۱۰منطقه‌آزاد مصوب به ثمر نرسیده‌اند!

جهان صنعت– طی ۳۶سال اخیر تاسیس ۱۸منطقه‌آزاد در کشور مصوب شده که هشت‌مورد آن فعال شده و ۱۰منطقه مصوب دیگر هنوز فعال نشده‌ یا در مسیر فعال‌سازی هستند. البته باوجود اینکه این مناطق قوانین مخصوص به خود را داشته اما قوانین‌شان به صورت کامل و ۱۰۰‌درصدی اعمال نمی‌شود که جذابیت سرمایه‌گذاری و فعالیت تجارت و تردد آنها را تحت تاثیر قرار داده است.

مناطق آزاد محدوده‌های جغرافیایی هستند که با هدف حمایت از صنعت داخلی و تسهیل واردات، صادرات و ترانزیت کالا غالبا در نزدیکی مرزها و مبادی گمرکی ایجاد شده و قوانین محدودتر و تشریفات گمرکی ساده‌تری نسبت به سرزمین اصلی دارند. این محدوده‌ها از شمول خیلی از قوانین سرزمین اصلی خارج هستند و به دلیل تسهیلات، امکانات، معافیت‌ها و امتیازهای در نظر گرفته شده برای آنها می‌توانند بستر مناسبی را برای تولیدکنندگان کالاهای صادراتی، بازرگانان و فعالان صنعت ترانزیت ایجاد کنند.

تمرکز اصلی در توسعه این مناطق بر تشویق صادرات کالاهای صنعتی‌وتبدیلی، جذب سرمایه‌وفناوری‌های خارجی، تقویت کانال‌های ترانزیتی و تقویت جایگاه کشور در عرصه تجارت بین‌الملل است.

در حال حاضر ۱۸منطقه‌آزاد مصوب در کشور داریم که هشت‌منطقه آن یعنی کیش، قشم، چابهار، ارس، انزلی، اروند، ماکو و شهر فرودگاهی امام خمینی(ره) فعال هستند و ۱۰منطقه دیگر(مازندران، اینچه‌برون،‌ سیستان، مهران، قصرشیرین، بانه و مریوان، سرخس، دوغارون، اردبیل و بوشهر) نیز در مسیر فعال‌سازی قرار دارند.

برنامه ۵ساله‌ اول توسعه

سال ۱۳۶۸ براساس تبصره ۱۹ برنامه پنج‌ساله‌ اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران به دولت اجازه داده شد که در سه‌منطقه مرزی کشور اقدام به تاسیس مناطق آزاد تجاری کند و به موجب تبصره ماده(۲۰) همان قانون گمرک ایران و سازمان بنادر کشتیرانی نیز مکلف به تاسیس منطقه‌های ویژه برای این منظور شدند. دولت نیز برمبنای اجازه‌ای که داشت مناطق آزاد کیش، قشم و چابهار را تاسیس کرد.

در دهه نیز ۸۰ مناطق آزاد ارس، اروند و انزلی و در دهه۹۰ منطقه‌آزاد ماکو تاسیس شد. در سال۱۴۰۰ هم هفت‌منطقه و در سال ۱۴۰۲ مناطق آزاد سرخس، دوغارون و مازندران اضافه شدند.

دسترسی آسان کیش به بازارهای سرزمین اصلی و بازارهای کشورهای همسایه به‌خصوص کشورهای حاشیه خلیج‌فارس در کنار موقعیت استراتژیک و دسترسی‌های ویژه این جزیره به مسیرهای بازرگانی بین‌المللی و زیرساخت حمل‌ونقلی پیشرفته آن باعث شد در سال ۱۳۷۲ اولین منطقه‌آزاد تجاری- اقتصادی ایران در این منطقه و در جزایر کیش، هندورابی، فارور بزرگ و فارور کوچک آغاز به کار کند. مهم‌ترین ماموریت‌ و اهداف منطقه‌آزاد تجاری-صنعتی کیش گسترش صنعت گردشگری، امور بانکداری، خدمات فرهنگی و رفاهی، توسعه صنایع پیشرفته، خدمات پزشکی فرامرزی، صنایع الکترونیکی، خدمات پشتیبان نفت و همچنین ایجاد بورس‌های خدمات تجاری نفت و کالاهای نفتی و مرکزیت یافتن در زمینه نمایشگاه‌ها و همایش‌های بین‌المللی و منطقه‌ای است.

نگاهی به لیست مناطق

منطقه‌آزاد تجاری-صنعتی قشم حدود ۳۰۰کیلومتر مربع از این جزیره را شامل می‌شود. این منطقه به دلیل قرارگیری در نقطه‌ای کلیدی از کریدور ترانزیتی شمال-جنوب، دسترسی به کریدور پروازهای بین‌المللی شرق-غرب و تسهیلات بندری آن که به‌نوعی مکمل بندر شهید رجایی است، نقش پررنگی در تجارت و بازرگانی جهانی دارد. اهداف و محورهای اصلی فعالیت‌های این منطقه‌آزاد تجاری-صنعتی شامل توسعه و گسترش صنعت ترانزیت و حمل‌ونقل، گسترش تجارت‌وخدمات تجاری، صنایع انرژی‌بر، صنایع بیوتکنولوژیک و منابع دریایی، صنایع گردشگری، شیلات و صید صنعتی، خدمات پشتیبان نفت و پارک‌های انرژی است. منطقه‌آزاد تجاری-صنعتی ماکو در سال۱۳۸۹ و با مساحتی بالغ بر ۵۰۰‌هزار هکتار احداث شد. این منطقه که شامل بخش‌هایی از ماکو، بازرگان، شوط و پلدشت می‌شود از سمت شرق با جمهوری‌آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان و از سمت غرب با کشور ترکیه مرز مشترک دارد. ویژگی‌های طبیعی و اقلیمی این منطقه و جاذبه‌های گردشگری طبیعی، فرهنگی و تاریخی آن باعث شده منطقه ماکو در صنعت توریسم ایران نیز جایگاه قابل‌توجهی داشته باشد. مهم‌ترین اهداف و فعالیت‌های منطقه‌آزاد تجاری-صنعتی ماکو شامل گسترش خدمات تجاری و ترانزیتی، صنایع گردشگری و اکوتوریسم، صنایع فرآوری و کشاورزی و همچنین توسعه واحدهای بزرگ کشت و صنعت و انتقال فناوری‌های نو به منطقه است. منطقه‌آزاد تجاری-صنعتی اروند در سال۱۳۸۳ و باهدف بهینه‌سازی ظرفیت‌های این منطقه احداث شد. این منطقه که در شمال غربی خلیج‌فارس و جنوب‌غربی استان خوزستان و در محل تلاقی اروند‌رود و کارون واقع شده همجوار با کشورهای کویت و عراق بوده و شامل سه‌بخش اصلی شهرک‌های صنعتی خرمشهر و آبادان، شلمچه و جزیره مینو می‌شود و با ۳۷۴۰۰ هکتار مساحت یکی از مهم‌ترین و پررونق‌ترین مناطق آزاد تجاری-صنعتی کشور است. مهم‌ترین اهداف این منطقه توسعه صنایع گردشگری، صنایع شیلاتی و کشاورزی، صنایع پاک، صنایع سنگین (فولادسازی، نورد لوله و…)، صنایع و تاسیسات دریایی و پشتیبانی از صنایع نفت و پتروشیمی در کنار تقویت ظرفیت‌های ترانزیتی و خدمات تجاری است. موقعیت جغرافیایی منطقه، شرایط طبیعی آن و وجود زیرساخت‌های انبارداری و ترانزیت و صنایع نفت‌وپالایشگاه باعث رشد سریع این منطقه‌آزاد تجاری-صنعتی شده است.

منطقه‌آزاد تجاری-صنعتی ارس در سال۱۳۸۴ با مساحت اولیه ۹۷۰۰ هکتار آغاز به کار کرد. محدوده این منطقه‌آزاد تجاری-صنعتی در سال۱۳۸۷ گسترش یافته و به ۵۱۰۰۰ هکتار رسید. منطقه‌آزاد تجاری-صنعتی ارس که شامل مناطقی از شهرستان‌های جلفا و خداآفرین می‌شود در چهارمحدوده جغرافیایی منفصل، شمال غرب ایران و در نقطه صفر مرزی با کشورهای ارمنستان، آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان واقع شده است. منطقه‌آزاد تجاری-صنعتی ارس به دلیل ذخایر و منابع طبیعی، آب و هوا و اقلیم مساعد، چشمه‌های آب معدنی و جذابیت‌های تاریخی و فرهنگی متعدد از جمله مقاصد توریستی قابل‌توجه نیز به‌شمار می‌رود که ظرفیت‌های قابل‌توجهی برای فعالیت‌های کشاورزی و صنعتی دارد. مهم‌ترین اهداف این منطقه گسترش تجارت و خدمات تجاری، توسعه صنعت حمل‌ونقل، کشاورزی و دامپروی، صنایع پاک و تسهیلات درمانی و فوق درمانی و فعالیت‌های گردشگری است.

منطقه‌آزاد تجاری-صنعتی انزلی در سال۱۳۸۴ با مساحت اولیه‌ای معادل تقریبا ۳۲۰۰هکتار راه‌اندازی شد. محدوده این منطقه در سال۱۳۹۳ اصلاح و وسعت آن به حدود ۸۶۰۹هکتار افزایش یافت. تمرکز اصلی این منطقه بر توسعه صنعت حمل‌ونقل، تجارت و خدمات تجاری، گسترش صنعت گردشگری و همچنین صنایع فرآوری و کشاورزی و صنایع پاک است. منطقه‌آزاد تجاری-صنعتی انزلی شامل دومحدوده جغرافیایی مجزاست. بخش شرقی که در مجاورت تالاب انزلی واقع شده بیشتر شامل تاسیسات بندری و گمرکی، شهرک صنعتی و اراضی منابع طبیعی می‌شود و بخش غربی آن شامل زمین‌های زراعی(بیشتر صیفی‌کاری و باغات) و اماکن و تاسیسات توریستی و تفریحی است.

منطقه‌آزاد فرودگاه امام(ره) در محدوده‌ای به مساحت ۱۵۰۰هکتار در انتهای ضلع جنوبی بخش هوایی فرودگاه امام خمینی(ره) واقع شده است. در ضلع غربی فرودگاه نیز منطقه ویژه اقتصادی با مساحت ۲۵۰۰هکتار ایجاد شده است. در حال حاضر فاز پیشران این منطقه با مساحت مجموع ۲۴هکتار و در بخش‌های اداری، تجاری و شهر الکترونیک، صنایع خلاق، فناوری‌های برتر و لجستیک در حال فعالیت است.

منطقه‌آزاد تجاری-صنعتی چابهار به‌عنوان کریدور ترانزیتی شرق و پلی به کشورهای آسیای میانه درمحدوده‌ای به مساحت ۱۴۰کیلومتر مربع در شهر بندری چابهار واقع شده است. مهم‌ترین اهداف و محورهای فعالیت این منطقه تبدیل شدن به ‌هاب انرژی، محور ترانزیتی آسیای میانه و افغانستان، ‌هاب تجاری شرق کشور، سایت نگهداری کالاهای استراتژیک، خوشه صنایع غذایی، قطب سوم خودروسازی کشور و همچنین گسترش تولیدات مبتنی بر اقتصاد دریامحور و خدمات حوزه ICT است.

امکان ثبت و مالکیت ۱۰۰درصدی

از ویژگی‌های مناطق آزاد نیز می‌توان به امکان ثبت و مالکیت ۱۰۰‌درصدی شرکت توسط افراد یا شرکت‌هایی با تابعیت غیرایرانی، آزادی کامل در ورود و خروج سرمایه و سود حاصل از فعالیت‌های اقتصادی، دسترسی لجستیکی ویژه به کانال‌های ترانزیتی آسیا و اروپا، معافیت گمرکی و تشریفات ساده‌تر در واردات مواد اولیه و ماشین‌آلات تولید، معافیت گمرکی و تشریفات ساده‌تر در صادرات و بازصادرات کالا، معافیت از پرداخت مالیات بر درآمد و دارایی‌ها به مدت ۲۰سال از زمان تاسیس، سادگی در صدور روادید برای اتباع خارجی مشغول به کار در این مناطق، تبعیت از قوانین کار مخصوص مناطق آزاد تجاری و صنعتی و بهره‌مندی از خدمات بانکی و پولی انعطاف‌پذیر و مبادلات ارزی آسان از طریق بانک‌های ایرانی و شعب آنها در منطقه و کشورهای خارجی اشاره کرد.

منبع: ایسنا