یخبندان پاییزی از امشب؛ هشدار برای ساکنان مناطق سردسیر
جهان صنعت، از امشب موج جدیدی از هوای سرد به کشور وارد شده و مناطق وسیعی از شمال غرب و ارتفاعات کشور را فرا خواهد گرفت. این تغییر ناگهانی در وضعیت جوی، نتیجه ورود یک توده هوای خنک و مهاجرت سامانه پرفشار گرم خارج شده از کشور است. این وضعیت نویدبخش آغاز واقعی‌تر و محسوس‌تر فصل سرما در بسیاری از مناطق کشور، به ویژه در ساعات شبانه، خواهد بود. این گزارش به بررسی جزئیات یخبندان‌های پیش‌رو، تحلیل وضعیت کم‌بارشی بی‌سابقه پاییز و چشم‌انداز هفته‌های آتی می‌پردازد.
یخبندان و کاهش دما
ورود این توده هوای سرد، به طور مستقیم بر الگوهای دمایی تأثیر گذاشته و موجب شکل‌گیری پدیده یخبندان در مناطق کوهستانی و سردسیر خواهد شد.
۱. شروع یخبندان‌های شبانه
از امشب، مناطق زیر به دلیل کاهش شدید دمای شبانه، شاهد پدیده یخبندان خواهند بود:
شمال غرب کشور: بخش‌های سردسیر استان‌های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و اردبیل به طور قطع دمای زیر صفر درجه سانتی‌گراد را تجربه خواهند کرد که منجر به تشکیل یخ‌زدگی سطحی معابر و محصولات کشاورزی خواهد شد.
ارتفاعات: ارتفاعات زاگرس مرکزی و جنوبی و همچنین دامنه‌های شمالی رشته‌کوه البرز، از جمله مناطقی هستند که دمای بسیار پایینی را ثبت خواهند کرد.
۲. کاهش محسوس دما در هفته آینده
الگوی پیش‌بینی‌های عددی نشان می‌دهد که کاهش دما صرفاً محدود به شب اول نخواهد بود، بلکه روند نزولی دما در طول هفته آینده، به خصوص در ساعات پایانی شب و اوایل صبح، در اغلب نقاط نیمه غربی و شمالی کشور تداوم خواهد داشت. این کاهش دما، که می‌تواند تا ۵ درجه سانتی‌گراد نسبت به میانگین چند روز گذشته باشد، نیاز به تجهیز و استفاده از وسایل گرمایشی را در این مناطق کاملاً ضروری می‌سازد.
۳. الگوی دمای کمینه
الگوی نقشه‌های دمای کمینه برای شب پنجشنبه (هشتم آبان) و بامداد جمعه (نهم آبان) نشان‌دهنده یک روند کاهشی واضح است. مناطقی که خطوط هم‌دما (ایزوترم‌ها) در آن‌ها به هم نزدیک‌تر می‌شوند، نشان‌دهنده عمق بیشتر سرما و احتمال بالای وقوع یخبندان هستند. این الگو تأکیدی بر ضرورت آمادگی ساکنان مناطق کوهستانی و سردسیر برای مواجهه با سرمای ناگهانی دارد.
صادق ضیاییان، رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا، در تحلیل‌های اخیر خود، به نگرانی‌های فزاینده عمومی در مورد خشکسالی نسبی و نبود بارش کافی در نیمه اول پاییز امسال پرداخت.
عوامل مؤثر بر کم‌بارشی
ضیاییان دو عامل اصلی را در این وضعیت کم‌بارشی مؤثر دانست:
تغییر اقلیم جهانی و گرمایش زمین: این پدیده کلان، بر الگوهای گردش جوی زمین تأثیر گذاشته و باعث شده است که ورود سامانه‌های بارشی کلاسیک به عرض‌های جغرافیایی پایین‌تر با تأخیر همراه باشد.
وضعیت سامانه‌های جوی محلی: به دلیل استقرار سامانه‌های پرفشار در حوضه ایران و منطقه خاورمیانه، مسیر حرکت سامانه‌های بارشی اقیانوس اطلس و مدیترانه تغییر کرده و این سامانه‌ها تمایل کمتری به ورود به فلات مرکزی ایران پیدا کرده‌اند، که نتیجه آن تأخیر در رسیدن سرمای مؤثر و بارندگی‌های مطلوب بوده است.
کاهش دما در سطح کشور
با وجود این نگرانی‌ها، دکتر ضیاییان خبر مثبتی در خصوص دما ارائه داد. انتظار می‌رود از روز جمعه، شاهد کاهش دمایی حدود ۴ تا ۵ درجه‌ای در سطح کشور باشیم. این کاهش دما باعث خواهد شد که حداقل در تهران و بخش‌های وسیعی از نیمه شمالی کشور، از نظر حرارتی، حال و هوای واقعی و مطلوب فصل پاییز (نه گرمای زودرس مهرماه) احساس شود. این کاهش دما نقطه عطفی در تغییر فاز فصلی در این مناطق خواهد بود.
ورود به دوره خشکی شدید
با گذر از یک سوم فصل پاییز، آمار بارش‌ها در کشور به شدت نگران‌کننده است و نشان‌دهنده یک دوره خشکی شدید نسبت به میانگین‌های بلندمدت است.
با گذشت تقریباً ۳۹ روز از آغاز فصل پاییز، هنوز بسیاری از نقاط کشور بارندگی قابل توجهی را تجربه نکرده‌اند. این در حالی است که بر اساس داده‌های گذشته، معمولاً از نیمه دوم آبان ماه انتظار اولین بارش‌های برف در ارتفاعات و بارش‌های بارانی مؤثر در دامنه‌ها می‌رفت.
مقایسه بارش‌ها در ۷ روز گذشته (منتهی به امروز):
میانگین بارش کشوری در ۷ روز گذشته: (۰.۲) میلی‌متر.
میانگین بلندمدت (برای همین بازه زمانی): (۲.۷) میلی‌متر.
این بدان معناست که در هفته اخیر، بارش‌ها بیش از ۹۰ درصد نسبت به میانگین بلندمدت کاهش داشته‌اند.
بارش در آبان ماه
از ابتدای ماه آبان، بارش مؤثر در سطح کشور تقریباً صفر بوده است، که یک وضعیت استثنایی محسوب می‌شود.
کاهش فصلی بارش (از ابتدای پاییز تاکنون)
تحلیل داده‌های جمع‌آوری شده از ابتدای فصل نشان می‌دهد که وضعیت خشکسالی پاییزه در حال عمیق‌تر شدن است:
کاهش نسبت به میانگین بلندمدت
میانگین بارش پاییزی کشور تاکنون حدود ۷۸.۸ درصد نسبت به میانگین بلندمدت کمتر است (به طور متوسط (۱.۷) میلی‌متر ثبت شده در مقابل (۷.۸) میلی‌متر میانگین بلندمدت).
کاهش نسبت به سال گذشته
در مقایسه با همین بازه زمانی در سال گذشته، کاهش بارش حدود ۸۷ درصد برآورد می‌شود که نشان‌دهنده وضعیت بدتر نسبت به سال گذشته است.
استان های بدون بارش
یکی از نشانه‌های بحرانی بودن وضعیت، فهرست استان‌هایی است که از ابتدای پاییز تاکنون (تقریباً ۸ هفته) هیچ‌گونه بارندگی قابل ذکری نداشته‌اند. این استان‌ها عبارتند از:
اصفهان
ایلام
بوشهر
چهارمحال و بختیاری
خراسان جنوبی
خوزستان
قم
کردستان
کرمانشاه
کهگیلویه و بویراحمد
لرستان
مرکزی
هرمزگان
همدان
یزد
این مناطق مستقیماً در معرض تنش‌های آبی کشاورزی و زیست‌محیطی ناشی از خشکی قرار دارند.
پیش‌بینی بارش‌ها
با وجود وضعیت عمومی خشک، مدل‌های هواشناسی چند منطقه را به عنوان کانون‌های احتمالی بارش در هفته‌های آتی شناسایی کرده‌اند.
به نظر می‌رسد جبهه‌های مرطوب اقیانوس اطلس به جای ورود به مرکز کشور، در امتداد دامنه‌های شمالی البرز متمرکز شوند.
استان‌های ساحلی خزر: انتظار می‌رود استان‌های گیلان، مازندران و گلستان روزهای چهارشنبه و پنجشنبه هفته آینده، شاهد بارش‌های قابل توجهی باشند. این بارش‌ها می‌تواند به صورت رگباری و گاهی همراه با وزش باد باشد.
تهران و بارش برف آبان ماه
شهروندان تهرانی باید توجه داشته باشند که با توجه به الگوهای فعلی، بارندگی مؤثری برای تهران در ۱۰ روز آینده پیش‌بینی نمی‌شود. با این حال، دکتر ضیاییان بر این نکته تأکید کرد که:
“برف آبان ماه در تهران عمدتاً در نیمه دوم آبان ماه رخ می‌دهد و امید است در آن بازه زمانی، با ورود سامانه‌های قوی‌تر، بارش‌هایی محقق شود که بتواند بخشی از کمبود فعلی را جبران کند.”
تا آن زمان، آسمان تهران در ساعات روز آفتابی و نیمه ابری و در ساعات شب سرد خواهد بود.
شروع یخبندان‌های شبانه در مناطق کوهستانی و سردسیر شمال غرب کشور، اولین زنگ خطر فیزیکی ورود سرمای واقعی است. این وضعیت مستلزم آماده‌سازی زیرساخت‌ها و اقدامات احتیاطی برای جلوگیری از آسیب‌های احتمالی به محصولات کشاورزی و تأسیسات گرمایشی است.
با این حال، تمرکز اصلی نگرانی‌های فعلی بر روی بحران کم‌بارشی تاریخی پاییز امسال باقی مانده است. کاهش حدود ۸۰ درصدی بارش نسبت به میانگین بلندمدت، نیاز به مدیریت دقیق منابع آبی در ماه‌های آتی را بیش از پیش برجسته می‌کند. مردم باید با توجه به کاهش محسوس دما در شب‌ها، تمهیدات لازم برای گرمایش خانه‌ها را در دستور کار قرار دهند، در حالی که همچنان منتظر ورود اولین سامانه‌های بارشی مؤثر به مرکز و جنوب کشور باشند.
اقتصادانلاین
