گزارش جدید سازمان حفاظت محیط زیست: آلودگی هوای تهران به ۱۰ برابر حد مجاز رسید

جهان صنعت، به نقل از روابط عمومی سازمان حفاظت محیط زیست، دفتر مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم گزارش تحلیلی و جامع از عوامل کیفی هوای کلانشهر تهران و دلایل افزایش آلودگی هوا را به همراه داده‌های تخصصی منتشر کرد. بر اساس آن آلودگی هوای کلان شهر تهران در بازه زمانی ۱ تا ۶ آذرماه یکی از قابل توجه‌ترین دوره‌های آلودگی در سال‌های اخیر محسوب می‌شود. میانگین ۲۴ ساعته غلظت ذرات معلق کوچک‌تر از ۲.۵ میکرون در سوم آذر به ۱۰۷ میکروگرم بر متر مکعب رسید؛ رقمی که حدود ۱۰ برابر رهنمود سازمان جهانی بهداشت است.

تحلیل داده‌های سالانه نیز نشان می دهد غلظت ذرات معلق کوچک‌تر از ۲.۵ میکرون از ابتدای سال تا ۵ آذر نسبت به مدت مشابه سال ۱۴۰۳ حدود ۱۳ درصد افزایش داشته است. مناطق ۲۲ ، ۱۸، باقرشهر، آزادگان و شهرری بیشترین افزایش را تجربه کرده‌اند که همگی در امتداد نقاط داغ آلایندگی خارج شهری و مسیر باد غالب قرار دارند.

الگوهای مکانی بیانگر آن است که آلودگی با غلظت بالا در غرب و جنوب غرب تهران متمرکز شده و تحت تأثیر الگوی باد غالب به سمت مرکز و جنوب شهر گسترش یافته است.

نقاط پایدار آلایندگی در تهران

از سوی دیگر تصاویر ماهواره‌ای بلندمدت نیز وجود نقاط داغ پایدار آلایندگی خارج از محدوده شهر تهران به‌ویژه در جنوب غرب را تأیید می کند. این نقاط عمدتاً شامل فعالیت‌هایی نظیر صنایع کوچک، واحدهای بازیافت، ضایعات لاستیک سوزی و سوزاندن پسماند هستند. با توجه به جهت باد غالب، آلودگی ناشی از این فعالیت ها وارد تهران می‌شود و در اپیزود اخیر نقش مؤثری داشته است.

نتایج آنالیز ترکیب شیمیایی ذرات معلق کوچک‌تر از ۲.۵ میکرون بر اساس اندازه‌گیری در ایستگاه‌های مختلف نشاندهنده سهم قابل توجه کربن سیاه (EC) و کربن آلی (OC) است؛ موضوعی که نقش مستقیم ناوگان دیزلی فرسوده، سوزاندن ضایعات و فرآیندهای احتراقی را برجسته می‌کند.

سهم نیترات در برخی مناطق به بیش از ۲۵ درصد رسیده که گویای انتشار بالای اکسیدهای نیتروژن و تشکیل ذرات ثانویه است. داده‌های مربوط به گوگرد دی اکسید نیز نشان دهنده استفاده از سوخت با محتوای گوگرد بالا در برخی واحدهای ثابت و نیروگاه‌های پیرامونی شهر است.

جمع بندی داده ها

جمع‌بندی داده‌های پایش زمینی و ماهواره‌ای تهران نشان می‌دهد. دوره اخیر نتیجه هم افزایی عوامل زیر بوده است:

۱- پایداری جوی وارونگی دما و نبود بارش
۲- انتشار گسترده از ناوگان دیزلی فرسوده
۳- وجود نقاط داغ آلایندگی در غرب و جنوب غرب تهران
۴- مصرف سوخت با درصد بالای گوگرد در نیروگاه‌ها
۵- ترافیک سنگین به ویژه در ورودی های غربی و جنوب غربی شهر
۶- تشکیل ثانویه ذرات نیترات
۷-  باز پراکنش گرد وغبار ناشی از تردد
۸- فعالیت‌های صنعتی و غیر مجاز پراکنده در حاشیه شهر

این گزارش مجموعه‌ای از اقدامات کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بالامدت را پیشنهاد می‌دهد که اجرای هماهنگ آن‌ها می‌تواند نقش قابل توجهی در کاهش شدن اپیزودهای مشابه در سال‌های آینده داشته باشد.

 اقدامات کوتاه مدت

۱- شناسایی و برخورد مؤثر با پسماند سوزی‌ها در نواحی غربی و جنوب غربی خارج از محدوده شهر تهران.
۲- ایجاد محدودیت‌های جدی بر تردد ناوگان دیزلی در بزرگراه آزادگان و سایر ورودی‌های اصلی شهر تهران

۳- پایش مستمر آلاینده‌های پالایشگاه تهران نیروگاه ها و صنایع شاخص اثرگذار بر شهر تهران با تأکید ویژه بر آلاینده‌های ذرات معلق و دی اکسید گوگرد.

۴- اعمال محدودیت واقعی بر تردد خودروهای شخصی و رایگان‌سازی حمل و نقل عمومی در دوره‌های اضطرار

۵- پیش‌بینی و اعلام شرایط اضطرار پیش از وقوع و اتخاذ تصمیمات لازم قبل از انباشت آلاینده‌ها در شرایط پایداری جوی

 اقدامات میان مدت

۱- نوسازی ناوگان حمل و نقل با اولویت ناوگان دیزلی و جایگزینی خودروهای فرسوده به منظور کاهش مؤثر انتشار ذرات معلق و آلاینده‌های احتراقی.
۲- استانداردسازی واحدهای کوچک صنعتی به‌ویژه واحدهای مستقر در مناطق جنوب و جنوب غربی تهران از طریق ارتقای فناوری کنترل سوخت مصرفی و پایش مستمر آلایندگی آن‌ها.
۳- اصلاح کیفیت سوخت نفت گاز مصرفی در نیروگاه‌های اثرگذار بر شهر تهران و سوخت توزیعی مورد استفاده ناوگان حمل و نقل در جایگاه‌های خارج از محدوده شهری.
۴ – ایجاد پایگاه‌های پایش ثابت در نقاط دارای دمای بالا و منابع انتشار آلاینده در خارج از شهر تهران با هدف پایش مستمر هشداردهی سریع و تعیین سهم این منابع در آلودگی هوای داخل شهر

اقدامات بلندمدت

۱- توسعه حمل و نقل عمومی پاک با تمرکز بر گسترش ناوگان برقی و شبکه مترو با هدف کاهش پایدار انتشار آلاینده‌های اولیه و ثانویه در کلانشهر تهران.

۲- ایجاد نظام مدیریت متمرکز برای واحدهای صنعتی کوچک پیرامون شهر تهران به منظور ساماندهی فعالیت‌ها کنترل نوع سوخت مصرفی، کاهش انتشارهای پراکنده و ارتقای انطباق این واحدها با الزامات زیست‌محیطی.

۳- اصلاح ساختار تولید و توزیع سوخت کشور با رویکرد ارتقای کیفیت فرآورده‌ها و کاهش مصرف سوخت‌های غیراستاندارد به‌ویژه در دوره های اوج آلودگی هوا آذر تا بهمن همراه با اعمال کنترل‌های ویژه بر مصرف نفت گاز در بخش حمل و نقل و واحدهای صنعتی.

۴- توسعه سامانه پیش‌بینی قابل اعتماد آلودگی هوا در سطح ملی برای تشخیص زودهنگام شرایط ناپایدار، مدیریت تصمیمات اجرایی قبل از وقوع اپیزود و افزایش هماهنگی بین دستگاه‌های مسئول در سطوح شهری و ملی.

ایسنا