27 - 11 - 2019
تحریم معاملات دلاری
گروه اقتصادی- بعد از تعمیق تحریمها علیه بازار نفت ایران، این بار آمریکا به دنبال محدود کردن بیشتر معاملات دلاری دیگر کشورها با ایران است. محصولات پتروشیمی به عنوان هدف جدید تحریمهای آمریکا در کنار وابستگی خاص اقتصاد ایران به نفت و صنایع وابسته، آثار سوئی بر رشد اقتصادی کشورمان بر جا گذاشته، به طوری که پیامدهای این محدودیت، مدتهاست زندگی مردم را در شرایط خاص اقتصادی قرار داده است.
اهمیت صادرات نفت برای اقتصاد ایران را زمانی میتوان درک کرد که حدود ۸۰ درصد از درآمدهای ارزی دولت از طریق فروش نفت و صنایع وابسته به آن تامین میشود. برخورداری از منابع سرشار نفتی هرچند میتواند مزیت بزرگی برای اقتصاد کشورمان محسوب شود، با این وجود محدود کردن قلمرو تجاری کشور به یک محصول خاص، ضربهپذیری اقتصاد در برابر هجمه نیروهای خارجی را افزایش داده است.
به نظر میرسد در کشورهایی که حوزه صادراتی خود را تنها به یک صنعت خاص محدود کردهاند، شرایط ویژهای برای اعمال تحریمهای آمریکا مهیا میشود. اقتصاد ایران نیز از این موضوع مستثنی نیست و با وجود چهار دهه تجربه اعمال تحریمها بر سر راه فروش نفت، هنوز هم نشانهای از گسترده کردن قلمرو صادرات اقتصادی ایران دیده نمیشود. به همین خاطر است که پرونده سیاستگذاری اقتصاد ایران سرشار از اما و اگرهای بسیاری در رابطه با چرایی محدود کردن حوزه محصولات صادراتمحور است به طوری که تا امروز نتوانسته الگوی سیاستگذاری اقتصادی مسوولان در رابطه با حوزه صادراتی کشور را تغییر دهد.
دورزدن تحریمها
برنامه جدید آمریکا برای افزایش فشارهای اقتصادی در حالی بازار هدف ایران را نشانه گرفته که در هفتههای اخیر این کشور تمامی معافیتهای نفتی علیه ایران را نیز کنار گذاشت. بر این اساس و بعد از کنار گذاشتن معافیتها، مقامات دولت آمریکا میگویند گام بعدی در این راه، محدودتر کردن معاملات دلاری ایران مخصوصا برای صادرات محصولات پتروشیمی و کالاهای دیگر خواهد بود. به همین منظور آمریکا به دنبال آن است تا شرکتهایی را که در آسیا و از طریق واسطه با صنعت پتروشیمی ایران تجارت میکنند، هدف قرار دهد.
برایان هوک، نماینده ویژه وزارت خارجه آمریکا در امور ایران در این باره میگوید از زمان آغاز دور تازه تحریمها علیه ایران که شش ماه پیش اعمال شد، این کشور ۱۰ میلیارد دلار از درآمد نفتی خود را از دست داده است.
اکنون اما وزارت دارایی آمریکا به دنبال آن است که جلوی معاملات دلاری ایران با بازارهای آسیا را بگیرد و برای این منظور، شرکتها و موسسات مالی را که با ایران معامله میکنند هدف قرار میدهد تا تجارتهای سودآوری را که ارز دولتی عاید ایران میکند، قطع کند؛ این موضوع میتواند نگرانیها از اعمال محدودیتهای بیشتر در بازار اقتصادی ایران را دوچندان کند.
اما یکی از موضوعاتی که از سال گذشته و از زمان بازگشت تحریمها علیه بازار نفت ایران مورد بررسی قرار میگیرد، دور زدن تحریمها از کانالهایی است که پیش از این نیز ایران را به سر منزل مقصودش در دورههای تحریم رسانده است.
بر این اساس و با وجود تلاش سیاستگذاران آمریکا برای صفر کردن صادرات نفت ایران، کارشناسان بر این باورند که دستیابی به این هدف ممکن نخواهد بود و ایران به دنبال شناسایی راههای موثری برای دور زدن تحریمهاست. هرچند نمیتوان در رابطه با امکانسنجی صفر شدن صادرات نفت ایران دست به اظهارنظر قطعی زد، با این وجود کاهش شدید فروش نفت در طول یک سال گذشته توانسته صندوق ذخایر ارزی کشور را با هدف قرار دهد و درآمدهای ارزی ایران را به میزان زیادی تقلیل دهد.
امکانسنجی این موضوع اما تنها به اینجا ختم نمیشود، چه آنکه به نظر میرسد آمریکا به دنبال آن است شعاع محدودیتها را حتی از محصولات پتروشیمی نیز بالاتر ببرد که این موضوع میتواند بیانگر نگرانیهای عمدهای در تجارت دلاری ایران با دیگر کشورها باشد.
اما موضوع دیگری که میتواند در این میان مطرح شود، میزان همکاری دیگر کشورها با سیاستهای محدودکننده آمریکاست. بر این اساس و در حالی که تحریمهای آمریکا بازارهای هدف ایران را نشانه گرفته، اما در طول ماههای گذشته تعدادی از کشورهای اروپایی به منظور انجام آسان نقل و انتقالات مالی با ایران، در تلاش برای راهاندازی سازوکارهای مالی مستقل با ایران هستند. به این ترتیب هرچند اعمال محدودیتهای بیشتر بر سر راه تجارت دلاری ایران از سوی آمریکا موضوعی کاملا محتمل است، با این وجود باید دید کشورهایی که تحت معاملات دلاری با ایران قرار دارند تا چهاندازه حاضر هستند در مقابل فشارهای آمریکا مقاومت کنند.
محدود بودن سبد صادراتی
اما شاید یکی از اصلیترین موضوعاتی که باید به آن پرداخت، محدود بودن سبد صادراتی ایران است. محدود بودن قلمرو صادراتی کشورمان و خامفروشی، میراث اقتصادی کشور در طول چهار دهه گذشته است. در شرایط کنونی که اعمال محدودیت بر تجارت ایران با دیگر کشورهای آینده اقتصاد کشور را تهدید میکند، کاهش خامفروشی و وابستگی به صنایع نفتی میتواند بهترین گزینه موجود برای دور زدن تحریمها باشد.
اما تجریه سیاستگذاری مسوولان در طول چهار دهه گذشته بیانگر اقدام متقابل ایران از طریق حفظ مشتریان نفتی بوده است به گونهای که در غالب موارد حتی توجه به صادرات محصولات غیرنفتی نه تنها بیشتر نشده، که در موارد مشابه این چنینی حتی به حاشیه رانده شده است.
اتحاد با کشورهای همسایه و بالا بردن سطوح همکاری با آنان میتواند به عنوان گزینههای در دسترس مطرح شود. بهترین گزینه ممکن که در سفر پیشین رییسجمهور عراق به ایران نیز مورد تاکید قرار گرفت، تاسیس شرکتهای واسطهای ایرانی در عراق برای دور زدن تحریمهاست. بر اساس تعامل صورت گرفته بین این دو کشور، سطح معاملات از ۱۲ میلیارد به ۲۰ میلیارد دلار خواهد رسید.
تعمیق روابط با کشورهای همجوار هرچند میتواند یکی از گزینههای در دسترس برای دور زدن تحریمها تلقی شود، با این وجود به نظر میرسد آمریکا به دنبال آن است تا شعاع تحریمها را از آنچه هست نیز بالاتر ببرد به طوری که گفته میشود عراق حتی برای توقف واردات قطعات خودرو از ایران هم تحت فشار آمریکا قرار دارد.
با این حال گستردگی دامنه تحریمها هر اندازه که باشد، تاثیرات ریز و درشت آن در زندگی عادی مردم احساس میشود. بیش از یک سال است که بازار ارز ایران به واسطه اعمال تحریمها تحت شرایط اضطراری قرار گرفته و آشفتگیهای عمدهای در بازار اقتصادی کشور به چشم میخورد. بازی با نوسانات ارزی بخش وسیعی از معیشت روزانه مردم را تحتالشعاع خود قرار داده و نوسانات قیمتی در بازار اقتصادی، بسیاری از شاخصهای اقتصادی کشور را منفی کرده است. در عین حال مسوولان هر بار با ادعای مقابله با تحریمها سعی در عادی جلوه دادن شرایط دارند و برآنند خود را برنده معرکه تحریمها اعلام کنند.
اما با وجود آنکه در پیش گرفتن سیاستهایی که بتواند به دور زدن تحریمها و عبور از شرایط سخت کنونی منجر شود اجتنابناپذیر است، اما اصل اول برای دور زدن همیشگی تحریمها کاهش خامفروشی و متنوع کردن سبد صادراتی و شمار مشتریان محصولات ایرانی خواهد بود. در غیر این صورت ایران تنها برای شرکتهای کوچک و اقتصادهای با درجه بالای فساد جذاب به نظر خواهد رسید که سهمی در سازوکارهای مقابله با فساد مالی در روابط تجاری و بینالمللی خود ندارند.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد