7 - 04 - 2021
بازارآب ، شاهراه گذر از بحران
گروه انرژی- کمیابی آب از سوی کنشگران اقتصاد جهانی در دو دهه اخیر هر ساله به عنوان یکی از ریسکهای عمده جهانی معرفی شده اسـت. از سویی به واسطه ضعف نظامهای کنونی حکمرانی آب در مدیریت کمیابی آب به ویژه در کشورهای در حال توسعه، مشاهده شده طی وقوع دورههای خشکسالی، مدیران نتوانستهاند به اندازه کافی تقاضاهای آب را بـرای جلوگیری از وقوع اختلال در اقتصادهای محلی و منطقهای، بـروز تعارضات اجتماعی و بیثباتی سیاسی و خسارت دیدن اکوسیستم ناشی از کمیابی آب کاهش دهند.
همچنین پاسخهای مدیریت آب به کمیابی آب به طور عمده تحت سیطره مهندسـی عرضهگرا بوده شامل ساخت مخزنها، کانالها، خطوط لوله، چاهها، شیرین کردن آب دریاها و… .
حال آنکه گفتمان جهانی آب معتقد است که بحران آب و فقـدان پایداری در بهرهبرداری از اکوسیستمهای آبی که منجر به خشک شدن رودخانهها، تالابها و آبخوانها شـده است، ناشی از کمبود فیزیکی آب نیست بلکه محصول سیاستهای عمومی است که از طریق یارانهها و نرخگذاری پایین آب، مشوق اسـتفاده بیش از حد آب را فراهم آوردهاند. البته در سالهای اخیـر بـه سبب افزایش هزینه پروژههای تامین آب توامان با افزایش دغدغههای زیستمحیطی، چرخش بارزی به سمت استراتژیهای متنوع مدیریت تقاضای آب بر پایه استفاده از ابزارهای متنوع اقتصادی پدیدار شده است.
در این بین کارشناسان معتقدند مهمترین عامل غیرطبیعی در این خصوص، فقدان بازار آب و ارزانی این ماده حیاتی و در نتیجه مصرف و برداشت بیرویه است.
مصطفی فداییفرد، رییس کمیته تخصصی ارزیابی سیلاب کمیته ملی سدهای بزرگ ایران معتقد است حمایت از بازار آب در ایران میتواند علاوه بر افزایش بهرهوری آب، منجر به کاهش افت سطح آب زیرزمینی و جلوگیری از وقوع فرونشست زمین نیز بشود.
به گفته فدایی فرد حفاری چاههای مجوزدار و فاقد مجوز و استحصال بیرویه آبهای زیرزمینی علاوه بر خشکسالیهای ممتد، مهمترین عامل انسانی وقوع فرونشست زمین است و از میان چاههای آب، باید تاکید ویژه بر چاههای تامین آب کشاورزی و زراعی کرد که موثرترین عوامل افت سطح آب زیرزمینی و در نتیجه وقوع فرونشست زمین هستند.
وی در گفتوگو با مهر افزود: بیتوجهی به این موضوع منجر به نابودی مخازن زیرزمینی برای ذخیره سازی آب میشود و تداوم این وضعیت منجر به کاهش هر چه بیشتر آب تجدیدپذیر کشور و افزایش فراوانی وقوع سیلابها است.
به گفته رییس کمیته تخصصی ارزیابی سیلاب کمیته ملی سدهای بزرگ ایران خشکسالیهای دهههای اخیر، اثر چشمگیر بر افت سطح آب زیرزمینی در دشتهای ایران گذاشته است.
وی با بیان اینکه نزولات جوی در شکل برف و باران، مهمترین عوامل تغذیهکننده آبخوانها هستند افزود: کاهش بارندگیها، تغذیه سفرههای آب زیرزمینی نیز کاهش یافته و بیلان منفی آب را در آنها شاهد هستیم.
بنابراین بهعنوان عامل طبیعی، خشکسالیهای ممتد در کشور را میتوان یکی از علل اصلی کاهش سطح آب زیرزمینی و بهتبع آن گسترش فرونشست زمین دانست.فدایی فرد همچنین بابیان اینکه افزایش تنش آبی در فصل تابستان سال ۱۴۰۰ به دلیل کاهش بارندگیهای سال آبی جاری بسیار محتمل است گفت : پیشبینی میشود حدود ۲۰۰ شهر ایران با معضل تنش آبی روبهرو شوند، البته تعداد دقیق شهرهای دارای تنش آبی به میزان بارندگیهای ماههای باقیمانده سال آبی جاری بستگی دارد. وی معتقد است مدیریت آب یک موضوع بسیار پیچیده و فرابخشی است و حل تنش آبی در ایران تنها درصورتی امکانپذیر است که تمام ذینفعان ازجمله بخشخصوصی بهعنوان بازوی کمکی وارد میدان شوند. فدایی فرد با بیان اینکه برای پیروزی در این نبرد و فراهم کردن تعامل مورد نیاز، تنها راه «تشکیل بازار آب» آنهم با مشارکت صاحبان تخصیص آب است ادامه داد: بازار آب باید با مشارکت صاحبان تخصیص آب عملیاتی شود و دولت فقط به نظارت در این حوزه بپردازد.
رییس کمیته تخصصی ارزیابی سیلاب کمیته ملی سدهای بزرگ ایران همچنین خاطرنشان کرد : یکی از ضرورتهای اصلاح سیاستهای کلان آبی کشور، تغییر پارادایم مدیریت آبی است تا بر اساس آن از رویکرد سیاسی به آب پرهیز شود و نگاه اقتصادی بر مدیریت آب حاکم شود.
به گفته وی به منظور دستیابی به اصلاح ساختار اقتصادی آب باید مواردی مانند لحاظ کردن ارزش اقتصادی آب در بازتخصیص منابع آب، بهروزرسانی طرح جامع و کلان آب و آمایش سرزمین، بیشینهسازی ارزش افزوده حاصل از مصارف آب، استقرار نظام قیمتگذاری آب براساس هزینه تمامشده کامل آب با توجه به شرایط اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و محیط زیستی هر منطقه برای کلیه بخشهای مصرف در دستور کار قرار گیرد تا بتوان موضوع چالش آب در کشور را به سرانجام مطلوب رساند.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد