28 - 07 - 2021
گشایشی در کار نیست
آرزو فرشید– کار برجام و مذاکرات احیای آن انگار از پیچیدگی گذشته و رفتهرفته به بنبست میرسد. درست است که رابرت مالی نماینده آمریکا در امور ایران هر از گاهی از کارزار فشارحداکثری علیه ایران را زیانبار و شکستخورده میخواند اما در عمل شاهد هیچ نرمشی از سوی طرف آمریکایی نیستیم. چوب تهدید را نه فقط آنها که حتی اروپاییها نیز بالای سر ایران نگه داشتهاند. شاهدش همین اظهارات اخیر وزیر خارجه فرانسه که گفته «هرچه زمان بازگشت ایران به مذاکرات طولانیتر شود، احتمال عدم نتیجهگیری توافق هستهای افزایش مییابد. ایران باید در اسرع وقت به مذاکرات هستهای بازگردد.»
این وضعیت درحالی است که هیچ یک از ۶ دور مذاکره قبلی در وین راهگشا نبوده و بهرغم مثبت و سازنده ارزیابی شدن به نتیجه مشخصی نرسیده است. دور هفتم هم که مانده برای بعد از شروع به کار رییسی که قطعا به نسبت روحانی و همکارانش کمتر نیاز به توافق را احساس میکند. پافشاری ایران بر مواضعی که توافق را سختتر میکند اما نمودهای دیگری هم دارد مثلا همین شرط جدیدی که اخیرا والاستریت ژورنال از آن نوشت. همین که غیر از لغو تمامی تحریمها و راستیآزمایی، خروج آمریکا از توافق نیز منوط به تایید سازمان ملل شود؛ آن هم در حالی که چنین شرطگذاری نه از نظر حقوق بینالملل وجاهت دارد و نه از نظر سیاسی قابل پذیرش است. طرح جدید مجلس با مضمون ممنوعیت مذاکره مقامات و مسوولان ایران با مقامات آمریکایی نیز شاهدی دیگر.
هدف فرانسه
با توجه به همین است که کسی به آینده برجام و مذاکرات اخیر خوشبین نیست. مثلا علی بیگدلی، کارشناس مسائل بینالمللی در گفتوگو با «جهان صنعت» گفت: «آقای مکرون به خاطر حمایت از گفتههای آقای بلینکن چنین اظهارنظری کرده است. برای اینکه نشان دهد آمریکا تنها نیست و اتحادیه اروپا تحت رهبری فرانسه نیز همین نظر را دارد. در واقع با توجه به اینکه ما در آستانه جابهجایی رییس جمهور هستیم، غربیها این فشار را بر ایران وارد میکنند به خاطر اینکه وضعیت خلیج فارس و خاورمیانه قدری آرامش پیدا کند. به این خاطر که بیشترین اصرار آمریکاییها این است که یک خاورمیانه آرامی را ایجاد کنند. آمریکاییها خیلی به دنبال منافع اقتصادی در خلیج فارس نیستند بلکه به دنبال آرامش هستند. میخواهند این آرامش را برای اسرائیل فراهم کنند و برای رسیدن به این هدف ترجیح دادهاند که مشکلات خود را با ایران حل کنند.»
وی اشارهای به نارضایتیهای مردم در ایران داشت و تاکید کرد که «ایران چارهای ندارد غیر از آن که به یک مذاکرات که منجر به حل همه اختلافات بشود، تن دهد. بخشی از این اختلافات مربوط به برجام و بخش دیگر مربوط به مسائل دیگر حقوق بشری، منطقهای و موشکی یا مسائل مربوط به تروریسم است. این مجموعه مشکلات باید با هم حل شود.»
وی افزود: «هدف آقای مکرون این است که آمریکا را در فشار آوردن به ایران تنها نگذارد و مجموعه غرب، ایران را تحت فشار قرار دهند تا ایران به میز مذاکره برگردد.»
این کارشناس مسائل بینالمللی در پاسخ به اینکه وقتی رابرت مالی سیاست فشار حداکثری بر ایران را سیاستی وحشتناک و شکست خورده توصیف میکند، چگونه فشار بیشتری بر ایران وارد خواهند کرد؟ گفت: «این صحبت از خیلی وقت پیش مطرح بوده است. حزب دموکرات از همان روزهای اولی که ترامپ از برجام خارج شد این اظهارنظر را کردند و به استناد همین نظر آقای مالی است که بایدن رویکرد جدیدی نسبت به ایران دارد. اما اگر ما نتوانیم به توافقی با آمریکاییها برسیم حتما راه مبادلات ما مسدودتر خواهد شد. از جمله اینکه چین دیگر نفت را از ما نخواهد خرید. اکنون هم آمریکا اخطارهای مکرری به چین داده تا از ایران نفت نخرد. بنابراین ممکن است که سقف و حجم تحریمها نسبت به ایران بیشتر شود.»
نیاز به توافق
بیگدلی ادامه داد: «طرف دیگر قضیه این است که وقتی به این خیزشهای اجتماعی که هر روز بیشتر میشود دقت کنیم نتیجه این است که وضعیت فعلی غیرقابل دوام نیست. بنابراین توصیه من به دولت این است که از یک خرد سیاسی مطلوبی بهرهمند شده و مشکلات را حل کند. مقامات مسوول و تصمیمگیرنده باید به فکر پیدا کردن راهحل عاقلانهای باشند.»
این کارشناس مسائل بینالمللی در پاسخ به پرسش دیگری مبنی براینکه «چند روز قبل والاستریت ژورنال در گزارشی از شرط جدید ایران مبنی بر اینکه خروج آمریکا از برجام منوط به تایید سازمان ملل شود، نوشت. با این رویکرد میتوان خوشبین بود که ایران تصمیم دارد در جریان این مذاکرات به توافق برسد؟» گفت: «چنین چیزی را نه در متن برجام داشتهایم و نه تا حالا شنیدهایم که دو کشور با هم قراردادی امضا کنند و سازمان ملل خروج یکی را تایید کند یا نکند. اگر ما از مواضع گذشته عقبنشینی کرده و نگاه جدیدی به داخل منطقه و نظام بینالمللی داشته باشیم دیگر ضرورتی ندارد که از آمریکا بخواهیم تحریم را بردارد و راستیآزمایی کنیم یا سازمان ملل این قرارداد را تایید کند. ما باید نوع نگاه و ارزیابی خود را تغییر دهیم و چارهای غیر از این هم نداریم.»
بیگدلی در پاسخ به اینکه آیا میتواند به چنین تغییر نگاه و نرمشی از سوی ایران در دولت رییسی امیدوار بود؟ گفت: «من فکر میکنم که وضعیت در دوره آقای رییسی بدتر خواهد شد. با توجه به اینکه یکسانسازی قدرت در ایران اتفاق افتاده، هیچ بهبودی در شرایط جدید به وجود نخواهد آمد.»
همسو با آمریکا
جعفر قنادباشی، دیپلمات پیشین اما نظر دیگری دارد. او نه اظهارات وزیر خارجه فرانسه را جدی میگیرد و نه نگران به نتیجه نرسیدن مذاکرات است. او در گفتوگویی با «جهانصنعت» بیان کرد: «اظهارات غربیها و به خصوص فرانسویها برای ما نهتنها بیاعتبار است، بلکه گاهی احساس میکنیم که آنچه کاملا خلاف واقعیت است را به زبان میرانند. هیچکس در ایران سخنان و وعدههای آقای مکرون درباره اینکه توافق بسیار نزدیک است را فراموش نمیکند.
هیچگاه هم دیگر وعدههای آنان، مبنی بر گشایش کانالهای بانکی که قرار بود به روی ایران باز شود، را فراموش نمیکنیم لذا به نظر من این مقام فرانسوی قبل از این اظهارات باید به گفتههای قبلی مقامات فرانسه نگاهی انداخته و از واکنشهای مردم ایران که نشان دهنده تنفر از اینگونه اظهارات است مطلع شود.»
وی افزود: «مسلما کسانی که به ایشان مشورت داده یا اطلاعاتی میدهند آن چیزی نیست که بتواند برای فرانسویها افتخارآمیز باشد و فرانسه را از حد کشورهای سطح پایین و عقبمانده نیز پایینتر میآورد. ایران بسیار روشن، منطقی و اصولی در صحنه برجام ظاهر شد، توافق و به تعهدات خود عمل کرد. آنها اما نهتنها به تعهدات خود عمل نکردند، بلکه به تحریمها افزودند و خلاف این ادعا که سیاستهایشان با آمریکا متفاوت است، دقیقا سیاستهای ترامپ را اجرا کرده و حتی الان هم اجرا میکنند.»
ضد و نقیضها
این کارشناس مسائل بینالمللی در پاسخ به اینکه اگر هدف از این حرفها افزایش فشار بر ایران است، چگونه این کار را خواهند کرد به خصوص که رابرت مالی سیاستهای فشار حداکثری علیه ایران را برای آمریکا زیانآور دانسته است؟ گفت: «اولا که دنیای غرب بعد از آشکارشدن نشانههای شکست سیاست فشار حداکثری، در یک سردرگمی به سر میبرد.
اینکه اظهارات متناقضی از آنها صادر میشود به این خاطر است که برخی از مقامات آنان به این واقعیت پی برده و شجاعت اظهار آن را دارند اما بخش دیگری از مقامات غربی اصلا به این واقعیت پی نبردهاند یا شجاعت لازم برای اظهار آن را ندارند. آنها در یک فضای بیوزنی سخنانی را میگویند که هیچ اعتباری ندارد. حتی درباره افزایش تحریمها چون چنین چیزی امکانپذیر نیست و آنها حداکثر تحریمها را علیه ایران اجرا کردهاند و ترکش آنها دیگر تیری ندارد که به سوی ایران شلیک کنند لذا حرفهای بیهودهای میزنند که به هیچ وجه قابل بحث نیست.»
وی افزود: «اینکه در ایران روزنامهها و مقامات هیچ واکنشی به این حرفها نشان نمیدهند برای آن است که آن را بیاعتبار و ناشی از یک خصومت عمیق، ناشی از گرایشهای افراطی که دنیا از آن عبور کرده است، میدانند. در آینده نیز مسلما خواهند خواست که به ایران فشارهای بیشتری وارد کنند اما یکی از نشانههای روشن از بازنده بودن آنها در این صحنه آن است که اخیرا خطوط ماهوارهای برخی رسانههای رسمی ما و مقاومت را مسدود کردهاند. این نشان میدهد که مخاطبین ما در دنیا و حتی در فرانسه آنقدر زیاد شدهاند که حرف آنها در داخل کشور خودشان نیز مورد پذیرش نیست. بنابراین اعمال فشار و تحریمهای شدیدتر هم مسلما به هیچ نتیجهای غیر از صرف وقت برایشان نخواهد داشت.»
چشمانداز
این طور که معلوم است فرقی ندارد خواهان احیای برجام و توافق باشیم یا بیتوجه به آن و مخالف؛ نتیجه یکی است و آن اینکه در شرایط موجود این کار شدنی نیست. ضمن اینکه روی کار آمدن دولت جدید در ایران و سیاستهای کلان در حوزه خارجی که مصادیق آن طرحهای گوناگون مجلس در این زمینه است، نوید روزهای بهتر و مسیر هموارتری پیش پای برجام را نمیدهد.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد