17 - 07 - 2023
گریبان مسکو در چنگ دیپلماتها
رییس مجلس انقلابی: ما درخصوص تمامیتارضی ایران با هیچ طرفی مماشات نمیکنیم!
گروه سیاسی- بیانیه مشترک روسیه و کشورهای عضو شورای همکاری خلیجفارس و ادعای نامتعارف این کشورها در زیرسوال بردن مالکیت جزایر سهگانه تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی، همچنان پس از نزدیک به یک هفته، از سوژههای داغ فضای رسانهای و سیاسی ایران است؛ بیانیهای که روسیه و ۶ کشور عضو شورای همکاری خلیجفارس در پایان نشست اخیر خود در مسکو صادر کرده و در آن خواستار این شدند که «پرونده جزایر سهگانه بهمنظور حل و فصل این مساله مطابق با مشروعیت بینالمللی به دیوان بینالمللی دادگستری ارجاع شود» و انتشار آن، واکنش انتقادی گستردهای را در میان نیروهای سیاسی و شهروندان ایرانی رقم زد. این در حالی است که حالا در یکی از آخرین واکنشها، شماری از سفیران و دیپلماتهای پیشین جمهوری اسلامی با انتشار بیانیهای نسبت به مسائل رخداده اخیر در حوزه سیاست خارجی هشدار داده و بر ضرورت توازن مثبت در مناسبات جهانی تاکید کردهاند. این در حالی بود که پیش از این، علاوهبر موضعگیری شمار بسیاری از چهرههای سیاسی و رسانهای، در این چند روز همچنین برخی احزاب و تشکلهای سیاسی و مدنی به این اقدام مسکو واکنش نشان داده و خواستار برخورد متناسب دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی با آن شده بودند. چنانکه در یکی از همین نمونهها، انجمن اسلامی مدرسین دانشگاهها در بیانیهای ضمن محکوم کردن آنچه «اقدام گستاخانه وزیر امور خارجه روسیه در امضای بیانیه مشترک با کشورهای عضو شورای همکاری خلیجفارس» خواند، جزایر سهگانه تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی را «جزو جداییناپذیر قلمرو جمهوری اسلامی ایران» دانسته و تاکید کرده بود که این اقدام روسها، «پیرو اقدام مشابه چین در سال گذشته، زنگ خطر بزرگی برای تمامیت ارضی و امنیت ملی ایران است.» نکتهای که از قضا در بیانیه روز گذشته نزدیک به ۷۰ دیپلمات و سفیر پیشین جمهوری اسلامی نیز مورد اشاره قرار گرفته و در بخشی از آن با ابراز تاسف از اینکه «یکبار دیگر در عرصه روابط دیپلماتیک با کشورها شاهد هستیم که فدراسیون روسیه همانند جمهوری خلق چین برای پیگیری اهداف منطقهای و منافع خود تمامیت ارضی ایران را وجهالمصالحه قرار داده و از این طریق به منافع ملی ایران در عرصه بینالمللی بیاعتنایی آشکار کرده»، تاکید شده: «سیاست شرقگرایی یکسویه و غربستیزی افراطی و انکار روابطی متوازن با کشورها و قدرتهای جهانی بدون توجه به الزامات ژئوپولیتیکی ایران خسارات غیرقابلجبرانی را به منافع کشور وارد ساخته و هزینههای گزافی را تحمیل میکند.» این در حالی است که امضاکنندگان این بیانیه معتقدند: «انقلاب اسلامی ایران حاصل مجاهدتهای آزاد زنان و آزادمردان ایرانی در راه استقلال، آزادی، حاکمیت ملی و تمامیت ارضی کشور است. در این میان جمهوری اسلامی ایران به عنوان نظام سیاسی برآمده از آرای مردم موظف است با تمام قوا و به هر طریق مشروع از حاکمیت و تمامیت ارضی ایران و استقلال و امنیت کشور صیانت کند.»
دیپلماتها و سفیران پیشین جمهوری اسلامی اگرچه تاکید دارند که «بر مبنای قانون اساسی و قوانین موضوعه، تعامل سازنده با همه کشورهای جهان در سرلوحه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران قرار دارد و در این میان فدراسیون روسیه و جمهوری خلق چین از اهمیت بالایی برخوردارند»، اما در عین حال معتقدند: «عرصه منافع ملی و بهویژه تمامیت ارضی ایران جای هیچگونه مماشات با هیچ کشور و نظام سیاسی نیست» و بر این اساس آوردهاند: «دیپلماسی عزتمندانه اقتضا میکند که به هر طریق ممکن و موثر از ادامه چنین جهتگیریهای غیرقابل قبول در مراودات کشورهای دوست جلوگیری شود.» این دیپلماتها و سفیران پیشین جمهوری اسلامی که «علتالعلل کاستیها و تحمیل رفتارهای غیرقابل قبول در رقابتهای ژئوپلیتیک از جمله اقدامات بیمحابا از سوی برخی کشورها در نادیده گرفتن جایگاه ایران و تعرض به منافع ملی ایرانیان و تمامیت ارضی کشور» را «عدم رعایت اصولی سیاست «نه شرقی، نه غربی» بهمعنی عدمتعهد به شرق و غرب و عدمتوازن در روابط خارجی و نگاه یکسویه به اصل بازدارندگی در روابط بینالملل» میدانند، معتقدند: «بدون شک تکیه مطلق بر مراودات دوستانه با بخشی از کشورها در عرصه معادلات و دادوستد بینالمللی و در دستور کار نبودن یک سیاست خارجی متوازن و توسعهگرا در تعامل با طیف بزرگی از مراکز و بازیگران اثرگذار در تحولات منطقهای و جهانی، بهطور طبیعی میل شدید کشورهای فرصتطلب برای سودجویی یکطرفه در روابط دوجانبه و چندجانبه با ایران را بر خواهد انگیخت. بنابراین طبیعی است برخی کشورها در مقاطع مختلف و بهطور مستمر با فهم چنین معادلهای خود را مجاز به هرگونه رفتار با جمهوری اسلامی ایران در عرصه منطقهای و بینالمللی بدانند.» امضاکنندگان این بیانیه که تاکید دارند «مفاهیم قدرت، امنیت و بازدارندگی در مقطع فعلی متحول و چندوجهی شده»، آوردهاند: «بهطریق اولی کشوری در دنیای امروز مقتدر است که ضمن برخورداری از اقتدار چندوجهی در سیاست، اقتصاد، فناوری، تجارت، قدرت نرم و توانمندی نظامی بتواند در حوزه شاخصهای جهانی امنیت و توسعه اثرگذار بوده و از قدرت افزایش یا کاهش منافع دیگران به نفع خود برخوردار باشد.» این دیپلماتها و سفیران پیشین با انتقاد نسبت به آنچه «سیاست شرقگرایانه یکسویه»، «غربستیزی افراطی» و «انکار روابطی متوازن با کشورها و قدرتهای جهانی بدون توجه به الزامات ژئوپولیتیکی ایران» میخوانند، آوردهاند: «سیاست خارجی متوازن در مناسبات منطقهای و جهانی، نگاه واقعگرایانه در تعامل با کشورها و خودداری از اتخاذ مواضع جانبدارانه در موضوعاتی که منافع ملی و مصالح مردم ایران را تحت تاثیر قرار میدهد، میتواند پیشران یک سیاست خارجی هوشمند در شرایط کنونی باشد.»
باوجود آنکه نکاتی که در این بیانیه آمده، احتمالا مورد تایید اغلب طیفها و جناحهای سیاسی و بازیگران اصلی در فضای دیپلماسی جمهوری اسلامی باشد و میتوان مواضعی مشابه را در ادبیات و گفتار بسیاری از دیگر نیروهای سیاسی و مسوولان دید، اما به نظر میرسد مشکل اساسی زمانی بروز میکند که پای عمل به میان آید. بر این اساس، در حالی که همین دیروز رییس مجلس انقلابی در نطق پیش از دستور خود در صحن علنی مجلس، مواضعی را مطرح کرد که به نسبت مشابه همان دیدگاهی بود که در بیانیه سفیران و دیپلماتهای پیشین مطرح شده بود، اما اقداماتی که به عنوان مثال، محمدباقر قالیباف در سالهای گذشته انجام داده، چندان موید گفتههای او نیست. این در حالی بود که قالیباف روز گذشته در صحن علنی مجلس خطاب به «همسایگان ایران از جمله روسیه» اعلام کرد که «ما درخصوص تمامیت ارضی ایران با هیچ طرفی مماشات نمیکنیم!» این در حالی است که رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس پیشین در مصاحبهای در این رابطه گفته «کشورها هر سیاستی که در راستای منافع ملیشان باشد را علیه ایران دنبال میکنند». حشمتالله فلاحتپیشه که در این رابطه با اکوایران به گفتوگو نشسته، اضافه کرد: «کاری که چین (در سال گذشته) و روسیه کردند، از این جهت بیسابقه است که این دو کشورهایی هستند که ایران سالهاست تحت عنوان «دوستان راهبردی» از آنها یاد میکند و آنها به موضوعی در مورد تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ورود کردهاند.» او گفته است: «چین در شرایط بحران چنین کاری نکرد، اما روسیهای که در شرایط بحران قرار دارد، نشان داد اگر کمترین ثباتی در سیاست خارجی روسیه شکل بگیرد، بدترین خیانتها را علیه ایران تکرار خواهد کرد.» او که معتقد است «منافع ایران بارها در گذشته تحتالشعاع بازی روسها قرار گرفته»، میگوید: «متاسفانه مسوولان ما هنوز به این واقعیت توجه نمیکنند. به نظرم موضع روسها و شورای همکاری خلیجفارس میتواند مسوولان کشور را از خواب جزمی بیدار کند.» او که از مسوولان جمهوری اسلامی خواسته «فهرستی تهیه کنند که ایران چه دستاوردهایی از روسیه، به ویژه از زمان جنگ اوکراین کسب کرده»، نسبت به «واکنش سرد و تلویحی سخنگوی وزارت خارجه ایران» در پاسخ به «بدعت روسها در مورد جزایر سهگانه» انتقاد کرد و گفت: «این را شکست سیاست نگاه به شرق نمیدانم، بلکه نشانههایی از کافی نبودن این نگاه میدانم. مخالف تنش ایران با روسیه و چین هستم، ولی معتقدم ایران خودش را در مقابل این کشورها خلع سلاح کرده است، یعنی چین و روسیه را به عنوان حامی خود در چالش با غرب تعریف کرده و این کشورها ایران را به بازیچه منافع ملی خود تبدیل کردهاند.» جالب آنکه همین تاکید بر سیاست چندوجهی و عدم اتکای صرف به قدرتهای شرقی، بهروشنی در بیانیه اخیر سفیران و دیپلماتهای جمهوری اسلامی نیز مورد تاکید نویسندگان و امضاکنندگان بیانیه قرار گرفته بود.
با این همه اما فلاحتپیشه معتقد است «در کوتاهمدت امیدی به تغییر وابستگی بدون قید و شرط ایران به نظام شرق نیست»، چراکه به باور او، «چالش با غرب در ایران به یک تابو تبدیل شده و حالا نیز تسلیم در برابر بازی شرقیها با منافع ملی ایران در حال تبدیل شدن به یک تابو است. این تابوها نگهبانانی دارند که همان کسانی هستند که سیاست خارجی یکجانبه را به ایران تحمیل کردهاند و حاضر نیستند اصلاحی در این سیاستها شود». این نماینده پیشین مجلس میگوید: «تا زمانی که ایران در عرصه سیاست خارجی، خود را یک حوزه تنش دائم تعریف کرده باشد، مجبور خواهد بود به سایر دنیا امتیاز بدهد؛ چه روسیه باشد، چه افغانستان!»
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد