8 - 01 - 2020
بحران حاکمیت آمریکا بر نظام پولی جهان
امیرحسام ذنوبی*- در چند سال اخیر پس از پیدایش رمزارزها در سال ۲۰۰۹ که با رونمایی از پروژه بیتکوین آغاز شد، بیش از پیش نیاز به جایگزینی یک سیستم مالی بر پایه ارزی غیر از دلار برای کاهش تسلط و حق وتوی آمریکا در جریانات پولی بینالمللی احساس شد. پس از یک دهه از معرفی فناوری بلاکچین و رمزارزها اهمیت سیستمهای ملی آلترناتیو به قدری از اهمیت برخوردار شد که کمتر سیاستمدار تاثیرگذاری در دنیا از بیان حقایق و اهمیت این سیستمها خودداری کند.
در سفر اخیر روحانی رییسجمهور کشور به مالزی و دیدار با نخستوزیر آن کشور، در میان سخنرانی وی از طرحی بزرگ که توسط کشور مالزی پیگیری میشد نام برده شد که گویای تلاش کشورهای اسلامی جهت ایجاد یک ساختار مالی بر پایه شریعت اسلام برای رهایی از استعمار مالی آمریکا بر جهان اسلام را نوید میداد، پروژه دینار اسلامی معروف به idinar با همکاری چند کشور اسلامی به عنوان یک واحد پولی با پشتوانه طلا پس از هفت سال برنامهریزی و پیادهسازی در نهایت به صورت رسمی توسط مسوولین دولتی سطح بالا در این سخنرانی مورد تایید قرار گرفت. پس از جنگ جهانی دوم، درست زمانی که دولت بریتانیا پس از دو جنگ جهانی که موجب خرابی و هزینههای بالا برای این کشور شده بود، به علت استقراض مقادیر مالی و بدهی سنگین به نظام پولی آمریکا، جایگاه پولی خود را از دست داد و واحد پولی رایج دنیا از پوند بریتانیا به دلار آمریکا تغییر یافت. در دوران جنگ آمریکا به واسطه تجارت تسلیحاتی و دوری از میادین جنگ به ثروتمندترین کشور دنیا بدل گشت و تمام کشورهای درگیر جنگ با اعطای ذخایر طلای خود در ازای اسلحه، آمریکا را به مالک بزرگترین ذخایر طلای دنیا تبدیل کردند.
با افزایش بدهی دنیا به آمریکا در انتهای جنگ جهانی دوم، به واسطه رکود حاصل از جنگ و مشکلات نظام پولی بینالمللی جلسهای معروف به برتون وودز در سال ۱۹۴۴ برگزار شد که کشورهای حاضر در این جلسه از جمله ایران به واسطه طرح پیشنهادی «کینز و وایت» تصمیم به ایجاد یک ساختار جدید مالی برای مراودات پولی و جایگزینی دلار با پشتوانه مقدار مشخص طلا به جای پوند در معاملات بینالمللی گرفتند که این تصمیمات بنیاد سیستم پولی حاکم بر جهان امروز را بنا نهاد.
در جلسه برتون وودز تصمیم به این گرفته شد تا با تشکیل ۳ ساختار مالی بانک جهانی، صندوق بینالمللی پول و سازمانی که پس از تغییر نام امروز به عنوان سازمان تجارت جهانی شناخته میشود، سازوکار مالی و تجاری دنیا طراحی شود و اعضا از این به بعد با پایبندی به قوانینی که در این ساختارهای مالی تصویب میشود به تجارت و مراودات مالی اقدام کنند.
اگر چه پیشنهاد اولیه کینز طراحی یک سیستم مالی مستقل از اقتصاد آمریکا و نظام ذخیره ارزی جایگزین دلار با نام bancor بود، اما در نهایت به علت برتری مالی و استراتژیک آمریکا در زمان برتون وودز در نهایت با دخالت دولت آمریکا سیستم مالی که طراحی شد به واسطه سازوکارهای تعریف شده در اساسنامه آن قدرت مطلق در جریان مراودات پولی را از آن آمریکا کرد. به واسطه قوانین، اعضای صندوق جهانی پول (IMF) که بهطور عمده از کشورهای آسیبدیده در جنگ جهانی بودند و برای ترمیم اقتصاد و صنعت کشورشان نیاز به منابع استقراضی جهت رفع مشکلات خود بودند، زین پس باید با ایجاد جداول موازنه پرداختها میپرداختند و با در اختیار گذاشتن آن به صورت شفاف به دست صندوق که آمریکا حکم ریاست آن را به عهده داشت، این کشور را از تمام مراودات مالی خود مطلع سازند. بانک جهانی یا همان بانک بینالمللی ترمیم و توسعه (IBRD) که بازوی دیگر این سیستم مالی بود نیز به واسطه چهار زیرمجموعه موسسه بینالمللی توسعه (IDA)، موسسه مالی بینالمللی (IFC)، آژانس تضمین سرمایهگذاری چندجانبه (MIGA) و مرکز حل منازعات سرمایهگذاری (ICSID) با نظارت کامل بر مراودات و جریان سرمایهگذاریهای مالی بینالمللی نقش آمریکا در نظام مراودات مالی را بیش از پیش پر رنگ کرده و موجب تسلط این کشور بر سیستم مراودات مالی بین کشورها گشت که قدرت استفاده از اهرم تحریم را به این کشور داد.
با توجه به اینکه در سیستم قانونگذاری استقراض پول (وام گرفتن) از صندوق بینالمللی پول و مراودات مالی تحت نظارت سیستم بانک جهانی براساس تصمیمات برتون وودز، برای تصمیمگیری هر یک از اعضا علاوه بر حق رای خود میتوانستند با خرید سهم از صندوق حق رای بیشتری به دست بیاورند، آمریکا به واسطه مالکیت بیشترین حق رای در صندوق از حق وتو برخوردار شد و این سرآغاز حاکمیت مالی آمریکا بر دنیای امروز شد. پس از آنکه در سال ۱۹۷۱ به دستور نیکسون دیگر طلا به عنوان پشتوانه برای چاپ دلار نیاز نبود، قدرت تاثیرگذاری آمریکا به خاطر امکان چاپ دلار بیپشتوانه بیش از پیش افزایش یافت که موجب تبعات سنگینی در دنیای مراودات مالی و تجارت بینالمللی شد.
در طول این سالها کشورهای در حال توسعه که در حال تبدیل به کشورهای توسعهیافته بودند به واسطه خرید اوراق قرضه بانک مرکزی آمریکا به عنوان امنترین روش نگهداری پول اقدام کردند و همچنان به قدرت پولی آمریکا که حالا به یک غول در دنیای مالی تبدیل شده بود، میافزودند، تا آنجا که دخالتهای صندوق جهانی پول و بانک جهانی در نهایت جلوی توسعه کشورهای خاور دور را گرفت و موجب ایجاد یک رکود اقتصادی بیسابقه در جهان شد. ترکیب قدرت دلار به علاوه دسترسی آمریکا به جزئیات معاملات روی سوئیفت نیز در سالهای بعد توان بیسابقهای به این کشور برای پایمال کردن حقوق کشورهای در حال توسعه مانند کشور عزیزمان ایران را داد که آمریکا به واسطه تمام ابزارهای نامبرده اقدام به وضع تحریمهای ظالمانه خود میکرد. پس از سال ۲۰۰۹ که فناوری بلاکچین معرفی شد، کورسوی امید دوبارهای در دل کشورهای متضرر در نظام مالی بینالمللی زنده شد، طرحهای بسیاری برای مراودات و نظام تسویه پولی بانکی به صورت آزمایشگاهی پیادهسازی شد که از مهمترین آنها که در حال حاضر در حال اجرا میان تعداد محدودی بانک است میتوان به پروژه «ریپل» اشاره کرد. فناوری بلاکچین برای اولین بار امکان ایجاد یک سازمان خودگران غیرمتمرکز مالی با فعالیت شفاف را برای جایگزینی نظام مالی حاکم فراهم کرد و به کشورهای عضو امکان بهرهوری از یک نظام هدفمند آزاد را داد.
پروژه idinar که به نظر میرسد به عنوان یک پروژه بزرگ با پشتیبانی چند کشور مهم اسلامی به عنوان یک ارز بر پایه شریعت اسلام با پشتوانه طلا چند سالی است در حال پیگیری و تلاش برای اجرایی شدن در سطح اقتصاد کلان است، از ارزش بالایی برای بررسی برخوردار است. در این پروژه کشورهای عضو با ایجاد خزانههای نگهداری طلا و تخصیص یک idinar به ازای هر گرم طلا از لحاظ نظری میتواند جایگزین قسمتی از نظام مراودات مالی باشد، اما به واسطه عدم امکانپذیری تخصیص اعتبار و راهاندازی چرخه بدهی از آنجا که کشورها برای دستیابی به اهداف خود نیازمند استقراض هستند، نمیتواند تمام نیازهای اقتصاد وابسته به بدهی امروز را مرتفع کند. موفقیت این طرح وابسته به تجمیع میزان قابل توجهی طلا برای ایجاد اعتبار است تا بتوان این ساختار را جایگزین آخرین مامن پول (Last Lender) کرد.
اما صحبتهای حسن روحانی در مالزی در باب ارز مشترک کشورهای اسلامی سیگنال و نوید از ایجاد یک نظام مالی دیگر را میدهد که فراتر از idinar عمل کند. این صحبتها در بین فعالان بازار رمزارزها سوالات بسیاری را مطرح کرد و کنجکاوی افراد بسیاری را برانگیخت، در سالهای گذشته در کشور عزیزمان ایران طرحهای بسیاری برای ایجاد رمزارزها یا توکنهای بهادار مطرح شد و شاید مهمترین گزینه پیادهسازی شده عمومی در این بین پلتفرم ققنوس باشد که به تازگی با معرفی توکن «آبپارس» اقدام به فروش سهام یک تعاونی بزرگ کشور تحت فناوری بلاکچین خواهد کرد.
اینکه چه پروژهای برای ایجاد رمزارز کشورهای اسلامی در جریان است همزمان با ایجاد کمیسیون تحریمیها در مجلس ۲۵ کشور تحت تحریم آمریکا گویای جدیت کشورهای اسلامی و کشورهای عضو این کمیسیون را برای اجرایی کردن این طرح است. اما باید گفت که ایجاد یک ساختار پولی تمام ماجرا نیست و این کشورها نیازمند یک سازوکار جایگزین برای تمام ارکان برتون وودز هستند تا بتوانند به سیاستهای یکطرفه و ظالمانه آمریکا در تحریم و استثمار فائق آیند. جدی شدن صحبتها از ایجاد چنین ساختاری خبر خوبی برای تمام کشورهایی است که برای کنترل و مدیریت تجارت و مراودات پولی خود مجبورند هر چند سال یک بار با کاهش ارزش واحد پول ملی خود از تولید و صادرات خود حفاظت کرده اما تورم و فقر را به مردم خود تحمیل کنند و شاید در آیندهای نزدیک بتوان امید این را داشت که به واسطه راهاندازی این نظام مالی سلطه آمریکا بر بازار پولی جهان پایان یابد و دیگر دلار به عنوان ارز مرجع مورد توافق همگان نباشد.
* کاردار خانه اقتصاد و استراتژیست بازارهای مالی بینالمللی
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد