میدان «نقش‌جهان» زیر تیغ ضعف نظارت‌ها
جهان صنعت- بار دیگر یکی از کسبه میدان نقش‌جهان اصفهان با تراشیدن آجرها و کاشی‌های جداره مجاور حجره خود آسیب تازه‌ای به کالبد تاریخی این اثر جهانی وارد کرده است؛ رخدادی که نمونه‌های مشابه آن پیشتر نیز گزارش شده و بار دیگر ضرورت نظارت موثر و تعیین جریمه‌های بازدارنده برای پیشگیری از چنین تخلفاتی را یادآور می‌شود.
پیش از این نیز در اسفندماه سال گذشته یکی از کسبه برای کار گذاشتن ویترین در ضلع شمال شرقی میدان نقش‌جهان اقدام مشابهی انجام داده بود. گرچه برخی منابع ریزش آجرها را ناشی از نم و رطوبت برخی جداره‌های میدان دانسته بودند که با افزایش بار دیوار منجر به این اتفاق شده بود اما به گفته یک منبع آگاه صاحب حجره با تراشیدن آجرها قصد نصب ویترین داشت.
این موضوع قصه‌ای تکراری در میان حجره‌های اطراف میدان است. بسیاری از کسبه بازارهای اطراف میدان نقش‌جهان برای افزایش اندک مساحت حجره یا ایجاد فضا برای ویترین و صندوق گاهی اقدام به تراشیدن جداره‌ها و دیوارهای قدیمی می‌کنند؛ اقدامی که موجب آسیب جدی به بافت تاریخی این مجموعه می‌شود.
به گفته مقامات میراث فرهنگی اصفهان، مجموعه بازار اطراف میدان امام (ره) و خود این میدان تاریخی تنها توسط دو نیروی یگان حفاظت مراقبت می‌شود. در حالی که برای اثری با این گستردگی و ارزش تاریخی و فرهنگی تخصیص چنین نیروی محدودی ناکافی بوده و نظارت مستمر و کامل بر تمامی بخش‌های این مجموعه ممکن نیست.
تخلفات مشابه تنها به میدان نقش‌جهان محدود نمی‌شود. در بازار هنر اصفهان، معروف به بازار بلند نیز موارد مشابهی گزارش شده است. در این بازار که اکنون طلافروشان اصفهان در آن مستقر هستند برخی کسبه برای نصب بالابر اقدام به تراشیدن جرزها و دیواره‌های قدیمی کرده‌اند.
به گفته مسوولان میراث فرهنگی اصفهان، برای برخی از کسبه متخلف پرونده قضایی تشکیل شده اما کارشناسان تاکید دارند که صرف تشکیل پرونده کافی نیست و باید جریمه‌ها و برخوردهای قانونی به‌گونه‌ای باشد که از تکرار تخلفات جلوگیری کند.
این چالش‌ها تنها بخشی از مشکلات بناها و بازارهای تاریخی اصفهان است؛ از سیم‌کشی‌های غیراصولی بر بدنه بازار که خطر آتش‌سوزی را افزایش داده تا نم و رطوبتی که استحکام و پایداری سقف و دیوارهای تاریخی اطراف میدان امام را تهدید می‌کند. نبود هماهنگی نهادها، بی‌توجهی برخی کسبه و کمبود بودجه لازم برای مرمت آسیب‌های گذشته از مهم‌ترین مشکلات فعلی بازارهای تاریخی اصفهان به شمار می‌رود.
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اصفهان در این‌باره گفت: بازار اصفهان به‌همراه میدان نقش‌جهان محدوده‌ای نزدیک به هشت‌کیلومتر را دربر می‌گیرد و حدود ۷هزار کسبه در این بافت تاریخی فعالیت دارند اما تنها دو نیروی یگان حفاظت برای بازرسی و پایش این محدوده درنظر گرفته شده است.
سید روح‌الله سیدالعسگری افزود: بسیاری از تخلفات در زمان‌هایی مانند شب یا روزهای تعطیل رخ می‌دهد یعنی زمانی که نظارت حضوری کمتر است.
وی درباره بازار هنر اظهار کرد: در این بازار نیز تخلفاتی از جمله تراشیدن جرزها برای نصب بالابر یا گاوصندوق مشاهده شده است و برخی کسبه حتی تا یک‌متر از دیواره را می‌تراشند تا گاوصندوق جا بگیرد در حالی که این دیوارها متعلق به ۴۰۰سال پیش بوده و چنین اقداماتی پایداری سازه را تهدید می‌کند.
به گفته او گاهی متخلفان برای توجیه اقدام خود مدعی می‌شوند این بخش از بنا متعلق به دهه‌های گذشته بوده یا در اسنادشان زیرزمین ثبت شده است اما تراشیدن دیوار جرم محسوب می‌شود زیرا بنیان بنا را سست می‌کند. کافی است زمین‌لرزه‌ای رخ دهد تا سقف فرو بریزد.
سیدالعسگری توضیح داد: براساس ضوابط هرگونه اقدام عمرانی یا مرمتی در بافت تاریخی به‌ویژه در بازار و میدان نقش‌جهان باید با استعلام میراث فرهنگی انجام شود که شهرداری نیز پیش از صدور مجوز آن را بررسی می‌کند اما در مواردی برخی کسبه بدون مراجعه به شهرداری یا میراث فرهنگی سرخود اقدام می‌کنند.
وی گفت: برای فردی که اخیرا برای نصب قرقره سایبان اقدام کرده بود پرونده قضایی تشکیل شده و این اتفاق حدود چهار تا پنج‌روز پیش رخ داده است.
معاون میراث فرهنگی استان ادامه داد: مشکل اصلی تعدد تخلفات در سطح بازار است و تقریبا هر هفته سه‌مورد شکایت یا گزارش تخلف از بازار دریافت می‌شود؛ از جمله تراشیدن دیواره‌ها، نصب ویترین یا وارد کردن میخ برای نصب بنر و سیم برق که همگی به‌تدریج به بافت تاریخی آسیب می‌زنند.
او افزود: آجرهایی که در بازار یا میدان نقش‌جهان مشاهده می‌کنید و گاهی شل یا جدا شدند اغلب نتیجه همین اقدامات هستند.
سیدالعسگری تاکید کرد: این تخلفات علاوه بر آسیب به میراث وقت زیادی از مجموعه میراث فرهنگی می‌گیرد. با وجود بودجه محدود و کمبود نیرو بدون همکاری کسبه کنترل این حجم از تخلفات دشوار است.
وی با بیان اینکه لازم است کسبه برای حفظ اثر مشارکت کنند، گفت: باید فرهنگ‌سازی شود تا کسبه بدانند این مکان‌ها میراث تاریخی کشور بوده و حفظ آنها مسوولیتی عمومی است.
به گفته این مقام مسوول دستگاه قضایی در این زمینه همراهی کامل داشته و در اغلب پرونده‌های مربوط به بازار رای به نفع میراث فرهنگی صادر شده است.
سیدالعسگری افزود: با وجود صدور احکام قضایی گستردگی بازار و کمبود نیرو باعث شده همچنان شاهد بروز تخلفات باشیم.
او تصریح کرد: جریمه‌ها باید بازدارنده باشند. اگر فرد بداند تخلف او عواقب سنگینی دارد دیگر اقدام به چنین کاری نمی‌کند. میزان جریمه‌ها بستگی به نظر قاضی دارد و مواردی تا سقف ۲۰۰میلیون‌ریال نیز تعیین شده است. به گفته وی، بازار و میدان نقش‌جهان تنها بخش سالم و دست‌نخورده از بافت تاریخی اصفهان است و اگر کوتاهی شود این اسکلت تاریخی از بین می‌رود.
سیدالعسگری همچنین از وضعیت ایمنی بازار تاریخی اصفهان ابراز نگرانی کرد و گفت: در صورت بروز آتش‌سوزی ممکن است فاجعه‌ای جبران‌ناپذیر رخ‌دهد.
او افزود: سه‌ایستگاه آتش‌نشانی برای محدوده بازار تصویب شده اما برخی کسبه همکاری لازم را ندارند. رعایت اصول ایمنی پیش از هر چیز به نفع خود کسبه است زیرا بسیاری از حجره‌ها پارچه‌فروشی یا لباس‌فروشی بوده و مواد قابل اشتعال زیادی دارند.
او با اشاره به سیم‌کشی‌های غیراصولی در بازار تاکید کرد: لازم است اداره برق به طور جدی وارد عمل شده و تذکرات لازم را به کسبه ارائه دهد تا خطرات احتمالی کاهش یابد.
منبع: ایرنا
