یک قرارداد و ده‌ها سوال بی‌جواب
جهان صنعت– در حالی که تصمیم دولت مبنی‌بر واردات گاز از روسیه در هاله‌ای از ابهام قرار دارد، کارشناسان براین باورند که این طرح با توجه به هزینه احداث خط لوله توجیه اقتصادی ندارد با این حال ناترازی گاز باعث شده که دولت نسبت به اجرای این طرح مصمم باشد.
براساس تفاهمنامه‌ای که بین تهران و مسکو به امضا رسیده، مقرر شده است که ایران سالانه حدود ۵۵میلیارد مترمکعب از روسیه گاز وارد کند حال آنکه هنوز معلوم نیست این تفاهم چه زمانی وارد فاز اجرایی شده و آیا می‌تواند مرهمی بر درد ناترازی ایران در حوزه انرژی باشد. از سویی آنگونه که مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران به خبرگزاری بازار گفته است هنوز قیمت و هزینه واردات آن به صورت دقیق مشخص نیست.
مدیرعامل شرکت گاز در عین حال گفته که «قرار است گازی که وارد می‌کنیم در بخش‌هایی که ارزش‌افزوده خوبی دارند، مصرف شوند.»
او درباره مسیر ترانزیتی واردات گاز از روسیه هم گفته که مسیر مد نظر طرف روس برای صادرات گاز به ایران مسیر آذربایجان است البته مسائل امنیتی لازم را برای پایداری گاز مدنظر قرار دادیم به عنوان مثال قرار است که حداقل تاسیسات لازم را در خاک آذربایجان داشته باشیم.
به گفته او، برای انتقال گاز روسیه به ایران، باید مشخص شود که آیا این انتقال از طریق زیرساخت‌های فعلی امکان‌پذیر است یا نیازمند ایجاد زیرساخت‌های جدید از سوی طرف روسی خواهد بود. این موضوع در حال بررسی فنی قرار دارد و قطعا از موضوعات مهم و در دستور کار شرکت ملی گاز است.
ال‌ان‌جی بهتر است
مرتضی بهروزی‌فر، کارشناس انرژی در ارزیابی واردات گاز از روسیه از مسیر آذربایجان به ایلنا گفته است: انتقال ۵۵میلیارد مترمکعب گاز از مسیر آذربایجان نیاز به احداث خط لوله دارد که بخشی از این گاز انتقالی باید به مصرف مناطق شمالی رسیده و بخشی نیز سوآپ شود اما اگر بنا داریم این گاز را به ترکیه منتقل کنیم اکنون مسیر روسیه به ترکیه موجود است و صادرات انجام می‌شود و هیچ مشکلی هم ندارند بنابراین بی‌معنی است که این گاز ترانزیت شود و در مورد عراق هم با توجه به برنامه‌هایی که این کشور در دستور کار دارد در چند سال آینده نه‌تنها نیازی به واردات ندارد بلکه تبدیل به صادرکننده گاز خواهد شد.
به گفته او، افغانستان و پاکستان کشورهایی نیستند که بتوان روی آنها حساب کرد، مخصوصا پاکستان که بخش عمده جمعیت این کشور در نیمه شرقی مستقر هستند که از کشور ما دورند و احداث خط لوله تا این منطقه به خاطر قبائل و مسافت هم غیرممکن و هم غیراقتصادی است.
این عضو هیات علمی موسسه بین‌المللی مطالعات انرژی براین باور است که تنها راه ایران این خواهد بود که این کشور گاز را وارد و تبدیل به ال‌ان‌جی و سپس صادر کند که در کوتاه‌مدت به دلیل عدم تاسیسات ال‌ان‌جی در کشور این امکان وجود ندارد ضمن اینکه اگر بخواهیم گاز را وارد و مصرف کنیم، واردات مستلزم احداث خط لوله خواهد بود تا روسیه گاز را در مرز آذربایجان تحویل ایران دهد که این پروژه نیز چند سال طول می‌کشد و میلیاردها دلار نیز هزینه دارد. علاوه‌براین در نظر داشته باشیم این واردات بیانگر این است که ما به عنوان کشوری که دومین دارنده ذخایر گاز دنیا هستیم، برنامه‌ای برای توسعه و بهینه‌سازی مصرف نداریم.
او می‌گوید: در نظر داشته باشیم که دریافت گاز از روسیه مستلزم این است که صدها کیلومتر خط لوله در مسیر و ایران احداث شود تا این گاز را جذب کنیم، علاوه‌براین مشکلاتی هم با آذربایجان داریم و آن اینکه به اسرائیل نزدیک است، موضوع دیگر اینکه امنیت انرژی را به کشوری گره بزنیم که مشکلات بالقوه با آن داریم محل چالش است، اینکه بخواهیم ۵۵میلیارد مترمکعب گاز را به مسیر آذربایجان وابسته کنیم که هر لحظه با این کشور دچار تنش شویم و در فصل زمستان ما را دچار مشکل کند توجیه‌پذیر نیست.
چالش‌های انتقال گاز از مسیر آذربایجان
میرقاسم مومنی، دیگر کارشناس انرژی هم در این خصوص به ایلنا گفته است: در سرمایه‌گذاری مشترک پروژه‌های نفت‌وگاز شاهد این هستیم که سرمایه‌گذاری در صنایع پالایشگاهی و کمک فنی و در چاه‌های نفت و همکاری فنی و مهندسی بین ایران و روسیه انجام گرفته و روسیه در حال حاضر از جمله شرکای مهم ما در حوزه نفت و گاز به‌خصوص در حوزه تکنولوژی و فناوری‌های نوین است اما مشکل ما انتقال این گاز از مسیر آذربایجان بوده، آذربایجان خود صادرکننده نفت‌وگاز است و از طریق چندین لوله از جمله باکو- تفلیس- جیحان و گرجستان به دیگر کشورها صادرات گاز دارد بنابراین چگونگی اینکه ما بخواهیم از روسیه و از مسیر آذربایجان واردات گاز داشته باشیم محل سوال است.
این کارشناس انرژی پیشنهاد داد: ما می‌توانیم گاز روسیه را برای مصارف داخلی در شمال و شمال غرب و شمال شرق به مصرف برسانیم و این گاز را تهاتر کنیم و بخشی مشکلات ما را در پیک مصرف رفع کند اما قرارداد خط لوله باید بلندمدت و امنیت سیاسی نیز برقرار باشد، به خاطر اختلافاتی که در خصوص برخی موارد مثل زنگزور داریم، تصور نمی‌کنم با توجه به اوضاع منطقه و تحولات سریعی که در منطقه در حال انجام است و همچنین بازتاب سفر ترامپ به خاورمیانه و جنگ اوکراین به زودی عملی شود. ممکن است طرحی برای سال‌های آینده باشد اما پروژه فورس‌ماژوری نیست که برای کوتاه‌مدت روی آن حساب کنیم زیرا مسیر آذربایجان در امتداد با دریای خزر با پستی بلندی و موانع زیادی از نظر طبیعی و محیط‌زیستی مواجه است که باعث کندتر یا تاخیر در پروژه خواهد شد.
این کارشناس حوزه انرژی بر این باور است که پروژه انتقال گاز از روسیه موضوع ایده‌آل برای سال‌های آینده و شرایط بهتر می‌تواند باشد اما در شرایط فعلی به نظر نمی‌رسد به‌زودی عملیاتی شود.
به گفته او، اگر این پروژه عملیاتی شود نیاز استان‌های شمالی و شمال شرق و غرب را تامین می‌کنیم و مجبور نخواهیم بود گاز را از جنوب و با هزینه و افت فشار منتقل کنیم اما باید مسائل سیاسی و تحریمی را و شرایط روابط با آذربایجان را نیز در نظر داشته باشیم و اینکه تمام نیاز گاز شمال کشور را منوط به گاز روسیه و از مسیر آذربایجان کنیم محل سوال است زیرا اگر به هر دلیل آذربایجان به بهانه‌های مختلف خط را قطع کند مشکل خواهیم داشت. همانگونه که اوکراین همواره سعی می‌کرد گاز روسیه به اروپا را با بهانه‌های مختلف با توقف یا تاخیر مواجه کند که در نتیجه آن، هم روسیه و هم اروپا متضرر شدند بنابراین در خصوص انتقال گاز روسیه از مسیر خاک آذربایجان امنیت خط لوله باید در جوامع بین‌الملل تضمین شده باشد.
