19 - 12 - 2016
بخشی از تاریخ تئاتر ایران ناگفته ماند
جعفر والی هنرمند پیشکسوت تئاتر، تلویزیون و سینما پس از یک دوره بیماری روز جمعه ۲۷ آذر ماه در سن ۸۴ سالگی درگذشت. والی که مدتی درگیر بیماری قلبی و ریوی بود، پس از یک دوره نارضایتی از وضعیت درمان و پس از دستور رییسجمهور مبنی بر پیگیری وضعیت درمانیاش توسط متولیان امر، در بیمارستان تهران کلینیک بستری شد اما کادر درمانی با وجود تلاشهای فراوان موفق به درمان وی نشدند.
والی از پیشکستوان عرصه تئاتر کشور است. در کارنامه او بازیگری و کارگردانی چندین تئاتر و تلهتئاتر به ویژه نمایشنامههای نوشته شده توسط غلامحسین ساعدی وجود دارد.
شبها خواب تئاتر میبینم
از جعفر والی طی یکی دو سال گذشته در مراسم مختلفی تجلیل شده بود که آخرین آنها شهریور امسال در مراسم انجمن منتقدان و نویسندگان خانه تئاتر بود؛ جایی که او در کلیپی که برای بزرگداشتش آماده شده بود،«بزرگترین اشتباه زندگی خود را بازی در مجموعه «معمای شاه» عنوان کرد چراکه آن را جعل تاریخ میدانست.»
او که از برپاکنندگان گروه تئاتر ملی بوده از نخستین کارگردانهایی بود که با نویسندگان نامدار ایرانی کار کرده و حتی آنها را به نوعی مطرح کرده است، وی اولین بار نمایش «گاو» غلامحسین ساعدی را در تئاتر روی صحنه برد که پس از آن داریوش مهرجویی نسخه سینمایی آن را ساخت.
والی طبق گفته خودش، در تمام سالهایی که فعالیت میکرد و نمایشی را روی صحنه میبرد، همیشه به این فکر میکرده که با نمایشی که میخواهد روی صحنه ببرد، میخواهد چه بگوید؟ چون معتقد بود: «نمایش باید مخاطب را یک نیشگون بگیرد، نمیشود که تماشاگر همانطور که به سالن میآید، همانطور هم از سالن بیرون برود، این توهین به تماشاگر است.» البته او در این سالهای اخیر خیلی از شرایط تئاتر راضی نبود و آن را چیزی نمیدانست که در گذشته پیشبینی میکرد.
والی حدود یک سال قبل در مراسم بزرگداشتی که در تالار «سنگلج» برایش برگزار شده بود در پاسخ به اینکه آیا وضعیت تئاتر امروز ایران به آنچه او و همقطارانش سالها قبل پیشبینی میکردند، رسیده است؟ گفته بود: «به هیچ عنوان نرسید، چون یکی از مشکلات ما این است که وقتی چیزی را برمیداریم، چیز درستی جای آن نمیگذاریم. امروز یک مسوول تئاتری گرفتار خیلی از مسایل گذشته است که سربار شده و امکانات، همدلی و صمیمیتی میخواهد که هیچ کدام را در عالم تئاتر نداریم.»
او همچنین یادآور شده بود: «ما با بلیت چهار و شش تومانی کار را شروع کردیم اما خودم به تماشای تئاتری رفتم که تئاتر نبود بلکه یک آواز تئاتری احمقانه بود و جایی نشستم که میگفتند ۷۵ هزار تومان پول آن است.»
این هنرمند که همکاری دیرینهای با علی نصیریان داشت در همان مراسم بزرگداشت با انتقاد از برخی نمایشهایی که روی صحنه میروند و نیز دخالت بعضی افراد غیرمتخصص گفته بود: «در آخرین جلسهای که با علی نصیریان صحبت کردم، گفت دیگر تئاتر کار نمیکند چون برای تئاتر او را به دادگاه بردند. یادم میآید تئاتر «هداگابلر» توقیف شد، چون نماینده مجلس ما ادعا میکرد که ایبسن (نویسنده این نمایشنامه) نماینده موساد است. آیا این آدمها میخواهند برای زندگی ما تعیین تکلیف کنند؟ آن هم در شرایطی که همیشه هویت هر تاریخی با هویت فرهنگی آن سنجیده میشود.»
والی که تاکید میکرد دلش برای یک تئاتر خوب تنگ شده است، میگفت: «من شبها خواب تئاتر میبینم و همیشه دچار کابوس تئاتر هستم.»
ایرج راد ابراز امیدواری کرد که نمایش نیمهتمام جعفر والی که قرار بود در جشنواره تئاتر فجر روی صحنه برود با نگاه این هنرمند فقید برای اجرا آماده شود و در عین حال اظهار تاسف کرد که با در گذشت این هنرمند، بخشی از تاریخ تئاتر ایران ناگفته مانده است.
این بازیگر که از مدتی قبل به عنوان یکی از بازیگران «در گوش سالمم زمزمه کن» به کارگردانی جعفر والی به همراه هرمز هدایت مشغول تمرین بود در پی درگذشت والی در گفتوگو با ایسنا، بیان کرد: آقای والی نمایش «در گوش سالمم زمزمه کن» را با اقتباس از یک نمایشنامه خارجی و به شکل ایرانی در آورده بود.
راد یادآور شد: ما حدود ۲۵ جلسه برای اجرا این نمایش تمرین کردیم که متاسفانه در زمان آلودگی شدید هوای تهران که چند وقت قبل ایجاد شد، حال آقای والی خیلی مناسب نبود و با توجه به مشکل تنفسی در بیمارستان «رجایی» بستری شد.
او ادامه داد: در آنجا مشکل قلبی و ریه آقای والی پیگیری میشد اما متاسفانه با وجود زحمات درخور پرسنل بیمارستان آنطور که مطلوب و مورد نظر ما بود از طرف تیم پزشکی رسیدگی صورت نگرفت و بعد با آمدن دخترشان از خارج از کشور در حالی که تمرینهای ما متوقف شده بود، آقای والی از بیمارستان ترخیص شدند.
راد گفت: زمانی که به منزل ایشان رفتم به دلیل داروهایی که مصرف میکردند، خیلی سرحال نبودند و بدنشان هم ضعیف شده بود و با توجه به ادامه مشکلات بیماری از طرف خانواده به بیمارستان «تهران کلینیک» رفتند و متاسفانه پس از چند روز بستری بودن در بخش سیسییو و در شرایطی که هیچکدام نمیتوانستیم ایشان را ببینیم، از دنیا رفتند.
وی اضافه کرد: در این مدتی که برای نمایش تمرین میکردیم تمام نگاه و تحلیلهای آقای والی به لحاظ شخصیتپردازی و طراحی صحنه و فضاسازی کاملا مشخص بود، با این حال هنوز تصمیم گرفته نشده است که کار را ادامه دهیم یا خیر اما امیدوارم براساس همان تحلیل و نگاه ایشان این اتفاق بیافتد.
این بازیگر همچنین یادآور شد: برای طراحی صحنه نمایش با آقای خسرو خورشیدی صحبتهایی شده بود که البته ایشان به سفر رفت و اطلاع دارم با افراد دیگری هم صحبتهایی مطرح شده بود.
ایرج راد در بخش دیگری از سخنانش گفت: جعفر والی قبلا دو بار نمایشنامه «در گوش سالمم زمزمه کن» را به صحنه برده بود که در هر دو خودش به عنوان یکی از دو پیرمرد نمایش بازی میکرد و بازیگران دیگر هم یک بار عزتالله انتظامی و بار دیگر جمشید مشایخی بودند اما در این اجرای جدید قصد داشت تغییراتی را نسبت به گذشته داشته باشد.
مدیرعامل پیشین خانه تئاتر همچنین درباره اینکه با درگذشت جعفر والی بخشی از تاریخ تئاتر ایران ناگفته مانده است، گفت: متاسفانه در اینباره برنامه ویژهای داشتیم و هماهنگی هم با ایشان صورت گرفته بود که انجام آن محقق نشد.
وی توضیح داد: از مدتها قبل با چند پیشکسوت گفتوگوهای تصویری داشتهام که در خانه تئاتر محفوظ هستند و قصد داشتم با آقای والی هم گفتوگو کنم که ایشان خیلی از این کار استقبال کرد و قرار این بود که پس از جلو رفتن تمرینهای نمایش اخیر، حین کار این اتفاق بیفتد اما هیچ وقت فکر نمیکردم در چنین وضعیتی قرار بگیریم تا امکان صحبت و ضبط تصویر فراهم نشود.
جعفر والی برای من بالاتر از یک همکار و دوست بود
مشایخی که از خبر درگذشت زندهیاد جعفر والی بسیار متاثر بود، درباره همکاری و دوستی خود با این هنرمند فقید عرصه سینما، تئاتر و تلویزیون به مهر گفت: آقای والی از سال ۱۳۳۶ به اداره هنرهای دراماتیک آمد و بعد از مدتی به تئاتر اسکویی رفت و مجددا به اداره برگشت. من و جعفر والی در یک گروه بودیم و خیلی با ایشان کار کردم.
این بازیگر باسابقه و مطرح سینما، تئاتر و تلویزیون ایران اظهار کرد: در عین حال که همکار بودیم، با هم به مدت ۲۰ سال نیز همسایه بودیم و فرزندان ما با هم دوست بودند و بهطور کل یک خانواده بودیم. وی تاکید کرد: جعفر والی برای من بالاتر از یک همکار و دوست بود.
مشایخی با بیان اینکه جعفر والی هنرمند بسیار بزرگی بود، یادآور شد: ایشان از هنرمندان تاثیرگذار تئاتر ایران بود.
جعفر والی از دوستان صمیمی غلامحسین ساعدی بود و برای اولین بار نمایشنامههای ساعدی را در تئاتر کار کرد و باعث آشنایی ساعدی با هنرمندان تئاتر شد. جعفر والی برای اولین بار نمایشنامه «گاو» را در قالب تئاتر تلویزیونی در تلویزیون آن زمان اجرا کرد و بعد از آن بود که فیلم «گاو» توسط داریوش مهرجویی ساخته شد. این هنرمند مطرح سینما، تئاتر و تلویزیون گفت: از درگذشت این هنرمند بزرگ بسیار متاسفم.
جعفر والی سبک و سیاق خود را در هنر داشت
بهزاد فراهانی که از دیرباز با این هنرمند دوستی و همکاری داشت نیز درباره زندهیاد جعفر والی گفت: جعفر والی از بزرگان تئاتر مملکت بود که هم بافرهنگ و هم باسواد بود. او از زمانی که کارگردانی را آغاز کرد یک سر و گردن از بقیه بالاتر بود.
وی ادامه داد: در نوجوانی به دیدن تئاتری رفته بودم که در آن زندهیاد رشیدی، جمشید مشایخی و جعفر والی بازی میکردند. جعفر والی در آن تئاتر به ما نشان داد هنرپیشه چیزی فراتر از بیان است و یک پدیده به نام فیزیک دارد که میتواند ابزاری عالی برای بیان اندیشههای هنرپیشه باشد. او فیزیک انحصاری در بازی داشت و جزو شخصیتهایی بود که مکتب استانیسلاوسکی را به خوبی گذرانده بود.
فراهانی بیان کرد: وقتی او بازنشسته شد و به اروپا رفت باز هم بیکار ننشست و هر زمان به ایران بازمیگشت به تئاتر سر میزد. او معلم بزرگی بود و منش خوبی داشت. حتی وقتی در سینما ورود پیدا میکرد سبک و سیاق خود را داشت. ضمن اینکه والی بسیار به خانه تئاتر کمک میکرد و در کارهای جمعی پیشگام بود.
پیام تسلیت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی برای درگذشت جعفر والی
سیدرضا صالحیامیری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در پی درگذشت جعفر والی هنرمند پیشکسوت، متن پیامی را منتشر کرد. در پیام وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی آمده است: «از شمار دو چشم یک تن کم/ وز شمار خرد هزاران بیش» فقدان تاسفبار استاد «جعفر والی» هنرمند صاحبنام و اثرگذاری که در عرصه سینما و تئاتر این سرزمین نقشی سترگ داشته، تلخ و ناگوار است.
هنرمندان قدرشناس این روزگار باید با کشف و معرفی ظرفیتها و توانمندیهای هنری آن استاد فقید، در جاودانگی نام و نشانش همت کنند.
اینجانب ضمن عرض تسلیت این ضایعه بزرگ به جامعه ارجمند فرهنگ و هنر و خانواده آن مرحوم، از درگاه حضرت احدیت، شادی و تعالی روح بلند آن مرد کمنظیر هنر را مسالت دارم.
پیام تسلیت دبیر جشنواره تئاتر فجر
همچنین سعید اسدی، دبیر سیوپنجمین جشنواره بینالمللی تئاتر فجر در پیامی، درگذشت «جعفر والی» از هنرمندان پیشکسوت عرصه تئاتر را به خانواده وی، اهالی هنر و رسانهها تسلیت گفت.
در این پیام آمده است: «هنر مرگ را پس میراند اگرچه در این کشاکش غریب مرگ به ناگاه جسم هنرمند را در میرباید. اما بقای روح هنرمند فنای جسم فانی او را به هیچ میگیرد و بزرگمردان و زنان هنر، جاویدان در هیئت کسانی که دستی در خلق نیکوی هنر دارند، مدام و پایانناپذیر، از نو تجدید میشوند.
خبر ناگوار است: «استاد جعفر والی در گذشت»
او به عنوان یکی از معماران موج نو تئاتر ایران، در شکوه بنایی که با همکاران کم نظیرش در این سالیان ساخته و بر جای گذاشته همواره زنده خواهد ماند و در دست و زبان و شمایل و ذهن خلاق هر هنرمند آگاه و خیرخواه که نقشی را بر صحنههای تئاتر ایرانزمین رقم میزند تکرار میشود. نام و شأن هنرمندانه استاد جعفر والی تداعیگر دوران درخشانی از تئاتر ایرانی است که در آن تعهد اجتماعی هنرمندان با کیفیت بیان هنرمندانه برای ایجاد خاطراتی ماندگار از اجراهای تاریخساز در هم آمیخته بود.
دریغ بزرگ این است که سی و پنجمین جشنواره بینالمللی تئاتر فجر از افتخار حضور گرانقدر استاد والی در مقام کارگردان نمایش «در گوش سالمم زمزمه کن» بینصیب ماند.
نام و یاد او نیروبخش ما در این دوره از جشنواره خواهد بود و گردهمایی هنرمندان تئاتر ایران در جشنواره سی و پنجم را با گرامیداشت هنری که او دوست میداشت، برگزار خواهیم کرد. با اظهار تاسف عمیق درگذشت این هنرمند دورانساز را به بستگان گرامی ایشان و هنرمندان گرانمایه تئاتر ایران تسلیت میگویم.»
پیام تسلیت خانه سینما
استاد جعفر والی، هنرمند ارزنده و ارجمند سینما و تئاتر میهنمان، صبح دیروز به دیار باقی رهسپار شد. خانه سینما ضمن عرض تسلیت به خانواده گرامی ایشان و اعضای محترم خانه سینما، علو درجات اخروی را برای این هنرمند فقید از خداوند متعال آرزو میکند.
مدیرکل هنرهای نمایشی: ولایت تئاتر والی خود را از دست داد
مهدی شفیعی مدیرکل هنرهای نمایشی که برای شرکت در آیین پایانی جشنواره بینالمللی تئاتر کودک و نوجوان به همدان سفر کرده است در پیامی درگذشت استاد جعفر والی را تسلیت گفت.
در متن این پیام آمده است: ولایت تئاتر والی خود را از دست داد. استاد والی از نسل تئاترآفرینی است که بیدریغ در سرزمین پرگهر ایران بذر نواندیشی و ابتکار در هنر تئاتر را به بار نشاندند.
اندوه غیبت او در روزگاری که هنوز داغ فقدان دیگر اساتید آرام نگرفته است تلخ و ناگوار است. دریغ و درد خویش را با آرزوی بردباری برای بازماندگان آن استاد فقید و تسلیت به جامعه هنری تقدیم میدارم. نام و یادش گرامی باد.
پیام تسلیت مدیرعامل خانه هنرمندان ایران و رییس تماشاخانه ایرانشهر
مجید رجبیمعمار، مدیرعامل خانه هنرمندان ایران و رییس تماشاخانه ایرانشهر درگذشت جعفر والی، کارگردان و بازیگر پیشکسوت هنرهای نمایشی را تسلیت گفت.
متن این پیام به شرح زیر است:
در کمال تاسف باخبر شدیم هنرمند پیشکسوت جعفر والی دار فانی را وداع گفت. کارنامه درخشان جعفر والی در عرصههای مختلف هنرهای نمایشی، بیشک مهر تاییدی بر فعالیت هنرمندانه این کارگردان و بازیگر برجسته است. امید است تجارب گرانسنگ این هنرمند عزیز، چراغی روشن برای هنرمندان جوان نسل امروز باشد.
ضایعه درگذشت این هنرمند بزرگ را به خانواده محترم ایشان و جامعه هنری به ویژه دوستداران هنرهای نمایشی تسلیت عرض میکنم و از خداوند متعال برای ایشان طلب مغفرت و برای خانواده محترمشان صبر و شکیبایی مسئلت مینمایم.
مراسم تشییع پیکر زندهیاد جعفر والی فردا ساعت ۹ صبح از تالار وحدت به سمت قطعه هنرمندان بهشت زهرا (س) برگزار میشود.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد