توزیع باکیفیت‌ترین محصول در بازار

نسترن یوسف‌بکیان- مقاومت برخی فولادسازان در برابر شفاف‌سازی و آزادسازی قیمت‌ها در زنجیره فولاد در حالی ادامه دارد که قرار است فردا دومین عرضه کنسانتره سنگ‌آهن هماتیتی در بورس کالا توسط بخش خصوصی انجام شود با این تفاوت که در صورت عدم استقبال تولیدکنندگان فولاد از این محصول، به طور حتم راه برای صادرات کنسانتره سنگ‌آهن باز خواهد شد. شنیده‌ها حاکی از آن است که وزارت صنعت، معدن و تجارت با هدف ایجاد رقابت عادلانه در زنجیره فولاد این اجازه را صادر کرده است که محصولاتی از جمله کنسانتره سنگ‌آهن که در بورس کالا عرضه می‌شود و خریدار مناسبی ندارد، این امکان را پیدا کنند که از بن‌بست صادراتی خارج شده و به بازارهای جهانی عرضه شوند.
اولین عرضه یکی از باکیفیت‌ترین محصولات کنسانتره در کشور در حالی یکشنبه هفته گذشته از سوی شرکت فکور صنعت تهران به بورس کالا انجام شد که هیچ‌یک از فولادسازان حاضر نشدند برای خرید کنسانتره سنگ‌آهن هماتیتی که به مراتب دارای کیفیت بالاتری نسبت به کنسانتره مگنتیتی است، اقدام کنند و یا اینکه قیمت مناسبی را پیشنهاد دهند. عدم استقبال خریداران از این محصول عرضه شده در بورس کالا در شرایطی رقم خورد که طبق برآوردها تا ۶ ماه آینده، با کمبود ۱۰ میلیون تنی کنسانتره در کشور روبه‌رو خواهیم شد؛ موضوعی که فولادسازان را ناچار خواهد کرد تا به جای خرید هر تن کنسانتره با کیفیت داخلی با قیمت یک میلیون و ۷۸۳ هزار تومان، برای تامین نیاز خود به واردات هر تن کنسانتره با قیمت ۱۶۰ دلار که تقریبا معادل چهار میلیون تومان تمام می‌شود، اقدام کنند.
البته در فرآیند استخراج سنگ‌آهن تا تولید محصول نهایی هیچ گاه تعادل مناسبی در کشور وجود نداشته است به طوری که از یک سو با صادرات مواد خام، ارزش‌افزوده و اشتغالزایی کاهش می‌یابد و از سوی دیگر برخی فرآورده‌های سنگ‌آهن از قبیل کنسانتره و گندله با قیمت چند برابری برای تامین نیاز کارخانه‌های فولادسازی وارد می‌شود در حالی که بررسی‌ها نشان می‌دهد باکیفیت‌ترین کنسانتره سنگ‌آهن با قیمت‌های به مراتب پایین‌تر از قیمت‌های جهانی در ایران تولید و عرضه می‌شود. اما با این حال فولادسازان قصد دارند تا جایی که امکان دارد خوراک خود را با نازل‌ترین قیمت تهیه کرده و محصول تولیدی خود را حتی با قیمتی بالاتر از قیمت‌های جهانی عرضه کنند.
گامی به سوی شفاف‌سازی
نکته دیگر اینکه فولادسازان ایران به جای استفاده از سنگ‌آهن هماتیتی در خط تولید فولاد از سنگ‌آهن مگنتیتی استفاده می‌کنند در حالی که به باور صاحبنظران معدنی، سنگ‌آهن هماتیتی از کیفیت بالاتری نسبت به سنگ‌آهن مگنتیتی برخوردار است و قیمت تمام‌شده فولاد را پایین می‌آورد تا جایی که حتی در کشورهایی همچون استرالیا و هندوستان به‌طور کلی برای تولید فولاد از سنگ‌آهن هماتیت استفاده می‌شود. اما در ایران این باور به اشتباه جا افتاده است که سنگ‌آهن مگنتیتی جای کار بیشتری در تولید فولاد خواهد داشت. این موضوع نیز یکی از مواردی است که باعث شد اولین عرضه سنگ‌آهن هماتیتی در بورس کالا با استقبال خریداران روبه‌رو نشود. در حالی که به نظر می‌رسد در صورت عدم استقبال مجدد از سوی خریداران، این محصول باکیفیت داخلی با قیمت‌هایی به مراتب بالاتر از قیمت پیشنهادی در بورس کالا به دست فولادسازان خارجی برسد.
در واقع پرهیز شرکت‌های فولادی از خرید کنسانتره سنگ‌آهن هماتیتی در بورس کالا این امکان را برای تولیدکنندگان کنسانتره به وجود خواهد آورد که از بن‌بست صادراتی خارج شده و محصولات خود را با قیمت‌هایی مناسب به بازار جهانی عرضه کنند. با این حال این شرایط برای خریداران و تولیدکنندگان فولاد فراهم شده است که تا ساعت ۱۱ صبح یکشنبه ۱۴ دی‌ماه، قیمت پیشنهادی خود را در سایت بورس کالا برای خرید این محصول باکیفیت ثبت کنند.
در همین خصوص تحلیلگر ارشد بین‌المللی مواد معدنی و فولاد با بیان اینکه طی هفته گذشته شاهد اولین عرضه کنسانتره توسط بخش خصوصی در بورس کالا بودیم، به «جهان صنعت» گفت: اگرچه این اقدام گامی به سوی شفاف‌سازی و آزادسازی قیمت‌ها بود اما قیمتی از سوی خریدار پیشنهاد شد که بسیار عجیب بود.
دکتر کیوان جعفری‌طهرانی با اشاره به اینکه قیمت جهانی کنسانتره همچون مابقی محصولات در این زنجیره بر اساس عرضه و تقاضا تنظیم می‌شود، اظهار کرد: بنده با قاطعیت می‌توانم بگویم که اگر اجازه صادرات به این محصول داده می‌شد، قیمت جذب شده برای خرید کنسانتره عرضه شده مورد نظر با توجه به نرخ‌های فعلی و بر اساس عیار ۶۶ و ریجکشن ۶۵، دست‌کم ۳۰ درصد قیمت شمش در کدال (قیمت ترکیبی فروش داخل و صادراتی) و بیش از ۹۰ درصد مصوبه بود. در حالی که فولادسازان کشور از خرید کنسانتره هماتیتی با قیمت پایه ۱۶ درصد شمش فولاد خوزستان استقبال نکردند و قیمتی دور از انتظار را برای خرید پیشنهاد دادند.
خرید کنسانتره با قیمت بالا از سوی چینی‌ها
وی افزود: واقعیت این است که در فرهنگ جامعه ما در بخش سنگ‌آهن کشور، بیشترین تقاضا در حوزه سنگ‌آهن مگنتیت است چراکه قابلیت فرآوری بیشتر و همچنین اکسید آهن (FEO) بالاتری دارد.
از طرفی در مراحل کنسانتره‌سازی که بیشتر مورد نظر چینی‌هاست، کاربردی‌تر است در حالی که کنسانتره هماتیتی به مراتب کیفیت بالاتری دارد. تحلیلگر ارشد بین‌المللی مواد معدنی و فولاد در توضیح اینکه تقاضای چینی‌ها برای خرید مگنتیت بالاتر است، گفت: چینی‌ها برای تولید فولاد بیشتر از کنسانتره در روش کوره بلند و کمتر در کوره‌های قوس الکتریکی استفاده می‌کنند و برای آنها درصد ریکاوری یا فرآوری از اهمیت بالایی برخوردار است. از این رو از خرید کنسانتره مگنتیتی بیشتر استقبال می‌کنند. جعفری طهرانی بیان کرد: اما نکته مهم در این خصوص آن است که اگر قرار باشد محموله‌ای از کنسانتره هماتیتی نیز در بازار جهانی عرضه شود، قیمت‌هایی از سوی چینی‌ها پیشنهاد می‌شود که تنها چند دلار از قیمت کنسانتره مگنتیتی پایین‌تر است در حالی که در داخل کشور این تفاوت فرهنگ بسیار قوی‌تر است.
کیفیت قابل توجه کنسانتره هماتیتی
وی اظهار کرد: نباید فراموش کنیم که گندله تولیدشده از کنسانتره هماتیتی از گندله‌ای که از طریق کنسانتره ۱۰۰ درصد مگنتیتی تولید می‌شود، دارای کیفیت بالاتری است. البته کیفیت گندله تولیدی در هر کارخانه با توجه به درصد اختلاط و ترکیب کنسانتره‌های مختلف متفاوت است.
اما با رعایت درصد اختلاط معقول، به طور حتم نتیجه‌ای که از کنسانتره هماتیتی حاصل می‌شود، برای تولید گندله بهتر است. این تحلیلگر حوزه فولاد افزود: با این تفاسیر شاهد این بودیم که قیمت پیشنهادی برای خرید کنسانتره هماتیتی عرضه شده در بورس کالا دور از ذهن بود اما با توجه به اینکه چنین اقدامی گامی در جهت شفاف‌سازی و کشف قیمت عادلانه در زنجیره فولاد است، نباید در این خصوص دلسرد شد به طوری که باید این روند ادامه پیدا کند.
دولت دست معدنکاران را باز بگذارد
جعفری‌طهرانی گفت: با این حال معتقدم که دولت باید بر اساس مصوبه‌ای که در رابطه با زنجیره فولاد اعلام شده، به هر کالایی که در بورس کالا عرضه می‌شود و خریدار مناسبی ندارد، اجازه صادرات بدهد و دست معدنکاران و تولیدکنندگان کنسانتره را در این خصوص باز بگذارد.
وی ادامه داد: قرار نیست بابت ارائه قیمت غیرمعقول توسط خریداران، محصول باکیفیت تولیدی در داخل کشور به هر قیمتی به آنها واگذار شود بلکه با توجه به اینکه این امکان وجود ندارد که کالا را نزدیک به قیمت جهانی معامله کرد، دست‌کم باید شرایطی را فراهم کرد که کالا با قیمت‌های واقعی‌تری معامله شود.
تحلیلگر ارشد بین‌المللی مواد معدنی و فولاد همچنین در رابطه با شیوه‌نامه ساماندهی بازار فولاد و عرضه محصولات بالادستی، اعلام کرد: ما نیاز به زمان دو تا سه ماهه داریم که بازار به تعادل برسد‌.به گفته وی، ضریب محاسبه نرخ فروش کنسانتره ۱۶ درصد شمش فولاد خوزستان در سامانه کدال و ضریب محاسبه نرخ فروش گندله ۲۳/۵ درصد شمش فولاد خوزستان در سامانه کدال است اما همچنان این ضرایب، عدد پایینی هستند.
جعفری طهرانی افزود: نرخ صادراتی کنسانتره عیار ۶۶ درصد و ریجکشن ۶۵ درصد با قیمت فروش داخلی، فاصله قیمتی حدود ۹۰ درصدی دارد.
پیشگام عرضه کنسانتره در بورس کالا
در همین خصوص معاون اقتصادی و مالی شرکت فکور صنعت تهران به عنوان مجری پروژه‌های معدنی و صنعتی به روش طرح و ساخت نیز به «جهان صنعت» گفت: شرکت فکور صنعت به عنوان اولین شرکت پیشگام در زمینه عرضه کنسانتره سنگ‌آهن در بورس کالا قصد دارد فردا ۱۴ دی ماه بار دیگر به عرضه ۲۵ هزار تن کنسانتره سنگ‌آهن هماتیتی با قیمت پایه قبلی یعنی ۱۶ درصد شمش فولاد خوزستان اقدام کند چرا که معتقد است عرضه محصولات زنجیره فولاد در بورس نه تنها به شفاف‌سازی و آزادسای قیمت‌ها کمک می‌کند بلکه می‌تواند به کشمکش فعالان بخش معدن و تولیدکنندگان فولاد پایان دهد.
سیدمجتبی قائم مقامی اظهار کرد: این در حالی است که به نظر می‌رسد فولادسازان به شفاف‌سازی قیمت‌ها و توزیع سود عادلانه میان فعالان زنجیره فولاد چندان تمایلی ندارند. آن هم در زمانی که برآوردها نشان می‌دهد تا چند ماه آینده با کمبود کنسانتره در داخل کشور روبه‌رو خواهیم شد.
هماهنگی‌های ضد تولید
وی با بیان اینکه یکی از باکیفیت‌ترین کنسانتره‌ها با کمترین ناخالصی یکشنبه هفته گذشته در بورس عرضه شد، گفت: کیفیت این کنسانتره که سولفور و فسفر آن در حد صفر و سیلیس آن نیز زیر ۲٫۵ درصد است به تایید بورس رسیده بود و نمونه‌گیری‌های مورد نیاز در این خصوص انجام شده بود.
نکته قابل تامل این است که این محصول با کیفیت با قیمت پایه ۱۶ درصد میانگین فروش ۳ماهه فولادخوزستان در بورس کالا عرضه شد که قیمت بالایی نبود.
قائم مقامی ادامه داد: با این حال هماهنگی‌هایی به عمل آمد که این محصول در بورس کالا مورد توجه قرار نگیرد و خریداری نشود. نکته جالب توجه اینکه بعد از عرضه کنسانتره در بورس کالا، بسیاری از شرکت‌ها با فکور صنعت تماس گرفتند و اعلام آمادگی کردند که به صورت مذاکره‌ای با قیمت کشف شده در بورس خرید می‌کنند که ما آن را قبول نکردیم و قطعا محصول خود را صرفا از طریق بورس کالا عرضه خواهیم کرد.وی با اشاره به اینکه هر تن از محصول کنسانتره شرکت فکور صنعت تهران در بورس کالا به قیمت یک میلیون و ۷۸۳ هزار تومان عرضه شد اما معامله‌ای صورت نگرفت. افزود: این در حالی است که قیمت تولید هر تن کنسانتره با توجه به قیمت خرید سنگ با دلار آزاد ، یک میلیون و ۷۰۰ هزار تومان تمام می‌شود در حالی که منصفانه نیست با قیمتی پایین تر از ۲ میلیون تومان به فروش برسد. بنابراین این شرکت تنها برای اینکه معتقد است باید تمام محصولات زنجیره فولاد در بورس عرضه شوند، اقدام به چنین کاری کرد و بار دیگر پیشقدم شده است.
هشدار در مورد کمبود ۱۰ میلیون تنی کنسانتره
وی با اشاره به اینکه تا ۷ ماه دیگر قرار است ۱۲ میلیون تن گندله به مدار بیاید، گفت: برآوردها نشان می‌دهد که ما با کمبود ۱۰ میلیون تنی کنسانتره در داخل کشور روبه‌رو خواهیم شد به طوری که تا ۶ ماه آینده امکان خرید کنسانتره با قیمت کمتر از دو میلیون تومان وجود نخواهد داشت.
از این رو باید کنسانتره مورد نیاز برای تولید گندله و در نهایت فولاد از خارج از کشور تامین شود که با احتساب قیمت ۱۶۰ دلاری هر تن کنسانتره، هر یک تن از این محصول معادل چهار میلیون تومان برای فولادسازان تمام خواهد شد.
قائم مقامی ادامه داد: گندله‌سازی پنج میلیون تنی سه چاهون به تازگی وارد مدار تولید شد به طوری که از این پس سنگ‌آهن مرکزی پنج میلیون تن کنسانتره تولیدی خود را دیگر به بازار عرضه نخواهد کرد. این در حالی است که گندله‌سازی پنج ملیون تنی گهرزمین نیز طی سه تا چهار ماه آینده راه‌اندازی خواهد شد. موضوعی که باعث می‌شود گهرزمین از چند ماه آینده علاوه بر اینکه چهار میلیون تن کنسانتره خود را به بازار عرضه نخواهد کرد بلکه ۱ میلیون تن کنسانتره نیز از گل گوهر خواهد گرفت. وی افزود: به این ترتیب ۱۰ میلیون تن کنسانتره از بازار کم می‌شود که مشخص نیست کمبود ۱۰ میلیون تنی کنسانتره را چه کسی قرار است جبران کند. بنابراین به طور حتم هر خریداری که کنسانتره سنگ‌آهن هماتیتی در بورس کالا را با قیمت ارائه شده فعلی خریداری کند، برد کرده است. معاون اقتصادی و مالی شرکت فکور صنعت تهران بیان کرد: ما باید تولیدکنندگان سنگ آهن‌های هماتیتی و معادن کوچک را تقویت کنیم تا از خطر کمبود کنسانتره جلوگیری کنیم. این در حالی است که برخی فولادسازان متوجه ضربه‌ای که به خود و تولید کشور می‌زنند، نیستند. وی همچنین به این موضوع اشاره کرد که کاربرد کنسانتره هماتیتی در کارخانجات گندله‌سازی برای بهینه کردن رفتار کارخانه بسیار قابل توجه است. این در حالی است که اگر ورودی کاملا مگنتیتی باشد، ظرفیت کارخانه به دلیل محدودیت بخش کولینگ پایین می‌آید و افت FE نیز در گندله تولیدی بیشتر می‌شود .
پشت پرده تمرکز روی سنگ‌آهن مگنتیت
چرایی عدم‌استفاده از سنگ‌آهن‌های هماتیت در کشور را می‌توان اینگونه تشریح کرد که ترجیح در کشور ما این است که از راحت‌ترین و شیرین‌ترین روش برای دستیابی به ماده اولیه استفاده کنند و باقی موضوعات را به خودی خود به حال خود رها کنند. بنابراین با وجود اینکه ذخیره کلانی از سنگ‌آهن هماتیت در کشور موجود است، شاهد این هستیم که تمام تمرکز روی سنگ‌آهن مگنتیت است. در واقع فولادی‌ها برای تولید فولاد مورد نیاز خود همواره از سنگ‌آهن «مگنتیت» استفاده می‌کنند در حالی این موضوع برای فولادسازان به یک عادت غالب تبدیل شده که استفاده از سنگ‌آهن «هماتیت» از سوی فولادسازان را به «خرق عادت» بدل کرده است.
نکته قابل تامل اینکه در کشوری مانند استرالیا به‌طور کل برای تولید فولاد از سنگ‌آهن هماتیت استفاده می‌شود و در هندوستان هم وضعیت به همین منوال است. چرا که کار کردن با «هماتیت» قیمت تمام شده فولاد و میزان انرژی‌ای که مصرف می‌شود را نسبت به سنگ‌آهن مگنتیت پایین می‌آورد.
به عبارت دیگر سنگ‌آهن مگنتیت در یک مرحله تبدیل به هماتیت شده و بعد از آن احیا می‌شود اما سنگ‌آهن هماتیت مرحله تبدیل را ندارد و مستقیما احیا می‌شود.