10 - 05 - 2022
گیشه نیمهجان
«جهان صنعت»- در حالی که ریزش مخاطب سینمای ایران به وضعیت بحرانی رسیده است و فیلمهای روی پرده بهسختی مردم را به سالنهای تاریک سینما میکشانند، حالا نسخه غیرقانونی برخی فیلمهای روی پرده از جمله کمدی پرفروش «سگبند» هم در فضای مجازی منتشر شده است و صاحبان آثار بار دیگر با مشکل «قاچاق فیلم» روبهرو شدهاند، مشکلی که سابقهای طولانی دارد و طی سه دهه گذشته، راهحلی قطعی برای آن یافت نشده است.
البته دور جدید انتشار آنچه «نسخه پردهای» فیلمهای سینمایی خوانده میشود، چند ماه پیش و در جریان برگزاری جشنواره فیلم فجر، با انتشار فیلم «علفزار»، برنده چهار جایزه این جشنواره، آغاز شد. در همان روزهای برگزاری، نسخهای از این فیلم منتشر شد که از روی پرده سینما فیلمبرداری شده بود و البته ناقص بود. دبیر جشنواره و رییس سازمان سینمایی وعده دادند که مساله را پیگیری و برخورد میکنند، اما هیچوقت مشخص نشد این نسخه چگونه و در کدام سینما تهیه شده بود.
آمار ناامیدکنندهای که نشان میداد باوجود فروکش کردن موج همهگیری کرونا و فعالیت سینماها با ظرفیت کامل، کمتر از ۹۰۰ هزار نفر تا پایان تعطیلات نوروزی به تماشای هفت فیلم روی پرده رفتهاند، بار دیگر بحث بحران مخاطب در سینمای کشور را داغ کرد. سپس در نیمه دوم فروردین ۱۴۰۱، نسخههای غیرقانونی دو فیلم «سگبند» و «روز صفر» در برخی کانالهای تلگرامی منتشر شدند.
مدیران سازمان سینمایی دولت سیزدهم که از زمان روی کار آمدن با چالشهای متعددی مواجه بودند، در برابر این اتفاق سکوت پیشه کرده بودند تا اینکه روز شنبه، روحالله سهرابی که بهتازگی مدیرکل نظارت بر عرضه و نمایش فیلم سازمان سینمایی شده است، با تایید انتشار نسخههای قاچاق گفت که این اتفاق موجب نگرانی صاحبان آثار شده است.در حالی که سازمان سینمایی وزارت ارشاد متصدی اصلی رسیدگی به مسائل حوزه سینمایی شناخته میشود، سهرابی سعی کرد توپ را به زمین سینماداران بیندازد و از خود و سازمان سینمایی سلب مسوولیت کند. به گفته او، مراقبت وظیفه سینماداران و مسوولان سالنهای سینمایی است و بیدقتی آنها را اصلیترین عامل قاچاق فیلمها از روی پرده خواند. مدیرکل نظارت سازمان سینمایی همچنین تهدید کرد که اگر نقش سینماداران در چنین اتفاقی اثبات شود، هم به مراجع قانونی معرفی میشوند و هم برای آنها محرومیتها و جریمههای سنگین در نظر گرفته میشود.
سهرابی در حالی از خود و مدیران بالادستیاش سلب مسوولیت کرد که در سالهای گذشته و به دنبال انتشار پیدرپی نسخههای غیرقانونی فیلمهای در حال اکران، تشکیلاتی با نام «ستاد صیانت و مبارزه با تکثیر و عرضه غیرمجاز آثار سینمایی و سمعی و بصری» تشکیل شد که وظیفه آن مشخص بود. این ستاد در دهه ۱۳۸۰ سعی کرد با تمهیداتی مانند همکاری با نیروی انتظامی و الزام مجهز کردن سالنهای سینما به دوربینهای مداربسته در سالن نمایش، با تهیه نسخههای فیلمبرداریشده از روی پرده و توزیع آنها مبارزه کند. در دولت قبل مسوولیت این ستاد با مدیرکل نظارت سازمان سینمایی بود؛ همین سمتی که روحالله سهرابی به تازگی عهدهدار آن شده است.
قاچاق فیلم از آثار توقیفشده تا فیلمهای روی پرده
تاریخچه انتشار نسخههای زیرزمینی فیلمهای سینمایی ایرانی به دوران قبل از ورود اینترنت برمیگردد. اولین فیلمی که در سالهای بعد از انقلاب به شکل گسترده در قالب نوار ویدئویی دستبهدست میشد، «آدمبرفی» بود که در نیمه اول دهه ۱۳۷۰ ساخته شد، اما وزارت ارشاد دولت دوم رفسنجانی آن را توقیف کرد. نسخهای بیکیفیت از این فیلم در قالب نوار ویدئویی ویاچاس در خانه ایرانیها دستبهدست میشد و هرگز به شکل شفاف مشخص نشد چه کسانی این فیلم را تکثیر و توزیع کردند.با این حال، جریان اصلی قاچاق فیلمهای ایرانی به شکلی که امروز میشناسیم، از دهه ۱۳۸۰ و با ورود به عصر دیجیتال آغاز شد؛ زمانی که ویدئو جای خود را به دستگاههای پخش دیویدی داد. سهولت تکثیر نسخههای دیجیتال باعث شد همزمان با پخش نسخههای پردهای فیلمهای روز خارجی، نسخههای مشابه فیلمهای ایرانی هم در بازار زیرزمینی عرضه فیلم بهوفور یافت شوند. چون این نسخهها همزمان با اکران و در شمارگان بالا توزیع میشدند، لطمه جبرانناپذیری به فروش فیلمها میزدند. نبود قوانین شفاف و قاطع کپیرایت هم باعث میشد برخلاف سایر کشورها، سارقان فیلمها در ایران بااطمینان خاطر کار خود را انجام دهند.کار به جایی رسید که این نسخهها آشکارا در بساط دستفروشان خیابانی فروخته میشدند و گله و شکایت تهیهکنندگان هم تاثیر چندانی نداشت. زمانی که یکی از فیلمهای پرمخاطب دهه ۸۰ یعنی «اخراجیها»، ساخته مسعود دهنمکی، همزمان با اکران به این شکل قاچاق شد، او به شکل گسترده از وضعیت انتقاد کرد و حتی گفت برای «پاتک زدن» به قاچاقچیها میخواهد ۴۰ دقیقه به فیلم در حال نمایش در سینماها اضافه کند، البته وزارت ارشاد اجازه چنین کاری را به او نداد.در دهه ۸۰، علاوه بر اکران، فروش حق پخش در شبکه نمایش خانگی یکی از منابع درآمد اصلی صاحبان فیلمها بود و انتشار نسخه غیرقانونی فیلمها نهتنها به نمایش در سینماها لطمه میزد، بلکه باعث میشد شرکتهای فعال در حوزه نمایش خانگی به ضرر و زیان مالی دچار شوند. به همین دلیل بود که وزارت ارشاد در همین دهه، ستاد صیانت و مبارزه با تکثیر و عرضه غیرمجاز آثار سینمایی را تاسیس کرد. برخی اقدامهای این ستاد و حساس شدن نیروی انتظامی تاحدی توانست ابعاد قاچاق نسخه دیویدی فیلمها را کاهش دهد، اما دوران جدیدی در پیش بود.
بارگذاری اینترنتی فیلمها
در دهه ۱۳۹۰ دوران جدیدی آغاز شد. دولت حسن روحانی هرچند فیلترینگ را هوشمند کرد و پروژه اینترنت ملی را شتاب داد، در هشت سال زمامداریاش سرعت و پهنای اینترنت خانگی و موبایل هم بالا رفت و تحت تاثیر این فراگیری، بسیاری از امور تغییر کرد.در حوزه پخش فیلم، هم بهتدریج بارگذاری فیلم جایگزین توزیع نسخههای فیزیکی شد. حالا دیگر مردم میتوانستند در خانه یا روی دستگاههای همراه خود فیلمهای خارجی و ایرانی را دریافت و تماشا کنند؛ چه نسخههای رسمی و مجوزدار و چه نسخههای زیرزمینی و بدون سانسور. به این ترتیب مبارزه با قاچاق فیلم هم به فضای مجازی کشید. با پیگیری صاحبان فیلمها و دولت، وبسایتهای منتشرکننده فیلمها فیلتر و از دسترس خارج میشدند، اما گسترش استفاده از پیامرسان تلگرام در ایران باعث شد محدود کردن وبسایتها تاثیر چندانی نداشته باشد.
آنچه صاحبان فیلمها را در هفتههای اخیر نگران کرده، قاچاق فیلمهای در حال اکران است که با تمهید فیلمبرداری از پرده سینما توزیع میشوند.
برای جلوگیری از انتشار غیرقانونی آثار منتشرشده بر پلتفرمهای آنلاین عملا راهحلی وجود ندارد، اما اینکه در دهه جدید باز هم نسخه پردهای فیلمها همزمان با اکران در کانالهای تلگرامی منتشر شود، کابوس تهیهکنندگان ایرانی است.
در هفتههای اخیر، افزایش قیمت بلیت سینما یکی از دلایل ریزش مخاطبان فیلمها اعلام شد. سینماداران و پخشکنندگان فیلمها میگویند با افزایش هزینههای جاری و کاهش تدریجی تماشاگران فیلمها راهی جز افزایش سالانه بهای بلیت نیست. در چنین شرایطی که یک نوبت سینما رفتن برای یک خانواده ایرانی با هزینههای جانبی میتواند چندصد هزار تومان آب بخورد، پخش نسخههای غیرقانونی به شکل رایگان میتواند تیر خلاصی به امید برای بازگرداندن خانوادههای ایرانی به سالنهای سینما و احیای گیشه نیمهجان سینمای ایران باشد.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد