9 - 03 - 2024
گفتمان توسعه نئولیبرالی
گروه جامعه- دیروز ۸ مارس، روز جهانی زن بود. این روز برای بزرگداشت دستاوردهای فرهنگی، سیاسی و اجتماعی و اقتصادی زنان جشن گرفته میشود. در این روز سعی میشود توجهات جامعه جهانی را به موضوعاتی مانند برابری جنسیتی، حقوق باروری و خشونت و سوءاستفاده علیه زنان جلب کرد. همچنین براساس آمار بانک جهانی، در سراسر جهان، تقریبا یک زن از هر سه زن، خشونت را تجربه کرده است. خشونت علیه زنان و دختران یک اپیدمی جهانی است و محدود به نقطه خاص جغرافیایی نمیشود. تقریبا یک نفر از هر سه زن بالای ۱۵ سال در دنیا، حداقل یک بار در طول زندگی خود خشونت از طرف شریک صمیمی یا خشونت جنسی غیرشریک را تجربه کردهاند. از هر چهار زن، بیش از یک نفر از طرف شریک زندگی خود متحمل خشونت شده است. البته خشونت علیه زنان تنها معطوف به این موارد نیست، بلکه شکاف بین نرخ مشارکت نیروی کار زن و مرد در سه دهه گذشته در بیشتر مناطق دنیا کمتر از پیش نشده است. این به آن معناست که در سطح جهانی، تقریبا نیمی از زنان در سن کار، شاغل هستند و این بهطور قابلتوجهی، کمتر از نرخ اشتغال مردان در سن کار است (حدود ۸۰ درصد). این شکاف تقریبا نسبت به سه دهه قبل تغییری نکرده است. علاوه بر این، زنان تمایل دارند با فرصتهای درآمد پایینتری مواجه شوند و بهطور متوسط درآمد کمتری نسبت به مردان دارند. در جهان، بیش از یک زن از هر پنج زن، کودک همسر بوده است. براساس آخرین آمار، بیش از یک زن از هر پنج زن برای اولین بار قبل از سن ۱۸ سالگی ازدواج کرده که این مورد در کشورهای جنوب آفریقا و آسیای جنوبی رایجتر است. ازدواج کودکان نهتنها نقض حقوق بشر است، بلکه فرصتهای اقتصادی زنان و دختران را به شدت تضعیف میکند. این سبک ازدواج، دسترسی زنان را به آموزش محدود میکند، درآمدهای آیندهشان را کاهش میدهد، سلامتشان را به خطر میاندازد و آنها را در معرض خطر خشونت خانگی قرار میدهد. این در حالی است که امسال در روز جهانی زنان، شعار «سرمایهگذاری روی زنان: شتاب بخشیدن به پیشرفت» توسط دفتر زنان سازمان ملل متحد منتشر شده است.
گفتمان توسعه نئولیبرالی و تاراج دستاوردهای زنان
دکتر «سیمین کاظمی» جامعهشناس به «جهانصنعت» گفت: در روز جهانی زنان، شعار «سرمایهگذاری روی زنان: شتاب بخشیدن به پیشرفت» توسط دفتر زنان سازمان ملل متحد منتشر شده است؛ شعاری که منعکسکننده گفتمان توسعه نئولیبرالی درباره جنسیت و زنان است و شاید برای بسیاری منطقی و بحق به نظر برسد. در زمانه تسلط عقلانیت نئولیبرالی که برای هر عمل اجتماعی باید محاسبه هزینه و فایده انجام شود، طبیعی به نظر میرسد که توجه به زنان باید با منافعی برای دولت و شرکتها همراه باشد.
وی افزود: در عقلانیت نئولیبرال، زنان هم باید در بازی شرکت داده شوند نه به این دلیل که حضور در همه عرصههای اجتماعی حق آنهاست، بلکه به این دلیل که شرکت داشتن در بازی امتیازاتی به همراه خواهد داشت. دفتر زنان سازمان ملل زیر نفوذ چنین شکلی از عقلانیت، همصدا با آژانسهای توسعه به دولتها و شرکتها نوید مفید بودن زنان را میدهد و در واقع با پذیرفتن منطق اقتصاد بازار، بر ورود به مساله نابرابری و ستم جنسیتی به عنوان عرصه دیگری برای سودآوری و بازنمایی زنان به عنوان ابژههای شایسته مداخله صحه میگذارد. براساس این منطق زنان باید برای توسعه مفید باشند و در خدمت آن قرار گیرند، نه اینکه توسعه برای زنان کار کند. در عقلانیت نئولیبرال، حقانیت زنان برای ورود به برنامه توسعه تا زمانی است که مفید بودن آنها برای شرکتها و حکومتها اثبات شود و اگر پس از چرتکه انداختن به این نتیجه رسیدند که سرمایهگذاری روی زنان تفاوت معناداری در سودآوری ایجاد نمیکند، میتوانند براساس همان منطق هزینهفایده آنها را کنار بگذارند.
این جامعهشناس اظهار کرد: آژانسهای توسعه اکنون بیش از فمینیستها مفاهیمی همچون انتخاب، عاملیت و توانمندسازی را به کار میبرند، اما بعد از حدود سهدهه این واقعیت روشن شده است که چه کلاه گشادی بر سر زنان گذاشتهاند و چگونه مفاهیم فمینیستی مصادره و تاراج شدهاند. اکنون مفهوم «انتخاب» به انتخابهای فردی بین انواع لباس، آرایش و خرید کالا تقلیل یافته، عاملیت به کسب دارایی و یک استراتژی برای بقا در نظم نئولیبرال تحریف شده و توانمندسازی به تطبیق زنان با نظم اجتماعی و جنسیتی موجود ترجمه میشود. در واقع کاربرد این مفاهیم در به چالش کشیدن روابط قدرت نابرابر و دگرگون کردن نظم اجتماعی موجود سلب شده، وجه رهاییبخشیشان زائل شده و خنثی و بیخاصیت شدهاند. موضوع به همینجا ختم نمیشود و آژانسهای توسعه مسیر کنشگری و فعالیت را نیز تغییر دادهاند، چنانکه با غیرسیاسی کردن کنشگری و هدایت مطالبهگری زنان در کانال « انجیاو»ها، هدف خنثی کردن مقاومت مستقل زنان و اهلی کردن فمینیسم را پیش میبرند و در این راه بسیاری را با خود همراه کرده و عملا به خدمت گرفتهاند.
او ادامه داد: مواجهه فعالان حقوق زنان بهخصوص در کشورهای پیرامون سرمایهداری با روایتهای غالب توسعه درباره جنسیت و زنان دشوار است. دیگر نمیتوان شکایت کرد که زنان از روایتهای توسعه غایباند یا نادیده گرفته شدهاند، اما علم به اینکه چنین توجهای عملا چیزی را تغییر نمیدهد و پیامد ناگواری چون حفظ نظم جنسیتی موجود خواهد داشت، سرآغاز پدیدار شدن تناقض است. فعال حقوق زنان در کشورهای پیرامون سرمایهداری گرفتار این تناقض است که با روایتهای توسعه به عنوان یک امکان برای برکشیدن زنان از فرودستی در یک جامعه سنتی و مردسالار همنوا شود و پیامدهای بعدی آن را نادیده بگیرد یا اینکه مقاومت پیشه کند و با اتکا به نیروی جمعی زنان به نتیجهبخش بودن تلاش برای برابری، امید و ایمان داشته باشد.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد