یارکشی غربی- عربی در دمشق
جهان صنعت – سه‌شنبه هفته گذشته بود که دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری ایالات‌متحده در جریان «مجمع سرمایه‌گذاری عربستان و ایالات‌متحده» در ریاض، به‌طور غیرمنتظره‌ای اعلام کرد که تمام تحریم‌های آمریکا علیه سوریه را لغو خواهد کرد. این تصمیم که در پی سقوط بشار اسد در دسامبر ۲۰۲۴ و روی کار آمدن دولت موقت به رهبری احمد الشرع اتخاذ شد، تغییر اساسی در سیاست خارجی آمریکا نسبت به سوریه محسوب می‌شود.
ترامپ گفته که این تصمیم را پس از مشورت با محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان سعودی و رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهور ترکیه گرفته و تاکید کرد که زمان آن فرا رسیده سوریه فرصتی برای بازسازی و پیشرفت داشته باشد. در این میان اعلام لغو تحریم‌ها با استقبال گسترده‌ای در سوریه مواجه شد، مردم در دمشق و سایر شهرها به خیابان‌ها آمدند و این تصمیم را جشن گرفتند. با این حال، این اقدام در داخل دولت آمریکا با شگفتی همراه بود زیرا برخی از مقامات وزارت خزانه‌داری از این تصمیم بی‌اطلاع بودند و اکنون در حال بررسی چگونگی اجرای آن هستند.
براساس گزارشی که در این خصوص مجله نشنال اینترست منتشر کرده، اگرچه لغو تحریم‌ها و دیدار مستقیم ترامپ با احمد الشرع در ریاض، می‌تواند زمینه‌ساز بازسازی اقتصادی سوریه باشد اما چالش‌هایی هم در این زمینه وجود دارد زیرا برخی تحریم‌ها که به دلایل خاصی مانند حمایت از گروه‌های تروریستی اعمال شده‌اند، ممکن است همچنان پابرجا بمانند. علاوه بر این، برخی متحدان آمریکا، به ویژه رژیم اسرائیل، نسبت به این تصمیم ابراز نگرانی کرده‌اند.
در نتیجه کارشناسان معتقدند که تصمیم ترامپ برای لغو تحریم‌های سوریه، گامی جسورانه در جهت تغییر سیاست‌های سنتی آمریکا در خاورمیانه است. در واقع این اقدام می‌تواند فرصت‌هایی برای بازسازی و توسعه سوریه فراهم کند اما نیازمند نظارت دقیق و همکاری بین‌المللی برای اطمینان از ثبات و امنیت منطقه است.
انگیزه لغو تحریم‌ها
تحلیلگران چندین عامل کلیدی را در این تغییر سیاست موثر می‌دانند؛ نخست، تغییر معادلات قدرت در سوریه پس از سقوط اسد که موجب کاهش نفوذ روسیه و ایران و افزایش نقش بازیگران منطقه‌ای مانند ترکیه و کشورهای عربی شده است. دوم، محاسبات امنیتی آمریکا مبنی بر اینکه ثبات نسبی در سوریه می‌تواند به مهار بقایای داعش، کاهش تهدیدات امنیتی برای اسرائیل و حفظ ثبات در لبنان بینجامد. سوم، منافع اقتصادی شامل فرصت‌های سرمایه‌گذاری برای کشورهای عربی خلیج‌فارس و شرکت‌های آمریکایی در بازسازی سوریه.
البته این تصمیم با واکنش‌های متفاوتی روبه‌رو شده است. از یک سو، کشورهای عربی مانند عربستان سعودی و امارات از آن استقبال و آمادگی خود را برای سرمایه‌گذاری در بازسازی سوریه اعلام کرده‌اند و از سوی دیگر، رژیم اسرائیل نگرانی‌های خود را از کاهش فشار بر سوریه بیان کرده و روسیه نیز که نفوذ خود در سوریه را در خطر می‌بیند، نسبت به این تصمیم واکنش منفی نشان داده است.
پیامدهای اقتصادی تصمیم ترامپ
به گفته کارشناسان، پیامدهای اقتصادی این تصمیم نیز قابل توجه است زیرا از یک طرف فرصت‌هایی مانند جذب سرمایه‌گذاری‌های عربی، مشارکت شرکت‌های آمریکایی در پروژه‌های زیرساختی و توسعه بازارهای جدید ایجاد شده اما از طرف دیگر، چالش‌هایی چون ریسک سرمایه‌گذاری در محیط ناپایدار، تحریم‌های باقیمانده بر برخی نهادها و مشکلات بانکی بین‌المللی همچنان پابرجاست.
بنابراین در تحلیل سناریوهای محتمل، دو امکان اصلی وجود دارد؛ در سناریوی خوشبینانه، شاهد ثبات نسبی در سوریه، بازسازی موفق با کمک کشورهای عربی خواهیم بود. در سناریوی منفی اما امکان تشدید درگیری‌های داخلی، بازگشت افراط‌گرایی و عدم جذب سرمایه‌گذاری کافی وجود دارد.
در همین رابطه مقایسه سیاست قدیم و جدید آمریکا در قبال سوریه نشان‌دهنده تغییرات اساسی است، یعنی در حالی که سیاست قبلی مبتنی بر تحریم‌های کامل و گسترده و قطع روابط دیپلماتیک بود، سیاست جدید به لغو تحریم‌ها، عادی‌سازی تدریجی روابط و تشویق همکاری اقتصادی گرایش دارد. البته به گفته ناظران برای موفقیت این سیاست جدید، چند اقدام نظیر نظارت دقیق بر اجرای تعهدات سوریه، هماهنگی با متحدان منطقه‌ای و حمایت از سرمایه‌گذاران آمریکایی ضروری به نظر می‌رسد. گام‌های بعدی نیز شامل مذاکرات فنی برای اجرای کامل لغو تحریم‌ها، دیدارهای دیپلماتیک سطح بالا و برنامه‌ریزی برای مشارکت در بازسازی سوریه خواهد بود.
اروپا نمی‌خواهد از غافله عقب بماند
در همین راستا و در حالی که برخی تحلیلگران معتقدند موفقیت یا شکست این سیاست تاثیر عمیقی بر آینده سوریه و منطقه خاورمیانه خواهد داشت، شواهد نشان می‌دهد که اتحادیه اروپا نیز تلاش می‌کند از این غافله عقب نماند و برای خود جای پایی در آینده سیاسی و اقتصادی سوریه پیدا کند. به طور مثال شاهد بودیم که بعد از سقوط حکومت اسد، وزرای خارجه آلمان و فرانسه بلافاصله به سوریه سفر کرده و با احمد الشرع دیدار کردند. هفته پیش بود که امانوئل ماکرون، رییس‌جمهوری فرانسه نیز در پاریس میزبان حاکم جدید سوریه بود و برای وی در کاخ الیزه فرش قرمز پهن کرد. حالا هم در شرایطی که برخی کشورهای اروپایی از لغو یکباره تحریم‌های سوریه توسط ترامپ ابراز نگرانی کرده‌اند، روز جمعه کایا کالاس، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا طی سندی پیشنهادی برای کاهش بیشتر تحریم‌های این اتحادیه علیه سوریه ارائه داد تا اجازه تامین مالی برای وزارتخانه‌های سوری در حوزه‌هایی نظیر بازسازی و مهاجرت داده شود.
به گزارش رویترز، قرار است وزرای خارجه اتحادیه اروپا هفته آینده در بروکسل درباره روابط با دمشق گفت‌وگو کنند. اتحادیه اروپا پیش از این تحریم‌هایی را در حوزه‌های انرژی، حمل‌ونقل و بازسازی و همچنین برخی تراکنش‌های مالی را کاهش داده بود اما برخی کشورهای عضو خواستار کاهش بیشتر این محدودیت‌ها برای تسهیل روند گذار سوریه شده‌اند.
در همین رابطه بانک جهانی هزینه بازسازی سوریه را بیش از ۲۵۰میلیارد دلار برآورد کرده و مقام‌های جدید سوری در حال رایزنی با کشورهای اروپایی برای کاهش تحریم‌های غرب علیه این کشور هستند. طبق پیشنهاد جدید، اتحادیه اروپا به کشورهای عضو اجازه خواهد داد که به وزارتخانه‌های دفاع و کشور سوریه در زمینه‌هایی مانند بازسازی، ظرفیت‌سازی، مبارزه با تروریسم و مهاجرت کمک مالی کنند.
در این سند پیش‌بینی شده که در موضوعات مرتبط با نابودی تسلیحات شیمیایی، آزادی عمل بیشتری برای تعامل با نهادهای دولتی سوریه فراهم شود. سه دیپلمات اروپایی نیز اعلام کردند که بحث‌هایی درباره لغو تحریم‌ها علیه بانک مرکزی سوریه همچنان در جریان است. آلمان، ایتالیا و اتریش نیز سند مشترکی را ارائه کرده‌اند که در آن خواستار لغو تحریم‌ها علیه بانک مرکزی سوریه و سایر موسسات مالی این کشور شده‌اند.
