9 - 04 - 2020
یک دیدار و چند روایت
«جهانصنعت»- صحبت از توافق نیمبند میان ایران و آمریکاست که البته باز هم به خاطر مواضع سرسخت دو کشور به نتیجه نرسیده است؛ توافقی که در نیویورک و در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل صورت گرفت و حاکی از آغاز مجدد مذاکره میان تهران و واشنگتن بود. اما نهایتا دیدار سران دو کشور با وجود توافق بر سر این سند محقق نشد چراکه روحانی مصر بود قبل از دیدار با ترامپ لغو تحریمها در دستور کار قرار گیرد. این شرطی بود که ایران از مدتها پیش و بنا به خواسته واشنگتن برای ایجاد مذاکره گذاشته بود اما با مخالفت آمریکا روبهرو شد.
فارغ از جزئیات این توافقنامه، درست در زمان حضور روحانی در نیویورک هم خبرهایی مبنی بر توافق دو کشور شنیده شده بود اما جزئیاتی از آن دیده نشد. واقعیت آن است که قرار بود در قالب سران ۱+۵ صحبتهایی در خصوص برجام و حل مشکلات میان ایران و آمریکا صورت گیرد ولی روحانی بر شرط خود ایستاد و از میانجیگران خواست ترامپ را مجاب کنند قبل از صحبتهای سران ۱+۵ تحریمها را بردارد اما رییسجمهور آمریکا حاضر نشد حتی در لفظ این اقدام را انجام دهد.
آنچه حائز اهمیت است این است که طبق آنچه در نیویورک گذشت قرار بود توافقی میان دو کشور حاصل شود. این را ظریف در حاشیه جلسه هیات دولت در جمع خبرنگاران تایید و حتی نسبت به ادامهدار بودن آن ابراز امیدواری کرده است. روحانی هم در سخنانش به طرح ماکرون اشاره کرد و کلیت آن را از جانب ایران قابل قبول خواند اما خبر توافق و تایید آن از طرف مواضع دولتی نشان از آن دارد که با وجود اینکه ایران موضع سرسختی نسبت به آمریکا دارد و بارها مقامات کشور اعلام کردند گفتوگو با روسای آمریکا بهویژه رییس فعلی منتفی است اما باز هم مذاکره با ترامپ از جانب تهران بهطور کلی رد نمیشود و این برخلاف موضع رسمی ایران است که گفته میشود با ترامپ و آمریکا مذاکره نمیکنیم! به هر حال با وجود توافق صورت گرفته، تحریمها از جانب ترامپ برداشته نشد و نهایتا مذاکره میان ترامپ و روحانی هم در قالب اعضای توافقنامه هستهای صورت نگرفت. این نتیجه تلاشهای دولت و دستگاه دیپلماسی در نیویورک بود که با وجود تاکید و اصرار و نهایتا هشدار اروپاییها، ایران بر موضع قدرت خود ایستاد و از خواستهاش کوتاه نیامد. حالا رییسجمهور و تیم او به تهران برگشتند و از تلاش و دستاوردهای سفر خود به نیویورک سخن میگویند؛ از اینکه راه تمام نشده و مسیرها هم بسته نشده است.
مضاف بر آن ایران همچنان به قول اروپایی برای مجاب کردن آمریکا برای برداشتن تحریمها همچنان امیدوار است. اما با این اوصاف دیروز رهبر انقلاب بر مواضع صریح خود نسبت به آمریکا تاکید کردند و از التماس آمریکاییها برای مذاکره با رییسجمهور ایران خبر دادند و کنایهای هم به اروپا زدند و گفتند که واشنگتن در این اقدام از رفقای اروپایی خود برای ملاقات با رییسجمهور ایران استفاده کرد اما در نهایت موفق نشد. سخن رهبر انقلاب نشان از بیاعتمادی کامل نه تنها به آمریکا بلکه به اروپاست.
ایشان بارها مذاکره با آمریکا را منتفی دانستند و نسبت به اعتماد به اروپا هم هشدار داده بودند اما با این وجود، اتفاقات نیویورک و صحبت از توافق میان ایران و آمریکا نشان از آن داشت که در مذاکره به روی آمریکا بسته نیست. مقامات ایران میدانند که نتیجه تلاشهای چندسال اخیر دستگاه دیپلماسی توافقنامه هستهای بود که اکنون در خطر نابودی است. سران کشور به واسطه حفظ این دستاورد چند ساله به دنبال مجاب کردن آمریکا برای برداشتن تحریم و ادامه مذاکره هستند.
هرچند رهبر انقلاب دیروز در سخنانشان تاکید کردند که ایران با جدیت کاهش تعهدات هستهای را دنبال میکند و این موضع در حالی از جانب رهبری مطرح میشود که تاکنون مقامات دولتی نسبت به ادامه کاهش تعهدات هستهای سکوت کردند چرا که اروپا چندی پیش به ایران هشدار داد اگر گام چهارم را برای کاهش تعهدات هستهای بردارد اروپا نیز از برجام خارج میشود.
با این شرایط باید دید دستگاه دولتی چه تلاشهای دیگری برای حفظ برجام میکند و ایران و آمریکا نسبت به مواضع خود برای ایجاد کاهش تنش تا چه میزان کوتاه میآیند؟ و آیا بالاخره کشورهای اروپایی و تلاش فرانسه منجر به برداشتن تحریمها از جانب ترامپ و فراهم کردن شرایط مذاکره میان او و رییسجمهور ایران میشود یانه؟
اما در خصوص جزئیات سند توافقنامه میان ترامپ و روحانی دیروز پایگاه خبری «پولیتیکو» مدعی شد که این سند را رویت کرده است. این رسانه به ذکر جزئیات مفاد آن هم پرداخته.
در سند ادعایی، تهران موافقت کرده «هرگز به دنبال دستیابی به سلاح هستهای نخواهد بود و کاملا به تعهدات خود پایبند است، ضمن آنکه مذاکره بر سر چارچوبی طولانیمدتتر درباره فعالیتهای هستهای خودش را میپذیرد.» تهران همچنین متعهد شده «ایران از هر گونه ستیزهجویی خودداری خواهد کرد و از طریق مذاکره به دنبال صلح و احترام واقعی در منطقه خواهد بود.» در بخش دیگری از سند، ایالات متحده با «رفع همه تحریمهای بازاعمالشده بعد از سال ۲۰۱۷» موافقت کرده است. در متن این سند آمده است: «ایران از توانایی کامل برای صادر کردن نفت خود و استفاده آزادانه از درآمدهای خود برخوردار خواهد شد.» طبق ادعای پولیتیکو، با آنکه در متن سند صریحا به برنامه موشکهای بالستیک ایران اشاره نشده، اما مقامهای فرانسوی میگویند برداشت همه طرفها از لحن مربوط به نقش منطقهای تهران این بود که مسائل موشکی بخشی از مذاکرات خواهد بود.
مطابق ادعای پولیتیکو، سند به گونهای تنظیم شده بود که به همه طرفها امکان دهد خودشان را پیروز اعلام کنند. در صورت موفقیت در پیشبرد این طرح، ترامپ میتوانست اعلام کند او در هدف دیرینهاش برای بسط توافق هستهای و گنجاندن مسائل منطقهای در آن موفق شده است. طرف ایرانی هم میتوانست ادعا کند که در برابر سیاست فشار حداکثری مقاومت کرده و توانسته سرانجام همه تحریمها را رفع کند. ماکرون هم میتوانست خودش را به عنوان واسط صلح و کسی که توانسته از جنگی جدید در خاورمیانه جلوگیری کند، معرفی کند.
اما رسانهای شدن موضوع توافقنامه میان دو کشور واکنشهایی از جانب وزیر امور خارجه و رییسجمهور داشت. مضاف بر آن روحانی نیز نتایجی از دستاوردهای خود در سفر به نیویورک ارائه داد که قابل تامل است.
طرح ۴ مادهای ماکرون
محمدجواد ظریف در حاشیه جلسه هیات دولت با اشاره به مذاکرات انجام شده در سفر رییسجمهور به نیویورک با طرف اروپایی اظهار کرد: همزمان با این تلاشها، ترامپ در مجمع عمومی سازمان ملل اعلام کرد قصد ندارد تحریمها را کم کند. این موضع ترامپ ۱۸۰ درجه مخالف آن بود که اروپاییها از قول ترامپ به ما میگفتند. وی ادامه داد: به همین دلیل نیاز بود بررسی شود آیا ترامپ به آنچه به اروپاییها گفته است تعهد دارد؟ این بحث ما با اروپاییها ادامه دارد. وی ادامه داد: طرح چهار مادهای که ماکرون بیان کرد طرحی است که از زبان خود وی مطرح شده است و حاوی دیدگاههای ما نیست. ما مشخص کردهایم که دنبال سلاح هستهای نیستیم و مطرح کردن طرح امید نشاندهنده این است که ما از سال ۶۴ همواره دنبال امنیت در خلیج فارس بودهایم و دیگران هستند که مانع شدند. مواضع ما کاملا مشخص است. اما مواضع ما در طرح چهار مادهای ماکرون درست بیان نشده بود. بنابراین لازم است این مذاکرات ادامه یابد تا مسائل دقیق مطرح شود. ظریف با اشاره به اینکه ما تلاش خود را ادامه میدهیم خاطرنشان کرد: ماکرون و وزیر خارجه فرانسه با علاقه مذاکرات را دنبال کردند. من دو دور مذاکره با وزیر خارجه فرانسه داشتم. با آبه نیز همینطور بودم. تلاشهای ما ادامه مییابد اما ما بر روی مواضع خود محکم ایستادهایم و اگر اروپا تعهدات خود را انجام ندهد ما اقدامات بعدی خود را انجام میدهیم.وزیر امور خارجه در پاسخ به این پرسش که آیا تهدید اروپا برای خروج از برجام صحت دارد اظهار کرد: آنها چنین چیزی اعلام نکردند بلکه آنچه گفتهاند این است که ممکن است مسیر حل اختلافات که در مواد ۳۶ و ۳۷ برجام آمده را پیگیری کنند. البته مشخص است اقدامی که ایران از ۱۸ اردیبهشت شروع کرده یک اقدام جبرانی است که در ماده ۳۶ برجام به رسمیت شناخته شده است. براساس قواعد حقوقی کسی نمیتواند در برابر اقدام جبرانی، اقدام جبرانی انجام دهد. اقدام جبرانی که برای اروپا در برجام دیده شده بود برای زمانی است که ایران اولین نقضکننده برجام باشد. بحث خروج اروپا از برجام مطرح نیست.
ظریف همچنین در پاسخ به پرسشی درباره تلاش ماکرون برای برقراری تماس تلفنی میان ترامپ و روحانی گفت: روحانی حتما تماسی نداشته است. ایجاد این مذاکره تلفنی از سوی دیگران طراحی شده بود ولی روحانی حضور نداشت و ماکرون و ترامپ صبحت کردند.
ادامه راه
اما رییسجمهور دیروز در جلسه هیات دولت در مهمترین سخنانش به نتایج سفر نیویورک اشاره کرد و گفت: آنچه در پایان مدت کوتاهی که در نیویورک بودیم احساس کردیم این بود که جوی که دشمن ساخته بود، شکسته شد و شرایط دیگری پیش آمد، مخصوصا که ما منادی صلح بودیم و بحث ابتکار صلح هرمز را مطرح کردیم و این طرح را ارائه دادیم.روحانی ادامه داد: این طرح با توجه به مسایل مختلف و از دید کشورهای مختلف بود. هیچ کس نمیتوانست با این طرح مخالفت کند و لو اینکه کسی دلش نمیخواست بگوید که ما پشتیبان این طرح هستیم.
رییسجمهور با اشاره به اینکه از طرف دیگر آنها کار دیگری را میخواستند در اذهان عمومی جا بیندازند، گفت: آنها میخواستند این را در اذهان جا بیندازند که همه چیز برای یک دیپلماسی صلحآمیز و مناسب در منطقه و برای مردم ایران مهیاست و این ایران است که سختگیری میکند و سر باز میزند لذا در حدود ۷۰ ساعتی که در نیویورک بودم بیش از ۲۳ برنامه و حدود ۱۵ ملاقات با سران کشورها داشتیم و در این مدت کوتاه، خیلی از سران ۱+۵ را در نیویورک، آنکارا، ارمنستان و در سه اجلاس اخیر ملاقات کردیم. روحانی تصریح کرد: در این مدت توانستیم توطئهای را که طراحی کرده بودند در هم شکسته و تاکید کنیم ایران از مذاکره فرار نمیکند و پای میز مذاکره است. در این راستا مساله مهمی هم رخ داد؛ ۱+۵ که از دید ضد ایرانیها، مرده بود و اسراییل، ارتجاع منطقه و کاخ سفید میگفتند که ۱+۵ مرده است، همه جمع شده بودند که ۱+۵ درست شود. رییسجمهور خاطرنشان کرد: همه اصرارها ، صحبتها و تماسها بر این مبنا بود که یکبار دیگر ۱+۵ درست شود و ما هم گفتیم که حرفی نداریم و در یک شرایط مناسب اشکالی ندارد، به شرط اینکه آنهایی که به ۱+۵ ضربه زدند به آداب و رسوم ۱+۵ برگردند. روحانی گفت: ۱+۵ بر مبنای تعهد یک توافق بود و باید به آن سمت حرکت کنند و اگر به آن سمت حرکت کردند، اشکالی ندارد. ۱+۴ که در نیویورک تشکیل شد، میتوانست ۱+۵ هم بشود.رییسجمهور با بیان اینکه خیلیها تلاش کردند مذاکراتی در سطح سران ۱+۵ در سازمان ملل تشکیل شود، اظهار داشت: ظاهرش این بود که بگوییم مخالفیم و شرکت نمیکنیم تا همه تقصیرها گردن ایران بیفتد و بگویند درست است که آمریکا مقصر بوده ولی الان که تسلیم است و میگوید حاضر است با شما بنشیند و به قول یکی از رهبران اروپا، همه ما الان در نیویورک جمع هستیم و این بهترین فرصت تاریخی است.
رییسجمهور خطاب به ملت ایران با تاکید بر اینکه آنچه این روزها برخی در تبلیغات جهانی مطرح میکنند با واقعیت فاصله دارد، گفت: البته این حرف که طرحی را فرانسه آماده کرده بود و کلیت آن طرح به یک معنا میتوانست قابل قبول باشد، چون کلیت آن برمیگشت به اینکه ایران دنبال سلاح هستهای نباشد که همیشه این را گفتیم، ایران به صلح منطقه و صلح آبراههای منطقه کمک کند که همیشه کمک کردیم. آمریکا کل تحریم را کنار بگذارد و فروش نفت بلافاصله آغاز شود و پول نفت در اختیار قرار بگیرد.رییسجمهور اضافه کرد: این اصولی بود که فرانسه با آمریکاییها مطرح کرده بود و بعد با ما مطرح کرد لذا اصل این حرفی که الان در روزنامهها و تبلیغات دنیا شایع و مطرح شده و خود رییسجمهور فرانسه به صورتی بیان کرده، درست است. رییسجمهور اظهار داشت: آنچه در نیویورک انجام گرفت ولو اینکه به ظاهر ممکن است برخی فکر کنند که در نقطه حل بود، اما با حل مساله فاصله داشت و نمیشود یک امر بسیار مهم را در ظرف چند ساعت و مدت کوتاه بدون در نظر گرفتن همه جوانب و نتایج آن و سوءاستفادهای که آنها میخواستند در آن مقطع انجام دهند، به انجام رساند.روحانی تصریح کرد: البته برای آمریکاییها مهم بود که این موضوع به یک بمب خبری تبدیل شود و به واسطه آن، شرایط داخلی آمریکا مقداری برایشان تغییر کند اما برای ما مهم نیست که هدف آنها چیست. برای ما منافع ملی اهمیت دارد و اصل منافع ملی، جمهوری اسلامی ایران و ملت ایران است. رییسجمهور با بیان اینکه راه تمام و مسیر بسته نشده و باز هم اروپاییها و دیگران تلاش میکنند، گفت: هر زمانی که حقوق ملت ایران مورد احترام و کرامت ملت ایران مورد توجه قرار بگیرد و حاضر شوند به عزت این ملت توجه کنند، راه بسته نیست. باز هم راه باز است. روحانی خاطرنشان کرد: هر چه داریم از مقاومت ملت ایران است. اگر این همه کشورهای اروپایی، یکی بعد از دیگری برای ملاقات با نماینده ملت ایران میآیند و ما در آن ۷۰ و چند ساعت هر چه که وقت داریم در اختیار میگذاریم و باز هم ۵ الی ۶ ملاقات باقی میماند و ما وقت نمیکنیم، به خاطر ملت ایران و مقاومت ملت ایران است.
رییسجمهور تاکید کرد: اگر ملت ایران مقاومت نمیکرد، کسی سراغمان نمیآمد، کسی اصرار نمیکرد؛ کسی نمیآمد بگوید که راهحلی پیدا کنیم و اگر نشان دادن اقتدار ملی توسط نیروهای مسلحمان برای دفاع از کشور نبود و پهپاد آنها به فضای کشورمان تجاوز میکرد و تنها نگاه و سکوت میکردیم، امروز این جایگاه را امروز نداشتیم. روحانی افزود: اخطار دادیم، فرصت دادیم و بعد عمل کردیم. همه جا همین است، اخطار و فرصت میدهیم. حالا در پدافند فرصت ثانیهای است اما در دیپلماسی فرصت ممکن است دو ماه باشد. دو ماه فرصت میدهیم باز هم اقدام میکنیم و باز هم فرصت میدهیم، اما در اینجا آنچه که شاهد بودیم این بود که همه فهمیدند ملت ایران از پا در نمیآید.
رییسجمهور اظهار داشت: همه اروپاییها هر کدام به یک بیان به من گفتند که امروز قدرت شما از یک سال پیش بیشتر است. روحانی با اشاره به اینکه آمریکا در پیغام خصوصی به اروپاییها میگفت من آمادهام اما بعد در مصاحبه اعلام میکرد که تحریم را تشدید میکنم، تاکید کرد: چطور میتوان باور کرد و ذکاوت و هوشیاری ایرانی از ما میخواست که گول پیام خصوصی را نخوریم و همانطور که خود او گفت، ایران در هیچ مذاکرهای شکست نخورده و ما میخواستیم همین شود تا مذاکرهای شود که در آن موفقیت باشد.رییسجمهور با تاکید بر اینکه این مسیر و راه را ادامه میدهیم و راه بنبست نیست، افزود: به نظر من راه باز است و همه دنیا به این نتیجه رسیدند که خروج آمریکا از برجام اشتباه بود و آمریکا به نتیجهای نمیرسد. روحانی در پایان خاطرنشان کرد: همه به این نتیجه رسیدند که برجام در زمان خودش بهترین توافق بود و اینکه با ایران باید حرف بزنند که اگر منطقه را میخواهند، قدرت منطقهای ایران است و اگر جهان را میخواهند با حذف و انزوای ایران امکانپذیر نیست.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد