2 - 12 - 2019
چرخش اروپا به سوی ترکیه
گروه انرژی- در حالی ایران تلاش میکند با ورود به بازارهای صادراتی گاز دنیا بخشی از کاهش فروش نفت خود را جبران کند که کارشناسان معتقدند تکمیل و بهرهبرداری از خط لوله گاز ترانس- آناتولی (TANAP) میتواند به معنای آن باشد که ایران از بازار صادراتی گاز اروپا جا مانده است و حالا دیگر نمیتوان انتظار داشت که ایران به راحتی به جمع کشورهای صادرکننده گاز به اروپا بپیوندد.
ترکیه و آذربایجان روز شنبه به شکل رسمی اعلام کردند خط لوله گاز ترانس- آناتولی (TANAP) تکمیل شده و آماده بهرهبرداری است. کارشناسان این امر را نقطه عطفی در طرحی بزرگ که کمک حال اروپاست تا وابستگی خود به گاز روسیه را کاهش دهد میدانند.
این خط لوله بزرگترین قسمت از طرح ۴۰ میلیارد دلاری «کریدور گاز جنوب» است که گاز را از میدان شاه دنیز II آذربایجان به اروپا میرساند. پروژه ۵/۶ میلیارد دلاری TANAP از قلب ترکیه، از شرق به غرب میرود و قادر است سالانه ۱۶ میلیارد مترمکعب گاز آذربایجان را منتقل کند. ۱۰ میلیارد مترمکعب سهم اروپاست و شش میلیارد مکعبش نصیب ترکها میشود. سرمایهگذاری اگر بیشتر شود تا ۳۱ میلیارد مترمکعب هم ظرفیت انتقالی دارد.
به همین مناسبت روز شنبه جشنی در شهر ایپسالای ترکیه در مرز یونان برپا شد که رییسجمهور رجب طیباردوغان و رییسجمهور الهام علیاف در آن شرکت داشتند. در این مراسم تکمیل زیرساختهای انتقالی به یونان و نیز کل خط لوله TANAP را جشن گرفتند.
اردوغان در این مراسم گفت: «تضمین نیازهای انرژی ترکیه به کنار، با TANAP ما در تامین امنیت انرژی اروپا هم سهیم هستیم.» این خط لوله به خط لوله دیگر، یعنی ترانس-آدریاتیک TAP که هنوز در دست ساخت است متصل خواهد شد و ۱۰ میلیارد مترمکعب گاز به یونان، آلبانی و ایتالیا میفرستد.
اردوغان در این زمینه هم سخن گفت: «از حالا به بعد مسوولیت واقعی بر دوش همسایگان ماست در آن سوی مرزها. ترانس-آدریاتیک باید هرچه زودتر آماده شود.» و در ادامه اضافه کرد که این زمان سال دیگر، سال ۲۰۲۰ است.
بدیهی است در صورت تداوم روند فعلی، احتمال تمدید قراردادهای صادراتی موجود نیز با تردید همراه خواهد بود و دولتمردان برای حضور یافتن در این بازار باید تلاش بیشتری به خرج دهند.
رویای صادرات گاز به اتحادیه اروپا
به گفته امیر شکری، تحلیلگر بازار انرژی با توجه به تلاش اروپا برای افزایش سهم انرژیهای تجدیدپذیر و افزایش واردات الانجی بهویژه از آمریکا و افتتاح پروژه تاپ در کنار افتتاح پروژه ترک استریم در ماه ژانویه آینده، نباید انتظار داشت که ایران به این زودی بتواند به صادرکننده گاز به اروپا تبدیل شود. مصرف گاز در اروپا نیز برخلاف پیشبینیها به تدریج کاهش مییابد و این عامل دیگری است که احتمال واردات گاز از ایران را کاهش میدهد.
پیش از این هم مرکز پژوهشهای مجلس در گزارشی هشدار داده بود که اجرای کریدور جنوبی گاز ممکن است نقش جمهوری اسلامی ایران در تامین احتمالی گاز اروپا، گسترش سهم ایران در تجارت منطقهای و جهانی گاز (به ویژه از طریق خط لوله) و برقراری ارتباطات چندجانبه پایدار مبتنی بر انرژی را با کشورهای منطقه قفقاز و شرق اروپا کمرنگ کند.
این در حالی است که در یک دهه اخیر گسترش استفاده از گاز طبیعی در بخش صنعت و نیروگاهی کشورهای اروپایی و جایگزینی آن با زغالسنگ همچنین افزایش منابع وارداتی گاز به طرق مختلف و کاهش وابستگی به گاز روسیه را به یکی از راهبردهای اساسی اروپا تبدیل کرده است.
براساس گزارشهای بینالمللی منتشر شده شواهد موجود حاکی از کاهش تولید و افزایش تقاضای گاز طبیعی در اروپاست. بنابراین کشورهای اروپایی به دنبال تامین انرژی مورد نیاز خود و افزایش منابع عرضه گاز طبیعی هستند. از اینرو اتحادیه اروپا پروژه کریدور جنوبی گاز را در سال ۲۰۱۵ طراحی و عملیاتی کرده و با مشارکت سه کشور جمهوری آذربایجان، گرجستان و ترکیه به اجرا درآورده است.
به گفته امید شکری کمیسیون انرژی اتحادیه اروپا ۱۰۰ درصد سهام پروژه تاناپ و تاپ را برای مدت ۲۵ سال برای سهامداران فعلی این پروژه تضمین کرده است و اگر کشور و یا شرکتی بخواهد در این پروژهها مشارکت کند، نیازمند توافق با سهامداران این پروژههاست یعنی اگر ایران بتواند تولید مازاد گاز طبیعی داشته باشد و به فرض مشکلات تحریمش هم در بازه زمانی مشخص رفع شود، باز هم شرایط آسانی برای پیوستن به پروژه کریدور جنوبی گاز و صادرات گاز به اروپا نخواهد داشت. صادرات گاز به کشورهای همسایه در صورت حل مشکلات با آمریکا میتواند گزینه خوبی برای ایران باشد.
در حال حاضر با توجه به اشباع بازار الانجی، ایران نمیتواند در کوتاهمدت یا میانمدت به صادرکننده الانجی تبدیل شود.
این تحلیلگر بازار انرژی معتقد است افتتاح پروژه تاپ، پس از افتتاح خط لوله نفت باکو- تفلیس- جیهان میتواند جایگاه آذربایجان را در بازار جهانی انرژی بیش از پیش تثبیت کند و این کشور فرصت خواهد یافت تا در امنیت انرژی اروپا ایفای نقش کند. این پروژه همچنین باعث همگرایی بیشتر منطقهای خواهد شد. به نظر میرسد آذربایجان بیش از پیش به اهمیت کاربرد نقش انرژی در سیاست خارجی و دیپلماسی انرژی پی برده و در حال بهرهگیری از مزایای آن است.
پروژه تاناپ
پروژه تاناپ در تابستان سال ۲۰۱۸ به بهرهبرداری رسید. ترکیه از طریق این خط لوله سالانه شش میلیارد مترمکعب گاز از میدان شاه دنیز آذربایجان وارد خواهد کرد. قرارداد احداث پروژه تاناپ در سال ۲۰۱۲ به امضای روسای جمهوری آذربایجان و ترکیه و گرجستان رسید. سهامداران تاناپ، سوکار آذربایجان (۵۸ درصد) بوتاش ترکیه (۳۰ درصد) و بریتیش پترولیوم بریتانیا (۱۲ درصد) هستند.
پروژه تاپ
پیش از شروع عملیات احداث پروژه تاپ، قرار بود پروژه نابوکو عملیاتی شود که عدم موفقیت این پروژه در جذب سرمایه و همچنین مشکلات فنی، باعث شد تا در سال ۲۰۱۳، کنسرسیوم پروژه گازی میدان «شاه دنیز»، خط لوله ترانس آدریاتیک «تاپ» را به عنوان خط لوله نهایی انتقال گاز حوزه خزر به اروپا انتخاب کند. پروژه ٨٧٠ کیلومتری تاپ، گاز فاز دوم میدان «شاه دنیز» جمهوری آذربایجان را به ایتالیا منتقل خواهد کرد.این خط لوله در طول مسیر از کشورهای گرجستان، ترکیه، یونان، آلبانی و دریای آدریاتیک عبور میکند و در حال حاضر این پروژه بزرگترین پروژه انتقال گاز به اروپا به شمار میآید. نکته جالب توجه در هر دو پروژه تاناپ و تاپ، عدم وجود و حضور شرکتهای انرژی آمریکایی در عملیات احداث این خط لولهها بود. دولت آمریکا، چه در زمان اوباما و چه در زمان ترامپ، بارها حمایت سیاسی خود را درباره پروژه کریدور جنوبی گاز اعلام کرده و خواهان کاهش وابستگی اروپا به گاز روسیه شد.روز ۳۰ ماه نوامبر و همزمان با اتصال پروژه تاناپ به تاپ در ترکیه، گاز آذربایجان رسما به اتحادیه اروپا خواهد رسید. با شروع به کار این پروژه، اتحادیه اروپا اولین قدم جدیاش را برای کاهش وابستگی به گاز روسیه خواهد برداشت. ذکر این نکته لازم است که ظرفیت اولیه این خط لوله سالیانه ۱۰ میلیارد مترمکعب است و در قیاس با مصرف سالیانه گاز این اتحادیه، رقم بزرگی محسوب نمیشود. اما در بُعد تنوعبخشی به منابع انرژی و امنیت عرضه انرژی موفقیت بزرگی به شمار میآید.
طبق برنامه زمانبندی شده ظرفیت این خط لوله (تاناپ و تاپ) به تدریج به ۲۴ میلیارد مترمکعب و در نهایت به ۳۱ میلیارد مترمکعب خواهد رسید. اگر این پروژه بتواند با حداکثر ظرفیت به اروپا گاز منتقل کند، میتوان انتظار داشت تا حدی وابستگی اروپا را به گاز روسیه کاهش دهد.
از این رو کارشناسان بر این باورند که با توجه به جایگاه ایران به عنوان اولین دارنده ذخایر متعارف گاز طبیعی در جهان، گسترش تعامل و دیپلماسی انرژی بر محور گاز طبیعی با کشورهای منطقه و ایفای نقش بیشتر در بازار گاز، امری مهم و استراتژیک (به ویژه در شرایط تحریم اقتصادی) است.
چنانچه از فرصتهای مذکور به خوبی بهرهبرداری نشود ممکن است در آینده نهچندان دور نتوان به جایگاهی که در حوزه انرژی شایسته ایران به عنوان اولین دارنده ذخایر گازی دنیا باشد دست یافت. بنابراین ضروری است با آیندهنگری صحیح و منطقی از ترکیب و روند انرژیهای موجود نفت، گاز، زغالسنگ و تجدیدپذیرها بتوان به خوبی از منابع طبیعی شمال و جنوب کشور در راستای توسعه اقتصادی بهرهبرداری شود.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد