی بین مسوولان حاکم بود به طور قطع هزینه فرصت را از دست نداده و امروز در بخش حمل‌و‌نقل با کمبود ناوگان روبه‌رو نبودیم.
او تاکید کرد: با اینکه در صنایع بزرگ کیفیت ماشین‌آلات از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، اما مسوولان با نگاه کوته‌بینانه سرمایه‌گذار را ناچار می‌کنند که از تجهیزات با کیفیت پایین و هزینه بالا تحت عنوان حمایت از تولید داخل استفاده کند. این در حالی است که به دلیل مونتاژ برنده واقعی کشور چین است!
راه درمان نداریم
رحام درباره این پرسش که به باور شما آیا اینکه گفته می‌شود دولت برنامه‌ای برای صادرات فولاد ندارد درست است، تصریح کرد: متاسفانه در دولت بیماری‌ای وجود دارد که با اینکه از جنس تشخیص است، اما برایش درمان درستی وجود ندارد. وقتی اقتصاد کشور نیاز مبرم به ارز دارد، بنابراین اولویت‌های برنامه‌ریزی ما هم باید متناسب با همان نیازها باشد. در این رابطه همه می‌دانیم که امروز تامین ارز از محل صادرات اجتناب‌ناپذیر است. به این ترتیب صادرات نفتی و محصولات معدنی و فلزی یکی از پایه‌های تامین ارز بوده و اهمیت ویژه‌ای دارند. اینها در شرایطی هستند که هزینه تولید در کشور ما به شدت بالاست و صادرکننده با انواع مشکلات بانکی و عدم امکان استفاده از سوئیفت روبه‌رو است.
دبیر سندیکای تولیدکنندگان لوله و پروفیل فولادی ایران تاکید کرد: ما ناچار هستیم که در بازار جهانی با تکنولوژی ۵۰ سال قبل تجارت کنیم و در این بین این دولت است که مانع‌تراشی می‌کند. اگر هدف آنها صرفا درآمدزایی باشد، اما باز هم می‌بینیم در عمل روند به گونه‌ای دیگر است. به طور مثال در قانون بودجه بدون کمترین اولویت‌سنجی‌ای بحث عوارض را مطرح کردند. با وجود اینکه این عوارض به شکلی است که نشان دهد اولویت تامین نیاز داخل است، اما در این بین اولویت تامین ارز هم اهمیت ویژه‌ای دارد. در نتیجه باید این دو مورد در کنار هم مورد توجه قرار گیرند. این در حالی است که مسوولان تصمیماتی می‌گیرند که تبعات معتددی دارد و روند صادرات را هر چه بیشتر مختل می‌کنند. در نهایت صادر‌کننده انگیزه‌ای برای صادرات ندارد و از طرف دیگر کسی که اسم صادر‌کننده دارد و از کارت بازرگانی استفاده می‌کند کالا را جمع‌آوری و صادر می‌کند و ارزی را هم به کشور بر نمی‌گرداند!