29 - 11 - 2019
یک توافق هفت بازنده
گروه سیاسی- یکسال از خروج ایالات متحده از توافق هستهای میگذرد و حالا در سالگرد بدعهدی واشنگتن، مقامات ایران تصمیم گرفتهاند حین ادامه برجام، برخی از فعالیتهای هستهای خود را «در چارچوب» بندهای ۲۶ و ۳۶ این توافق از سر بگیرند. پیش از این محمدجواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان نیز اعلام کرده بند ۳۶ برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت این امکان را به ایران میدهد که بدون خروج از برجام سطح پایبندی خود به این توافق را کاهش دهد. وی هشدار داده بود که اگر بین دستاوردها و دادههای ایران از توافق اتمی وین تعادل برقرار نباشد، جمهوری اسلامی در عین باقی ماندن در برجام، درصد غنیسازی اورانیوم را افزایش خواهد داد.
اما بند ۲۶ برجام نیز میگوید: «ایران اعلام کرده است که تحمیل یا بازگرداندن تحریمهای مشخص شده در پیوست ۲ یا وضع تحریمهای جدید هستهای را به منزله مبنایی برای توقف کلی یا جزئی اجرای تعهدات خود که در برجام آمده، تلقی خواهد کرد.»
قطعا رفتار ایران پاسخ به اقدامات یکسال گذشته واشنگتن است. آمریکا و اسراییل در تلاشند در صحنه بینالملل و افکار عمومی، تهران را عامل واقعی بیثباتی منطقه خاورمیانه معرفی کنند. در واقع واشنگتن به دنبال عملیاتی کردن پروسه محدودسازی ایران در منطقه خاورمیانه و به خصوص در میان همسایگان تهران است و به موازات آن با افزایش تحریمها به دنبال پیگیری فروپاشی از درون از طریق فشار از بیرون است. لذا برنامههای جدی در راستای افزایش تحریمهای ایالات متحده آمریکا، آن هم در آستانه اولین سالگرد خروج واشنگتن از برجام وجود دارد و نمیتوان آن را در قالب بلوف سیاسی برای ارتقای جایگاه آمریکا در نظام بینالملل تصور کرد. از این رو آمریکا هر روز تدبیری جدید علیه تهران پیاده و برای آوردن فشار هر چه بیشتر به تهران تصمیم تازهای اتخاذ میکند. از تحریمهای سخت علیه تهران گرفته تا برگزاری نشست ضدایرانی در لهستان و تروریست خواندن سپاه و عدم معافیت کشورها از خرید نفت ایران. اینها مواردی بود که برای فشار بیشتر به ایران اعمال شد.
آمریکا همین جمعه هفته گذشته به دو معافیت مبادله اورانیوم غنیشده با اورانیوم طبیعی (کیک زرد) بین ایران و دیگر کشورها و همچنین انتقال آب سنگین مازاد نیروگاه اراک به خارج از کشور پایان داد. بر اساس اعمال این تحریم، در صورتی که ایران نتواند مازاد این ذخیره را از کشور خارج کند با وضعیت دشواری روبهرو خواهد شد که ناچار است یا غنیسازی را متوقف کند یا تن به نقض برجام بدهد و این مورد دوم دقیقا همان است که ترامپ و کابینهاش میخواهند.
اما رفتار ایران در یکسال گذشته تنها صبوری و خویشتنداری نسبت به آمریکا بود. هرچند گاهی تنش لفظی میان دو طرف بالا میگرفت و مقامات ایرانی نسبت به بستن تنگه هرمز هشدار میدادند اما با این حال نه به دنبال خروج از برجام بودند و نه درگیری با واشنگتن. ایران در این مدت تلاش کرد از طریق دیپلماسی قدرت برتر منطقه باشد و با ارتباط مطلوب خود با همسایگانش خلأ آمریکا در برجام و عواقبش را جبران کند. ایران در این مدت دلبسته وعدههای اروپا شد هرچند مقامات اتحادیه اروپا در یک سال گذشته هم تنها به ارائه وعدههای اجرا نشده اکتفا کردهاند.
البته تلاش دیپلماسی ایران ادامه دارد. دیروز مذاکرات ایران و سه کشور اروپایی در سطح کارشناسی با حضور کارشناسان وزارت خارجه ایران، بریتانیا، فرانسه و آلمان در بروکسل قرار است برگزار شد. در این دور از مذاکرات، طرفین در خصوص مسائلی نظیر تحریمهای یکجانبه آمریکا، عدم تمدید معافیتهای نفتی ایالات متحده، عدم تمدید معافیتهای مربوط به همکاریهای هستهای، همکاریهای اقتصادی مبتنی بر «اینستکس» گفتوگو و تبادلنظر کردند. ضمن اینکه ظریف نیز امروز با لاوورف دیدار و درخصوص برجام گفتوگو میکند.
اتخاذ سیاستهای تقابلی بر اساس مفاد برجام
اما حشمتالله فلاحتپیشه در ارتباط با موضعگیری جمهوری اسلامی ایران در قبال اقدامات خصمانه آمریکا گفت: جمهوری اسلامی ایران سیاست تقابلی خود را در پیش میگیرد، قوای نظام و جریانات سیاسی کشور هم از هر سیاستی که شکل گیرد، حمایت میکند. نماینده مردم اسلامآباد غرب در مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: ایران در قالب برجام وNPT سیاست خود را پیش خواهد برد، برجام متن جامعی است که برای شرایطی که طرفها به تعهدات خود عمل نکنند، پیشبینیهایی کرده است.
وی افزود: آمریکاییها بعد از بازگشت تحریمها به دنبال محرومیت صنعت هستهای جمهوری اسلامی رفتند تا بیشترین بهره را از این شرایط ببرند، از این رو ما از دل برجام دو موضوع را دنبال میکنیم و در گام نخست جمهوری اسلامی سازوکار داخلی را برای سوخت مورد نیاز خود طی میکند زیرا پیشبینی میشود که آمریکاییها در آینده برای سوخت هستهای و تبادلات هستهای هم مشکلاتی ایجاد کنند.
فلاحتپیشه معتقد است: ایران از سوی دیگر وارد مذاکرات فنی جدی با آژانس انرژی اتمی و اعضای باقی مانده برجام خواهد شد تا سوخت مور نیاز خود را در سطوح مختلف تولید کند. رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: جمهوری اسلامی تعهدات مازاد بر NPT را که ماحصل برجام بود اجرا کرده و قرار است به این تعهدات پایبند بماند لذا تغییری در شکل این تعهدات ایجاد نمیشود، در نهایت خروج از برجام و NPT شکل نخواهد گرفت بلکه از ظرفیت برجام وNPT استفاده میشود.
نگرانی دیپلماتهای اروپایی
اما در خصوص تصمیم ایران دیپلماتهای اروپایی نگرانی خود را ابراز و اعلام کردند که تهران میخواهد بخشی از تعهدات هستهای خود را تعلیق کند و این موضوع میتواند با توجه به اعزام ناو هواپیمابر و بمبافکن آمریکا به خلیج فارس، آتش تنشها را شعلهور کند.
روزنامه والاستریت ژورنال روز دوشنبه از قول یک دیپلمات اروپایی نوشت ایران در نظر دارد بخشی از تعهدات خود را در قالب برجام را تعلیق کند. وی گفت این اقدامات میتواند شامل از سرگیری تحقیقات برای ساخت سانتریفوژهای با سرعت چرخش و غنیسازی بالا باشد که هم در برنامه صلحآمیز و هم ساخت بمب هستهای نقش اساسی دارد. وی گفت، تا جایی که اطلاع دارد ایران این موضوع و برخی دیگر از گزینهها را روی میز گذاشته است. والاستریت ژورنال از قول دیپلمات دیگری مینویسد، هنوز معلوم نیست تهران تصمیم نهایی را گرفته است یا نه.
این گزارش میافزاید چنین اقدامی میتواند «شدیدترین واکنشی» باشد که جمهوری اسلامی از زمان خروج آمریکا از برجام در ۱۸ اردیبهشت پارسال نشان میدهد. والاستریت ژورنال میافزاید دیپلماتهای اروپایی برای حفظ برجام در حال تلاش هستند و یکی از اقدامات پیش رو، ایجاد کانال تجاری موسوم به «اینستکس» است.
البته مقامات اروپایی همچنین اعلام کردند که «مصمم» هستند سازوکار مالی تجارت با ایران به نام «اینستکس» را «فعال» کنند و «کشورهای دخیل تعهد دارند تمام تلاش خود را برای افزایش هر چه بیشتر حمایت مالی از این کانال تجاری به خرج دهند.»
اکنون ایران بعد از ۱۲ ماه به این جمعبندی رسیده است که باید «عمل متقابلی» در حوزه برجام از خود نشان دهد. این تصمیم هر آنچه باشد مهمترین پیامش به آمریکاست و آن اینکه مقامات ایران هرگز زیربار فشار تحریمها نمیرود و هیچوقت به میز مذاکره بازنمیگردند. ایران همچنین با این اقدام میخواهد هشداری به کشورهای اروپایی بدهد همانطور که پاسخی در خور به اقدامات تحریکآمیز آمریکا دادهایم این بدعهدی و تاخیر در اجرای وعدههای اروپایی هم میتواند واکنش جدیتر نسبت به برجام و هر آنچه میان سران این کشورهاست به همراه داشته باشد. به هر حال این اولین اقدام متقابل و عملی ایران است و اگر رفتارهای متخاصم همچنان ادامهدار باشد قطعا سیاستهای صبورانه ایران تغییر میکند و آنچه که مقامات نظامی و حتی رییسجمهور در رابطه با بستن تنگه هرمز بارها هشدار دادهاند عملیاتی میشود.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد