23 - 09 - 2021
چالشهای عرضه نفت در بورس
هفته گذشته نامهای از طرف محمدرضا پورابراهیمی رییس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی به رییسجمهور مبنی بر لزوم عرضه و فروش نفت در بورس انرژی منتشر شد. در این نامه با اشاره به سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی و لزوم مقابله با ضربهپذیری درآمد حاصل از صادرات نفت و گاز و ایجاد تنوع در روشهای فروش و مشارکتدادن بخش خصوصی در فروش نفت، پیشنهاد شده بود عرضه مداوم و مستمر نفت خام در بورس از سر گرفته شود. در همین ارتباط نماینده شرکت ملی نفت در بورس انرژی با اشاره به تجربه عرضه نفت خام در بورس انرژی اظهار میکند که این اقدام با چالشهای زیادی روبهرو است. امیرحسین تبیانیان که در سال ۹۸ به عنوان نماینده شرکت ملی نفت در بورس انرژی، مسائل مربوط به عرضه نفت خام در بورس را پیگیری کرده است میگوید: اگر این کار در فاز جدید با همان کیفیت قبلی انجام شود، فقط در حد یک کار شعاری باقی خواهد ماند. تبیانیان با اشاره به تجربه عرضه نفت در بورس انرژی طی سه سال اخیر گفت: در آن زمان مدیران وقت بازار سرمایه با توجه به درخواستهایی که مطرح میشد و تقاضاهایی که به دست آنان رسیده بود، اعتقاد داشتند در صورتی که نفت در بورس انرژی عرضه شود ظرفیتهای جدیدی فعال میشود و شرکتهای جدیدی برای خرید نفت اقدام میکنند؛ شرکتهایی که تا آن زمان موفق به خرید نفت در شیوه سنتی و مرسوم از امور بینالملل شرکت نفت نشده بودند. ما هم با همین انگیزه که تغییر سازوکارهای سنتی بتواند برخی موانع خرید نفت را از بین ببرد، نفت را در بورس انرژی عرضه کردیم. وی افزود: از همان زمان ما بر دو نکته تاکید ویژه داشتیم، یک اینکه این عرضه باید مداوم باشد و استمرار داشته باشد تا بازار بتواند روی آن حساب باز کند و نکته دوم این بود که با توجه به اینکه این کار برای اولین بار در کشور رخ میداد، باید شرایط عرضه به مرور آسانتر و کارآمدتر بشود. تبیانیان ادامه داد: خوشبختانه موفق شدیم شرط اول را با اخذ مجوزهای لازم از وزارت نفت لحاظ کنیم و همانطور که در قانون بودجه ۹۸ هم آمده بود، وزارت نفت مکلف به عرضه ماهانه شش میلیون بشکه نفت خام و میعانات گازی در بورس انرژی شد و بر این اساس هم در سال ۹۸ و در ادامه آن در سال ۹۹ مجموعا بیش از ۱۰۰ میلیون بشکه نفت خام و میعانات گازی در بورس انرژی عرضه شد. وی افزود: همچنین برای بحث تسهیل سازوکارها، طی سه سال گذشته، تقریبا قاعده و مانعی نبود که به دنبال برطرف کردن آن نرفته باشیم و تا میتوانستیم برای خرید نفت خام و میعانات گازی از شرکت ملی نفت، مانعزدایی کردیم تا دیگر این شائبه پیش نیاید که شرکت نفت فقط با مشتریان خودش کار میکند و شرایطی فراهم کردیم که همه بتوانند در یک چارچوب مشخص اقدام به خرید کنند. ما حتی این مجوز را از خود وزیر وقت گرفتیم که از این به بعد فروش به متقاضیان جدید که مدعی خرید نفت هستند فقط از طریق بورس انجام شود. با این هدف که احراز صلاحیت مشتریان از طریق بورس انرژی انجام شود و اگر مشتری جدیدی وجود دارد که به هر دلیل با سیستم سنتی شرکت ملی نفت نمیتواند کارش را جلو ببرد، از طریق بورس و بدون مواجهه با شرکت ملی نفت در قدم اول، بتواند معامله خود را انجام دهد و به عنوان خریدار واقعی به شرکت ملی نفت معرفی شود. در این حالت شرکت ملی نفت به عنوان فروشنده در بورس انرژی موظف است نسبت به تعهدات خود عمل کند و طبق اطلاعیه عرضه مورد تایید بورس انرژی، نسبت به تحویل محموله اقدام کند. اگر کوتاهی یا عدول از انجام تعهدات توسط شرکت ملی نفت ایران به عنوان فروشنده در بورس انرژی صورت گیرد، خریدار میتواند به داوری بورس شکایت و از حق و حقوق خود دفاع کند.
فقدان مکانیسم تسویه حساب ارزی در بورس انرژی
نماینده شرکت ملی نفت در بورس انرژی تصریح کرد: با این وجود، عملا در بحث فروش دریایی نفت خام و میعانات گازی اتفاق خاصی نیفتاد و آن مقدار معاملهای که مدنظر ما بود، محقق نشد که علت اصلی آن در درجه اول شرایط سخت خرید نفت خام و میعانات در شرایط کنونی و درجه دوم آماده نبودن بستر لازم برای انجام این معاملات در بورس انرژی بود. تبیانیان در ادامه تاکید کرد: در کنار وزارت نفت که وظیفه استمرار عرضهها و تسهیل شرایط را داشت، بازار سرمایه و بورس هم باید متناسب با آن، شرایط را بهبود میداد. وی در گفتوگو با مهر افزود: در حال حاضر اگر یک مشتری در بورس انرژی بخواهد پیشپرداخت معاملات خود را به صورت ارزی بپردازد، سازوکار آن وجود ندارد و عملا باید برای واریز پیشپرداخت قبل از انجام معامله در بورس به شرکت ملی نفت مراجعه کند و صورتحساب پرداخت، دریافت کند و شرکت ملی نفت پس از تایید پرداخت اجازه انجام معامله در بورس انرژی را به خریدار بدهد. این یعنی نقض غرض! همانطور که گفته شد هدف از انجام معامله در بورس این بود که خریدار در قدم اول با شرکت ملی نفت و مکانیسمهای آن مواجه نشود تا بتواند راحتتر نسبت به انجام معامله اقدام کند. پس اگر قرار باشد برای واریز پیشپرداخت قبل از انجام معامله به شرکت ملی نفت مراجعه کند خب راضی نمیشود بعد آن دوباره به بورس بازگردد. وی ادامه داد: این روند که در معاملات بورس انرژی جریان داشت عملا باعث از بین رفتن یکی از اهداف اولیه عرضه نفت شد، زیرا بنای ما تسهیل شرایط برای مشتریانی بود که نمیتوانند با شرکت نفت ارتباط برقرار کنند. به بیان سادهتر اگر یک نفر نمیتوانست برای خرید نفت به شرکت نفت مراجعه کند و باید به بورس انرژی میآمد، به او گفته میشد برای پرداخت پیشپرداخت ارزیاش مجددا به شرکت نفت مراجعه کند و این نقض غرض بود. تبیانیان در ادامه گفت: همه میدانیم که در شرایط تحریمی هستیم ولی شرکت نفت هم در همین شرایط تحریمی توانست با بعضی مکانیسمهای ارزی و اخذ مجوزهای لازم، مبالغ ارزی را دریافت کند و ما هم پیشنهاد دادیم که بورس انرژی هم مثل اقداماتی که شرکت نفت کرد، انجام دهد و مجوزهای همین مکانیسمها را بگیرد ولی متاسفانه با وجود تمام پیگیریها هنوز هم که حجم قابلتوجهی از فرآوردههای نفتی در بورس انرژی عرضه میشود، مکانیسمهای تسویه حساب ارزی وجود ندارد.
عدمشناخت خارجیها از بورس انرژی ایران
وی در ادامه با اشاره به دیگر مشکلاتی که در تجربه قبلی عرضه نفت در بورس انرژی وجود داشت، گفت: کسی که میخواهد در بازارهای بینالمللی و به خصوص نفت، معامله کند باید طرف مقابلش را بشناسد و اعتماد کند، ولی اقدامی از سمت بورس انرژی برای این بحث اعتمادسازی انجام نمیگرفت. یعنی طرفهای خارجی شرکت ملی نفت را میشناسند ولی شناختی از بورس انرژی ایران و اعتبار آن ندارند که راضی به پرداخت پول شوند. تبیانیان با تاکید بر کوچک بودن برخی مشکلات و تاثیر عمده آنها ادامه داد: همانطور که میدانید معرف هر بورسی در دنیا وبسایت آن بورس است اما در ایران حتی وبسایت بورس انرژی، نسخه به زبان انگلیسی ندارد، اطلاعیههای آن به زبان انگلیسی منتشر نمیشود و بعضا ایرادهای نرمافزاری عجیب به وجود میآید. همین الآن اگر از کارگزاران بورس بپرسید هم تصریح میکنند که این وبسایت حتی زمانبندیهای انجام معامله را نشان نمیدهد و ایراداتی از این دست دارد. در صورتی که اگر یک بورس، چشمانداز خود را بورسهای بزرگ دنیا مثل بورس دوبی میداند باید خود را نیز متناسب با آن هدف آمادهسازی کند. نماینده شرکت ملی نفت در بورس انرژی در ادامه گفت: البته من بارها تاکید کردم که فروش نفت و میعانات گازی حتی در شرایط غیرتحریمی مساله پیچیدهای است، چه برسد به شرایط تحریمی. ولی با این وجود انتظار میرفت با برطرف کردن این مشکلات جزئی اولا بهانه از برخی متقاضیان گرفته شود و ثانیا شرایط بورس انرژی ما به شرایط بینالمللی نزدیکتر شود.
آفت چانهزنی
وی با اشاره به اهمیت بحث نظارت در ساختار بورس گفت: معاملهای که در بورس انجام میشود باید با همان ترتیباتی که در اطلاعیه عرضه ذکر شده در عمل اجرا شود. اگر قرار باشد که بعد از معاملات، با توافق خریدار و فروشنده اصلاحیه به شرایط معامله زده شود، شرایط استاندارد بورس از بین میرود و اساسا مهمترین ویژگی معاملات بورس یعنی شفافیت و ایجاد شرایط یکسان برای متقاضیان تحقق نیافته است. در حال حاضر متاسفانه نظارتهای لازم بعد از انجام معامله توسط بورس انرژی صورت نمیگیرد و عملا دست خریدار و فروشنده برای توافقهای بعدی باز است. تبیانیان در ادامه با اشاره به بحث عرضه فرآوردههای نفتی در بورس انرژی، که هماکنون هم در حال انجام است، افزود: تعداد مشتریان متقاضی خرید فرآوردههای نفتی با احجام بسیار بزرگ محدود است که کاملا طبیعی است و علت آن نو پا بودن این بازار و محدودیت حاکم برحضور بازیگران بینالمللی است. از طرف دیگر بر همین اساس تعداد مشتریان متقاضی محموله کوچک و متوسط بیشتر است. با توجه به تعداد کممشتریان محمولههای بزرگ و لزوم هماهنگی با آنها برای تحقق انجام معامله، در عمل ما شاهد هستیم که این مشتریان چانهزنیها و توافقات خود را خارج از بورس با فروشنده قبل از انجام معامله انجام میدهند و فقط در بورس انرژی ثبت معامله میکنند.
وی افزود: بنده هم بارها گفتهام معامله محمولههای بزرگ در بورس انرژی مزیتی برای ما، به جز شوآف ندارد و حتی در شرایط تحریمی حاکم از بابت ضرورت حفظ اطلاعات آنها، غلط هم هست.
البته اگر چند وقت یکبار، یک محصول مشخص در بورس انرژی با احجام بزرگ عرضه شود تا اعلام قیمتی انجام شده و اگر ظرفیت جدیدی هم وجود دارد جذب شود، مفید است ولی به شیوه فعلی که الزام کنیم همه معاملات بزرگ هم از این طریق باشد خاصیتی ندارد و چهبسا مضر است. وی با اشاره به اینکه معاملات بخش زمینی ما در بورس انرژی، به خصوص معاملات زمینی فرآوردههای نفتی توفیقات زیادی داشته افزود: چون در این بخش، معاملات در حجمهای کوچک انجام میشده و تعداد مشتریان زیاد بود، راههای ایجاد فساد هم بسته شد و به طور کلی بازار شرایط ایدهآل خود را داشت و موفقیت ما هم از بورس انرژی، عموما از این طریق بود. تبیانیان افزود: معاملات زمینی بورس انرژی که با حمایت کامل مدیریت شرکت پالایش و پخش صورت گرفت، باعث شد تمام انتظاراتی که از بورس انرژی داشتیم، از جمله کشف قیمت و رقابت محقق شود و از این رو یک فضای خیلی خوبی در معاملات زمینی رقم خورد.
حتی برای اولینبار ما معاملات زمینی میعانات گازی صادراتی را در بورس انرژی شروع کردیم که بسیار مزیت داشت و باعث شکل گرفتن یک بازار رقابتی و پیدا کردن مشتریان جدید در این بخش شد. نماینده شرکت ملی نفت در بورس انرژی در ادامه گفت: در معاملات دریایی هم اگر ما الزام کنیم که همه محمولهها با احجام کوچک و متوسط فقط از طریق بورس باشد، با توجه به اینکه مشتریان این بخش هم نسبتا زیاد است، انتظارات ما از بورس، از جمله شفافیت و کشف قیمت منطقی محقق میشود.
عرضه در بورس در حد شعار باقی میماند
وی در پایان مجددا با تاکید بر اینکه در بحث نفت مشکل عرضه نداریم، افزود: ما میتوانیم با همان شیوه تا سال ۱۴۰۴ عرضه کنیم، ولی اگر آن مشکلات گفته شده حل نشود تفاوتی ایجاد نمیکند و صرفا در حد یک کار شعاری باقی میماند. به طور کلی در بورس انرژی نباید به دنبال بالا بردن آمار و ارقام باشیم بلکه باید به فکر افزایش کیفیت این بورس باشیم و امیدواریم که در دولت جدید این رویه اصلاح شود تا هم شاهد اصلاح این ساختارها و رشد بورس انرژی کشورمان باشیم و هم هدف افزایش تعداد مشتریان جدید و متعاقبا افزایش حجم فروش محقق شود. تبیانیان ادامه داد: همچنین پیشنهاد میکنم وزارت اقتصاد و بورس انرژی در دولت جدید موضوع انتشار ابزارهای کاغذی رایج در بورسهای نفتی دنیا از جمله آتی نفت و فرآوردههای نفتی را با جدیت دنبال کنند تا از این طریق با افزایش تعداد بازیگران فعال در بورس، عمق بازار افزایش یابد و هم ابزارهای لازم برای هج کردن قیمت توسط معاملهگران داخلی فراهم شود.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد