الگوریتم‌های هوشمندسازی معادن

گروه معدن- معدنکاری دیجیتال با محوریت هوشمندسازی معادن در چندسال اخیر به طور جدی مورد توجه فعالان اقتصادی بخش معدن قرار گرفته است. کاهش برخی هزینه‌ها، کاهش حوادث معدنی، افزایش سرعت در معدنکاری و افزایش بهره‌وری از جمله مزیت‌های این مهم هستند؛ موضوعی که با دوری از معدنکاری سنتی می‌تواند به نقش‌آفرینی هرچه بهتر بخش معدن در اقتصاد کمک کند، اما از مزیت‌های دیگرش گسترش همکاری‌های بین‌المللی است. به این صورت که شرکت‌های معدنی که به سراغ معدنکاری هوشمند می‌روند، می‌توانند در بحث بین‌المللی وارد همکاری‌های جدید شوند. بنابراین نیاز است که معدنکاری سنتی در کشور پوست‌اندازی کند و به سمت معدنکاری دیجیتال پیش برویم. در این خصوص کارشناسان باور دارند که باید زیرساخت‌های لازم فراهم شود.
در واقع مانع‌تراشی‌های دولت مهم‌ترین عامل در این عرصه شناخته شده که باعث می‌شود نه‌تنها معدنکاری نوین بلکه معدنکاری سنتی هم با مشکل روبه‌رو شود و شفاف نباشد. در نتیجه انتظار می‌رود که فعالان معدنی با همکاری دولت به کاهش چالش‌ها در این عرصه کمک کنند و موجب حرکت هرچه سریع‌تر در این مسیر شوند.
در این خصوص بهرام شکوری رییس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی ایران تصریح کرد: امروز که درگیر واردات ماشین‌آلات معدنی هستیم در سوی دیگر دنیا ماشین‌آلات پیشرفته بدون راننده استفاده می‌شود. او با اشاره به مشکل زیرساخت‌ها در کشور گفت: ما در صنایع معدنی متاسفانه در زیرساخت‌های اینترنت مشکل داریم. بنابراین در بحث هوشمندسازی صنایع معدنی باید بنگاه‌ها و دولت‌ها با هم همراه شوند و بخواهند که موضوع حل شود. رییس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی ایران تصریح کرد: مبحث هوشمندسازی معادن دامنه وسیعی دارد که از برهم‌‌کنشی مسائل و نهادهای مختلف، اعم از آموزش و نیروی انسانی، دولت و زیرساخت‌ها، ارتباط با جهان و زنجیره تامین جهانی، فناوری و سرمایه‌گذاری حاصل می‌شود. شکوری تصریح کرد: در بحث بهره‌گیری از فناوری دیجیتال باید چند موضوع مورد توجه قرار گیرد. یکی از این مباحث آموزش است. ما در کنار ورود فناوری‌های نو باید درخصوص آموزش نیروی کار به صورت جدی وارد عمل شویم. اگر امروز فناوری را وارد کنیم ولی نیروی ما قادر به بهره‌برداری از دستگاه‌های جدید نباشد از بخشی از آن استفاده نمی‌کند، پس در این شرایط بود و نبود فناوری فرقی نمی‌کند.
او ادامه داد: زیرساخت اینترنت نیز مساله بسیار مهمی در معدنکاری دیجیتال به شمار می‌آید. اگر بخواهیم در این حوزه وارد شویم باید بستر اینترنت قوی داشته باشیم. موضوع تامین اینترنت پرسرعت البته دو وجه دارد؛ یک بخش به شیوه عمل اپراتورهای این حوزه مثل ایرانسل و همراه اول و بخش دیگر به دولت و مسائل امنیتی مدنظر این نهاد اجرایی برمی‌گردد. امروز دولت و اپراتورها هر لحظه می‌توانند اینترنت را قطع کنند؛ در حالی که تحت هیچ شرایطی نباید این اتفاق بیفتد، چون سیستم به هم می‌ریزد.
بسترسازی‌های چندگانه
هوشمندسازی در بخش معدن باعث می‌شود که شرکت‌های معدنی و صنایع معدنی علاوه بر کاهش هزینه‌های خود به بهره‌وری بیشتری هم دست پیدا کنند. این موضوع در ادامه می‌تواند همکاری میان شرکت‌های معدنی و دانش‌بنیان را افزایش دهد و ایران را به تغییرات جهانی رخ‌داده در این عرصه نزدیک‌تر کند.
هوشمندسازی از اتفاقاتی است که امروز شرکت‌های بزرگ معدنی به سراغ آن رفته‌اند و تلاش می‌کنند تا با استفاده از این روش میزان بهره‌وری‌شان را افزایش دهند. در واقع امروز هوشمندسازی در بخش معدن یکی از الزاماتی است که اگر به سمت آن حرکت نکنیم بی‌تردید از دنیا عقب خواهیم ماند. آن طور که برخی فعالان بخش معدن معتقدند اگر امروز به سمت هوشمند‌سازی معادن حرکت کنیم می‌توانیم در ۱۰ سال آینده در جایگاهی قرار بگیریم که امروز شرکت‌های معدنی جهان قرار دارند. در واقع با یک تاخیر ۱۰‌ساله می‌توانیم خود را با این جریان همراه کنیم، اما در غیر‌این صورت فاصله ما با دنیا به سرعت افزایشی می‌شود.
هوشمند‌سازی نیازمند بسترهایی است که باید بخشی از آن ازسوی دولت و بخشی دیگر از سوی شرکت‌های فعال بخش خصوصی تامین شود. یک مشکل بحث عدم تمایل برخی از شرکت‌هاست. سبک کنونی کار برخی از شرکت‌ها هنوز هم شبیه حجره‌‌‌داران قدیمی است، حال آنکه معدنکاری هوشمند تمام فضای معدن و روابط را تغییر می‌دهد. بنابراین شکل تعامل و رفتار شرکت‌ها باید تغییر کند. در حالی که تغییر مورد بحث سودآور است، اما گاهی مجموعه‌‌‌‌‌‌های معدنی قدیمی تمایلی به فناوری‌‌‌ و دانش ندارند.
بسیاری از مدیران، معدنکاری دیجیتال را نمی‌‌‌پذیرند و آن را چالشی در برابر خود می‌‌‌بینند که آنها را سردرگم می‌کند و با خود می‌گویند آیا همین مسیر کنونی را ادامه بدهم یا خطر کنم؟ پیشرو باشم یا پیروی کنم؟ در سال‌های گذشته تغییرات زیادی در جهان اتفاق افتاده و ساختار شرکت‌ها از جمله در بخش منابع طبیعی و معادن تغییر کرده است. مساله مهم برای بخش پیشرو معدنی، اتوماسیون فرآیندهای داخلی و پایه است. در معدنکاری دیجیتال، هماهنگ کردن همه فرآیندها با یکدیگر مهم است، یعنی چطور با عملیات متمرکز، کل فرآیند استخراج را دیجیتال کنیم. جنبه دیگر در معدنکاری هوشمند، کارایی عملیاتی و ارائه خدمات و محصولات جانبی جدید است؛ چون هر کس طبیعتا می‌‌‌خواهد سرمایه‌گذاری را با هدف درآمدزایی انجام دهد.
مساله دیگر تامین اینترنت از سوی دولت است. به عنوان مثال اینترنت اشیا یکی از الزامات برای معدنکاری هوشمند است، اما این در حالی است که امروز برخی از معادن حتی از آنتن‌دهی موبایل هم محروم هستند. از آنجا که دسترسی فراگیر در کشور به اینترنت با چالش‌‌‌هایی روبه‌رو است و سیاستگذار اقدامات مشخصی در راستای استفاده بخش معدن از فناوری‌های جدید انجام نداده است، نمی‌توان انتظار داشت که کشور هم‌راستا با روند پرسرعت جهانی به اهداف خود در حوزه توسعه بخش معدن دست پیدا کند.
از سوی دیگر باید پذیرفت تحریم‌ها شرایط را در این زمینه کمی سخت کرده است، اما در کنار آن گاهی خودتحریمی هم باعث شده تا معدنکاری ایران نه‌تنها از معدنکاری هوشمند بلکه از معدنکاری متداول هم عقب بماند! نمونه این موضوع را می‌توان در بحث تامین ماشین‌آلات معدنی مشاهده کرد که وضع برخی قوانین و مقررات باعث شده تا امروز معادن ایران به گورستان ماشین‌آلات فرسوده تبدیل شوند. در نتیجه وزارت صمت به عنوان متولی بخش معدن باید بسترهای لازم برای آن موضوع را فراهم کند.
مهاجرت گسترده نیروهای متخصص بخش معدن و فناوری معدنکاری مشکل دیگر است. با توجه به وقوع مهاجرت‌‌‌های گسترده نیروی کار متخصص، بسیاری باور دارند که نه در یک ‌دهه آینده، بلکه در همین یکی، دو سال آینده با مشکل جدی روبه‌رو خواهیم شد. با توجه به اینکه دنیا در حال حرکت به سوی زندگی دیجیتالی است، اما سوال این است که ما در حوزه هوشمندسازی و دیجیتال کردن معادن کشور چه کرده‌ایم؟ چقدر شرایط را برای نیروی انسانی ماهر فراهم کرده‌ایم؟ به این ترتیب ضرورت دارد معدنکاری هوشمند در کشور راه‌اندازی شود و در راستای تحقق این امر باید با پژوهشکده‌ها، دانشگاه‌ها و… همکاری شود و بتوان از فرار مغزها جلوگیری کرد.
عصر دیجیتال
باید در برخورد با معدنکاری هوشمند و دیجیتالی‌شدن جهان رویکردی کل‌‌‌‌نگر داشت تا تمام عوامل سازمان را در برگیرد و به‌عنوان یک ‌باور مدیریتی، از زوایای مختلف، مسیر کمک به توسعه کسب‌وکار از محل تحول دیجیتال را فراهم کرد.
زندگی دیجیتال اتفاقی است که در جهان در حال رخ دادن است و تحولی است که در اقتصاد، معدن و صنعت رخ داده است. حرکت به این سمت حرکت به سمت یک مجموعه جهانی است و نباید از آن، جا بمانیم و ضروری است به آن بپیوندیم. در این بین بهینه‌‌‌سازی استانداردها و شفافیت، جزئی ضروری هستند.
چهار بخش مهم معدنکاری هوشمند شامل روباتیک، اتوماسیون و جمع‌‌‌آوری داده، واقعیت افزوده و پرینت سه‌بعدی است. همه این بخش‌ها مهم هستند و یکی بر دیگری رجحان ندارد، اما ما برای این کار نه زیرساخت و ماشین‌‌‌آلات داریم و نه در لجستیک پیشروی کرده‌‌‌ایم که بخواهیم خودمان را با دنیا مقایسه کنیم. به همین دلیل راه زیادی پیش‌رو داریم.
یک مدیر دیجیتال هر روز صبح که از خواب بیدار می‌شود، نخستین کاری که می‌کند این است که از خود می‌‌‌پرسد باید با چه افراد جدیدی ارتباط برقرار کنم یا به کدام بازارها می‌‌‌توانم خدمات خود را ارائه دهم. در واقع، چارچوبی که در رهبری دیجیتال شکل گرفته، این است که محدودیت‌ها از بین رفته است. با فکر کردن به وضعیتی فراتر از صنعت یا بازارها، به‌راحتی این امکان برای رهبران دیجیتال فراهم می‌شود که به منابع انسانی به شکل دیگری نگاه کنند یا اهداف متفاوتی را برای کسب‌وکار خود متصور شوند.
وقتی به دیجیتالی شدن کسب‌وکار خود می‌‌‌پردازند، لازم است تمام ذی‌نفعان همراه این جریان و این تغییر، حرکت کنند تا به شکل گرفتن وضعیت جدیدی که تحول را به پیش برد، یاری برسانند. رهبران دیجیتال استعدادها را شناسایی و شکوفا و رهبران آینده را تربیت می‌کنند. دلیل این موضوع به این حقیقت برمی‌‌‌گردد که در تحول دیجیتال صرفا یک کسب‌وکار را تغییر نمی‌‌‌دهند؛ بلکه اکوسیستم تازه‌ای را خلق می‌کنند و مدل کسب‌وکار نوینی را به وجود می‌آورند.
بنابراین باید به مقوله تحول دیجیتال به عنوان موضوعی فراتر از مقولات ساده نگاه کرد. اتفاق جالبی که از زاویه انقلاب دیجیتال رخ داده، این است که به فاصله تنها دو سال، وقوع پاندمی کرونا باعث شد تا حوزه آی‌‌‌‌تی و دیجیتال چهره دیگری از خود به نمایش بگذارد که برای بسیاری از تحلیلگران، این سطح از تحولات غیرقابل پیش‌بینی بود. اگر پیش از پاندمی کسی به مدیران شرکت‌ها درباره دورکاری و هدایت امور از راه دور می‌‌‌گفت، قطعا پاسخ منفی به این موضوع می‌‌‌دادند، اما دیدیم که حجم عظیمی از وبینار، سمینار، محتوای علمی و تغییرات فناورانه در این دوره اتفاق افتاد که جهش حرکت تحول دیجیتال را دو تا سه ‌برابر کرد.
فرصتی برای تغییر
فناوری‌های دیجیتال به‌طور روزافزون در حال تاثیرگذاری و متحول‌سازی بازارها و بخش‌های مختلف از جمله بخش معدن و صنایع معدنی هستند. بخش معدن به دلیل تغییرات در فناوری که می‌تواند این صنعت را متحول کند، در لحظه‌ای مهم از تاریخ خود قرار دارد. براساس شاخص شتاب دیجیتال، صنعت معدنکاری به میزان ۳۰ تا ۴۰‌ درصد نسبت به سایر صنایع از نظر بلوغ تحول دیجیتال عقب‌تر است. در دنیای امروز، فناوری به‌طور روزافزونی در حال تاثیرگذاری و متحول‌‌سازی بازارها و بخش‌های مختلف از جمله بخش معدن و صنایع معدنی است. بخش معدن به دلیل تغییرات در فناوری که می‌تواند این صنعت را متحول کند، در لحظه‌ای مهم از تاریخ خود قرار دارد. با وجود اینکه پذیرش فناوری در چند دهه گذشته با کندی روبه‌رو بوده، فشارهای اخیر ناشی از همه‌گیری کووید-۱۹، چالش‌های زنجیره تامین و کاهش نرخ‌ کالاها، نیاز به بازنگری در نحوه انجام عملیات معدنکاری را تسریع کرده است.
امروز استفاده از ابزارهای معدنکاری دیجیتال باعث شده است که شرکت‌های فعال در این حوزه به طور مثال کم‌هزینه‌ترین تولیدکننده سنگ‌آهن شوند و به همین دلیل هم نسبت به نوسانات بازار انعطاف بیشتری از خود نشان دهند. در واقع، تکنولوژی دیجیتال، کمک می‌کند تا عملکرد در معدنکاری، به سطح جدیدی در تمامی زنجیره ارزش معدن از معدن تا بازار برسد.با کاهش هزینه تکنولوژی‌های دیجیتال، اکنون زمان مناسبی برای معدنکاری هوشمند است. این رویکرد به ایجاد دید متفاوت، تفکر متفاوت و عملکرد متفاوت منجر خواهد شد که امکان تصمیم‌گیری سریع‌تر و بهتر را فراهم خواهد کرد.